अध्याय ५७ वा - श्लोक ३६ ते ४२

ननु दानपते न्यस्तस्त्वय्यास्ते शतधन्वना । स्यमंतको मणिः श्रीमान्विदितः पूर्वमेव नः ॥३६॥

श्रीकृष्ण म्हणे अक्रूरासी । शतधन्व्यानें तुजपासीं । स्यमंतकमणि ठेविला ऐसी । गोष्टी आम्हांसि विदित असे ॥२९५॥
प्रत्यक्ष प्रत्यय बाणला जनीं । तुवां जाऊनि काशीभुवनीं । अहरह अष्टौ भार सुवर्णीं । विविधा यजनीं मख यजिले ॥९६॥
म्हणसी मणीचें प्रयोजन काय । तरी तोही ऐकें अभिप्राय । मणीचा अधिकारी जो होय । शास्त्रनिर्णय तो कथितों ॥९७॥

सत्राजितोऽनपत्यत्वाद्गृहणीयुर्दुहितुः सुताः । दायं निनीयापः पिंडान्विमुच्यर्ण च शेषितम् ॥३७॥

सत्राजितासि अनपत्यता । तद्दायाधिकार दुहितृसुतां । पारलौकिक क्रिया समस्ता । करूनि उर्वरिता विभाग ॥९८॥
सत्राजितासि पिंडोदक । देती सत्यभामेचे तोक । तदृणविमुक्त जालिया देख । घेती सम्यक शेषदाय ॥९९॥
शेषदायविभागीं कोण । अभावीं उत्तरोत्तर गौण । मुख्य असतां अपर जण । अप्रमाण अधिकारा ॥३००॥
पत्नी पुत्र दौहित्र दुहिता । माता पितर सहोदर भ्राता । तत्सुत साप्त गोत्रीय आप्तां । शिष्यां व्रतस्था पर्यंत ॥१॥
तस्मात्सत्यभामेचे कुमर । स्यमंतकग्रहणीं त्यां अधिकार । तथापि स्यमंतकरक्षणपर । कोण्ही अपर हों न शके ॥२॥

तथापि दुर्द्धरस्त्वन्यैस्त्वय्यास्तां सुव्रते मणिः । किं तु मामग्रजः सम्यङ्न प्रत्येति मणिं प्रति ॥३८॥

अबाधितें सुष्ठुव्रतें । जया पुरुषाचीं शुभ सुकृतें । तयावेगळा आणिकातें । मणि सर्वार्थें दुर्धर हा ॥३॥
यालागीं तूं सुष्ठुव्रती । म्हणोनि मणि हा तुझ्याचि हातीं । असो ऐसी आमुची मति । हृदयीं निश्चिती जाणावी ॥४॥
तरी कां मणीची चर्चा करितां । ऐसा संशय बांधील चित्ता । कीं जे अग्रजें माझिये माथां । मणिवंचकता आरोपिली ॥३०५॥
मणिवंचक मी नोहें ऐसा । अग्रजा प्रत्यय न बाणे सहसा । यालागिं सर्वांचिया मानसा । प्रत्यय बाणे तें करीं ॥६॥
निःसंशय सर्वांतरीं । कैसेनि बाणे म्हणसी जरी । यदर्थीं अक्रूरा तूं अवधारीं । मम वैखरी विश्वासें ॥७॥

दर्शयस्व महाभाग बंधूना शांतिमावह । अव्युच्छिन्ना मखास्तेऽद्यु वर्तन्ते रुक्मवेदयः ॥३९॥

मणि दाखवीं सभास्थानीं । स्नेह वाढवीं बंधुजनीं । विकल्पाची निरसीं रजनी । भेदभानीं प्रापक जे ॥८॥
येचि समयीं अक्रूरापासीं । कृष्णें मनि दिधला ऐसी । शंका नुपजेचि कोण्हासी । कारण ये विशीं अवधारीं ॥९॥
सुवर्णवेदिकामंडित मख । संतत यजिले तां सम्यक । तें धन प्रसवे स्यमंतक । हेतु प्रत्यक्ष हा येथें ॥३१०॥
तस्मात् वसतां वाराणसीं । स्यमंतक होता तुजचिपासीं । परिहार न करितां हें सर्वांसी । प्रत्ययासि प्रकाशक ॥११॥
प्रेमळ तूं आमुचा इष्ट । अवंचक सत्य स्वधर्मनिष्ठ । इष्टांमाजि विकल्प कष्ट । ते तां स्पष्ट निरसावे ॥१२॥

