|
वयस् [vayas] n. n. [अज्-असुन् वीभावः]
Age, any time or period of life; गुणाः पूजास्थानं गुणिषु न च लिङ्गं न च वयः [U.4.11;] नवं वयः [R.2.47;] पश्चिमे वयसि 19.1; न खलु वयस्तेजसो हेतुः [Bh.2.38;] तेजसां हि न वयः समीक्ष्यते [R.11.1.;] [Ku.5.16;] [Bhāg.1.26.4.]
Youth, the prime of life; वयसि गते कः कामविकारः Charpaṭa. [S.1;] [Bhāg.8.15.17;] वयोगते किं वनिताविलासः Subhāṣ.; so अतिक्रान्तवयाः.
A bird in general; स्मरणीयाः समये वयं वयः [N.2.62;] मृगवयोगवयोप- चितं वनम् [R.9.53;2.9;] [Śi.3.55;11.47.]
A crow; वयांसि किं न कुर्वन्ति चञ्च्वा खोदरपूरणम् [Pt.1.23] (here it may mean 'a bird' also.).
Ved. Sacrificial food or oblation.
Energy, strength.
Health, soundness of constitution. -Comp.
-अतिग, -अतीत a. a. (-वयोतिग &c.) advanced in age, aged, decrepit.
-अधिक a. a. (-वयोधिक) older in age, senior.
-अवस्था (वयोवस्था) stage or period of life, measure of age; वयोऽवस्थां तस्याः श्रुणुत [Māl.9.29.]
-कर a. a. causing health and vigour of life, prolonging life.
-गत a.
come of age.
advanced in years; अयमितर आत्मा कृतकृत्यो वयोगतः प्रैति [Ait. Up.2.4.] (-तम्) the departure of youth.
-परिणतिः, -परिणामः ripeness of age; advanced or old age.
प्रमाणम् measure or length of life.
duration of life.
-बाल a. a. young in years.
-वृद्ध a. a. (-वयोवृद्ध) old, advanced in years.
संधिः transition from one period of life to another; त्रयो वयःसंधयः.
puberty, maturity (period of coming of age).
-स्थ a. a. (-वयःस्थ or -वयस्थ)
youthful; नानावर्णविभक्तानां वयःस्थानां तथैव च [Rām.1.53.2.]
grown up mature.
strong, powerful. (-स्थ) a friend; contemporary.
(स्था) a female companion.
the yellow myrobalan tree.
small cardamoms.
-स्थानम् firmness of youth.
-हानिः f. f.
(वयोहानिः) loss or decline of youth.
loss of youthful vigour.
|
|
वयस् n. 1.n. a web (?), [RV. ii, 31, 5.]
वयस् n. 2.n. (cf. 1.वि॑) a bird, any winged animal, the winged tribe (esp. applied to smaller birds), [RV.]; &c.
वयस् n. 3.n. (√ वी) enjoyment, food, meal, oblation, [RV.]; [AV.] (cf. वीति)
बृहत् energy (both bodily and mental), strength, health, vigour, power, might, [RV.]; [AV.]; [VS.] (often with ; with √ धा and dat. or loc. of pers. ‘to bestow vigour or might on’)
सर्वाणि वयांसि vigorous age, youth, prime of life, any period of life, age, [RV.] &c. &c. (, animals of any age; वयसा-न्वित or वयसा-ती-त, aged, old)
वयांसि प्र-ब्रूहि degree, kind (in ), [ŚBr.]
|