विरोधमूलक अलंकार - लक्षण २

आतां क्रमानें वरील विरोधालंकाराचीं उदाहरणें सांगतों :---
“या सुंदरीला, फुलें बाणासारखीं वाटू लागलीं; कमळांचे देठ लोखंडासारखे कठिण वाटू लागले; पौर्णिमेची रात्र अग्नीप्रमाणें पेटली आहे असें भासूं लागलें; व घरांतलें आकाश समुद्रासारखें वाटू लागलें.” या ठिकाणीं फुलें व बाण या दोन जातींत विरोध आहे, कमळाचे देठ या जातीचा कठिण या गुणाशीं विरोध आहे. चांदण्या रात्रीचा, पेटणें या क्रियेशीं विरोध आहे; व समुद्र या जातीचा आकाश या द्रव्याशीं विरोध आहे; एवंच, हा श्लोक चार प्रकारच्या विरोधाचें उदाहरण. आहे)
या ठिकाणीं जाति वगैरेंमध्यें प्रारंभी भासणारा विरोध, विरहिणीला दु:ख देणारे हे सर्व पदार्थ आहेत, या विचारानें शेवटीं नाहींसा होतो.
उदाहरण दुसरें :---
“हे राजा ! या पृथ्वीवर तूं पाहिला गेला असतां व तुझ्याकडून पाहिले गेले असतां (अनुक्रमें) मोठाले पदार्थ अणुसारखे व अणु अत्यंत मोठे भासतात” येथें अणुत्व या गुणाचा महत्व या गुणाशीं विरोध आहे.