यजमान अग्नीची पूजा
अग्नीच्या वायव्येस ठेवलेल्या विड्यावर यजमान पतीपत्नीकडून अग्नीची पूजा करून घ्यावी. ( प्रत्यक्ष अग्नीत हळद-कुंकू वगैरे वाहू नयेत. )
अग्नये नमः । सर्वोपचारार्थे गंधाक्षत पुष्पं समर्पयामि । स्वाहायै नमः । स्वधायै नमः । हरिद्रां कुंकुमम् सौभाग्य द्रव्यं समर्पयामि । नमस्करोमि ।
यजमान-विभूति धारणम्
१. जमदग्ने नमः । ललाटे
२. कश्यपाय नमः । कंठे
३. अगस्तये नमः । नाभौ
४. देवेभ्यो नमः । दक्षिण स्कंधे
५. इंद्राय नमः । वाम स्कंधे
६. पर्जन्याय नमः । शिरसि
अग्नीची प्रार्थना
यानंतर अग्नीची पूजा करावी व नंतर हात जोडून यजमान पती-पत्नीकडून अग्नीची प्रार्थना करावी ती अशी-
औं च मे स्वरश्च मे यज्ञोपचते नमश्च । यत्ते न्यूनं तस्मैत उपयत्तेति रिक्तं तस्मैते नमः । अग्नये नमः । औं स्वस्तिं श्रद्धां मेधां यशः प्रज्ञां बुद्धिं श्रियं बलं । आयुष्यं तेजं आरोग्यं देहि मे हव्यवाहन । देहि मे हव्यवाहन । देहि मे हव्यवाहन । प्रमादात्कुर्वंतां कर्म प्रच्यवेताध्वरेषु यत् । स्मरणादेव तद्विष्णोः संपूर्णास्या दिति श्रुतिः । प्रायश्चित्तान्यशेषाणि तपः कर्मात्मकानि वै । यानि तेषामशेषाणां कृष्णानुस्मरणं परम् ।
कृष्ण । कृष्ण । कृष्ण । गोपालकृष्ण । अनेन मयाकृतेन देशकालादि अनुसारतः कृत मूळ (आश्लेषा/ज्येष्ठा) जननशांति होमहवणाख्येन कर्मणा भगवान अग्नि नारायण स्वरुपी परमेश्वरः प्रीयताम् न मम ।
उदक सोडावे.
यजमान पवित्रं त्यागः । द्विराचम्य ।
बोटातील पवित्र काढावे व आचमन करावे.
आचार्यास दक्षिणा व गोदानम्
अनेन मयाकृएन देशकालादि अनुसारतः कृत मूल (आश्लेषा/ज्येष्ठा) जननशांति होमहवनाख्येन कर्मणा सांगता सिद्ध्यर्थं तत्संपूर्ण फल प्राप्त्यर्थं हवन कर्तुकेभ्यः ब्राह्मणेभ्यः यथाशक्ति दक्षिणा प्रदानं करिष्ये । तेषां अक्षतैः पूजायिष्ये तथा च कर्म कर्त्रे आचार्याय निष्क्रय द्वारा गोप्रदानं करिष्ये ।
पुढील मंत्रानंतर दोन नाणी हातावर पाणी घेऊन पात्रात सोडावीत.
यज्ञसाधन भूताया विश्वस्या घौघनाशिनि । विश्वरूप धरोदेव प्रीयतां अनया गवां । इदं निश्र्क्रयी दानं गोप्रदानं सदक्षिणकं सतांबुलं कर्मकर्त्रे आचार्याय तुभ्यमहं संप्रददे ।
उदक सोडावे.
यजमानाने म्हणावे-प्रतिगृह्यताम् ।
(स्वीकार करा.)
आचार्याने म्हणावे - प्रतिगृण्हामि ।
( स्वीकार करतो. )
आचार्याय धेनुं दत्त्वा ब्रह्मणे रुद्रजापिके कृष्णमनड्वाहं तत्त्वदभावे तन्निष्क्रयं वा दत्वा अन्येभ्य ऋत्विग्भ्यो । यथाशक्ति दक्षिणा ( भूमीदान ) द्यावी.
अर्घ्यदान ( आश्लेषा व ज्येष्ठा नक्षत्रांसाठी ) एका ताम्रपात्रात गंध, अक्षता फुले व फळे घेऊन खालील मंत्राने अर्घ्ये द्यावीत.
आश्लेषा अर्घ्यदान -
सर्पाधीश नमस्तुभ्यं नागाना च गणाधिप । गृहाणार्घ्यं मया दत्तं सर्वारिष्ट प्रशांतये ।
व ज्येष्ठा अर्घ्यदान - नमस्ते सुरनाथाय नमस्तुभ्यं शचीपते । गृहाणार्घ्यं मया दत्तं गंडदोष प्रशांतये ॥
आज्यावलोकन ( मूळ, आश्लेषा व ज्येष्ठा नक्षत्र शांतिसाठी )
कास्याच्या पात्रात पातळ केलेले तूप घेऊन त्यात बालकाचे मुख पाहावे. नंतर ते तुपासहित पात्र व यथाशक्ति दक्षिणा ब्राह्मणास दान द्यावे.
आज्यं तेजः समुद्दिष्टमाज्यं पापहरं स्मृतम् । आज्यं सुराणामाहार आज्ये यज्ञाः प्रतिष्ठिताः ।
स्थापित देवता विसर्जनम्
यांतु देवागणाः सर्वे पूजामादाय पार्थिवात् । इष्टकामं प्रसिध्यर्थं पुनरागमनाय च ।
अक्षता टाकाव्यात.