एवं सामभिरालब्धः श्वफल्कानयो मणिम् । आदाय वाससाच्छन्नं ददौ सूर्यसमप्रभम् ॥४०॥

ऐसा कृष्णें आपुल्या मुखें । सामोपचारें मधुर वाक्यें । प्रार्थिला असतां श्वफल्कतोकें । दीर्घविवेकें विचारिलें ॥१३॥
मिथ्याभिशापनिरसना । मणिदर्शन करी स्वजना । दुर्द्धर मिषें प्रत्यर्पणा । निरभिलाषता सूचविली ॥१४॥
एवं मणिदर्शनीं कांहीं । कृष्णें दूषण माझ्या ठायीं । न लाविलें हें जाणोनि हृदयें । मणि ते समयीं उघडिला ॥३१५॥
वस्रें आच्छादिला होता । तो ते समयीं जाला देता । सूर्यासमान प्रभाढ्यता । भासे तत्वता रविवलय ॥१६॥
कृष्णवाक्यें सभास्थानीं । पकट केला स्यमंतकमणि । त्यातें देखतां सर्वां नयनीं । झांपडी पडिली बहुतेजें ॥१७॥

स्यमंतकं दर्शयित्वा ज्ञातिभ्यो रज आत्मनः । विमृज्य मणिना  भूयस्तस्मै प्रत्यर्पयत्प्रभुः ॥४१॥

सभास्थानीं गोत्रजांप्रति । मणीतें दावूनि ऐसिया रीती । मिथ्याभिशापाची दुरुक्ति । आपुली श्रीपति प्रक्षाळी ॥१८॥
मणिदर्शनें दूषणरज । आपुलें क्षाळूनि अधोक्षज । पुढती स्यमंतक तेजःपुंज । अर्पिला सहज अक्रूरातें ॥१९॥
प्रभु समर्थ श्रीगोविंद । यथार्थ केला पूर्वानुवाद । मणिदर्शनें क्षाळिला बाध । तैं निरपराध हरि कळला ॥३२०॥
शुक म्हणे गा विचक्षणा । कुरुभूपाळमौळाभरणा । ऐसिया या स्यमंतकाख्याना । करितां श्रवणा फळ ऐकें ॥२१॥

यस्त्वेतद्भगवत ईश्वरस्य विष्णोर्वीर्याढ्यं वृजिनहरं सुमंगलं च ।
आख्यानं पठति श्रृणोत्यनुस्मरेद्वा दुष्कीर्ति दुरितमपोह्य याति शांतिम् ॥४२॥

जो हें ईश्वरा भगवंताचें । वीर्याढ्य आख्यान ऐके साचें । अथवा जो पढेल स्ववाचे । श्रीशुक त्याचें फळ वर्णीं ॥२२॥
समष्टीपासून दृश्य भान । गौणप्रकृतीतें व्यापून । वर्तें विष्णु जो श्रीकृष्ण । पुण्याख्यान हें त्याचें ॥२३॥
ऊर्जितप्रतापमंडित यश । लीला प्रकटी हृषीकेश । श्रवणें पठणें दुःखनिरास । करी अशेष सुमंगळ जें ॥२४॥
श्रवणपठणें अनुस्मरणें । दुष्कीर्ति दुरित नाशे येणें । अक्षयशान्ति शुभ कल्याणं । श्रोते वक्ते अनुभविती ॥३२५॥
ऐशी श्रीमद्भागवतीं । दशमस्कंधीं श्रीशुकोक्ति । स्यमंतकाख्यान कथिलें निगुती । यथामति तें निरूपिलें ॥२६॥
पुढें अध्यायीं अठ्ठावन्नें । श्रीकृष्ण पंच पाणिग्रहणें । करील तिये कथेच्या श्रवणें । भव निस्तरणें भाविकीं ॥२७॥
अखिलात्मकत्वें एकनाथ । चिदानंदाख्य घन वर्षत । तेणें स्वानंदें सनाथ । करी गोमंत गोगोप्ता ॥२८॥
तया गोविंदचरणजळें । सप्रेम दयार्णव उचंबळे । श्रवणरसिकां लाभतीं फळें । सुखकल्लोळें निमज्जनें ॥२९॥
इति श्रीमद्भागवते महापुराणेऽष्टादशसाहस्र्यां पारमहस्यां संहितायां दशमस्कंधे श्रीशुकपरीक्षित्संवादे हरिवरदाटीकायां दयार्णवानुचरविरचितायां स्यमंतकाख्यानं नाम सप्तपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥५७॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ श्लोक ॥४२॥ ओवी संख्या ॥३२९॥ एवं संख्या ॥३७१॥ ( सत्तावन्नावा अध्याय मिळून ओवीसंख्या २७३२६ )

अध्याय सत्तावन्नावा समाप्त.