द्वितीय स्कंध - अध्याय पहिला

॥ श्रीगणेशायनमः ॥ श्रीसरस्वत्यैनमः । आद्यावंदूंसरस्वती । जीसाक्षान्मूलप्रकृती । कोटिचंद्रापरीकांति । सत्वमूर्तीसुंदर ॥१॥

दक्षिणहस्तजोपहिला । धरिलीतेणेंरुद्रा क्षमाळा । सव्येदुजासोज्वळा । अंकुशधरलाजियेनें ॥२॥

वरचेशोभेवामकरी । वीणा वाजेसुस्वरी । वामबाजूंचौथेकरीं । पुज्यपुस्तकशोभलें ॥३॥

मूळविद्यामूळवाणी । गीताभार तीब्रह्माणी । हीचशद्बाचीखाणी । अक्षरविद्यामहापूर्वा ॥४॥

जीवाचावेदध्वनी । स्मृतीं शास्त्रींपुराणीं । नानाभाषाभाषिणी । हीचएकविकासे ॥५॥

इद्रचंद्रहरीहर । शेष रंचिदिवाकर । जीसकरितीनमस्कार । साष्टांगनमनतीसमाझें ॥६॥

प्रथमस्कंदीं सूत । शुकजन्मातेंनिरुपित । व्यासोत्पत्तीविचारीत । ऋषीपुनःसूतातें ॥७॥

तीकथाअतिसुंदर । श्रोतींऐकिजेसादर । द्वितीयस्कंदमनोहर । भागवतश्रीदेवीचें ॥८॥

सूतह्मणेउपरीचर । राजपुत्र अतिचतुर । तयासंतोषेपुरंदर । विमानसुंदरदेतसे ॥९॥

आकाशमार्गेंविमानीं । विचरेसुखेंबैसोनी । अद्रिकानामेंकामिनी । रतिरुपिणीतयाची ॥१०॥

एकदांतीऋतुस्नाता । मनींइच्छितस्वकांता । तेचिदिनीतयासीपिता । श्राद्धार्थमृग आणह्मणे ॥११॥

श्रेष्ठमानूनिपितृवचन । प्रवेशकरीमहावन । भार्येमाजीवेधलेंमन । वीर्यस्खलनजाहलें ॥१२॥

वृथानोहेंमाझेरेत । मनींऐसेविचारीत । वटपत्रपुटींठेवित । ससाण्याशीदीधलें ॥१३॥

ह्मणेममगृहींजाऊन । येईआद्रिकेसीदेऊन । पक्षीनिघाला आज्ञावंदुन । चोंचेतद्रोणधरियेला ॥१४॥

तवमार्गीदुजाएक । ससाणापातलाअणिक । भक्ष्यजाणोनी एकाएक । वेगेंझडपघातली ॥१५॥

दोघेतेव्हायुद्धकरीत । द्रोणपडला यमुनेंत । मासोळीतत्काळभक्षित । राजवीर्यदैवयोगें ॥१६॥

पक्षीगेलेमनोगती । मत्सी झालीगर्भवती । विप्रशापेंदेवयुवती । गिरिकानामेंशफरीही ॥१७॥

हीएकदायमुनेंत । सहजहोतीक्रीडत । विप्रएकस्नानकरीत । खोडीकेलीतयाची ॥१८॥

विप्रपद आकर्षिला । पाहूनब्राह्मणकोपला । सवेचीशापदीधला । होयमत्सीदुष्ठेतूं ॥१९॥

प्रार्थनाकरितां द्रवला । मग उःशापवदला । मनुष्यसंततीतुजला । होतांचिजाणशापांत ॥२०॥

तीचि जाणाहीशफरी । जाळेटाकोनिभिल्लधरी । मत्सीनेऊनीत्यानेंघरी । चिरिलीत्याणेस्वहस्तें ॥२१॥

तवकन्याआणिपुत्र । मदनरुप अतिविचित्र । सुलक्षण आणिसुगात्र । निषाद पाहूनतोषला ॥२२॥

बाळ उचलोनीसत्वर । राजासिदेईधीवर । वृत्त ऐकूनीउपरीचर । परम आश्चर्यकरीतसे ॥२३॥

पुत्रघेतलाठेवून । कन्यादिलीनिषादालागून । निधी सांपडतांअर्धधन । प्राप्तकर्त्यादेइजे ॥२४॥

ऐसीशास्त्रमर्यादा । जाणोनिकन्यानिषादा । देवोनीपुत्रसंपदा । अर्धघेतलीराजानें ॥२५॥

मत्स्यनामतोविख्यात । नृपझालासूर्य वंशांत । तोदेशनामपावत । मत्स्य ऐसेअद्यापी ॥२६॥

कन्यातीदाशसदनीं । राहेसुखेंइंदुवदनी । तवएकदापरशरमुनी । प्राप्तझालास्वइच्छें ॥२७॥

निषादासीह्मणेऋषी श्वर । आह्मासीजाणेंयमुनापार । नौकाआणिसत्वरा । तातडीआहेआपणा ॥२८॥

निषादेकरितांभोजन । ऋषीचेऐकिलेंवचन । कन्येसीसांगेपैलनेउन । तपोधनासीयेईजे ॥२९॥

ऐकतांचीउडुप आणिलें । माजीऋषीबैसले । हातींघेउनियाअवले । नौकानेईते कालीं ॥३०॥

षोडषवर्षातीतरुणी । दोनीहातेंखेवीतरणी । पुष्टस्तनस्पष्टपणी । दिसतीतेव्हांमुनिवर्या ॥३१॥

पाहतांचिमुनीमोहिला । मदनेंस्वशरेताडिला । अंतरी व्यथितजाहला । नसुचेमगकांहींच ॥३२॥

दक्षिणहस्तेंतिचाहस्त । धरिलातेव्हांआकस्मात । आलिंगनकरुंपहात । झिटकारुनतीबोले ॥३३॥

अहोतुम्हीब्राह्मण उंच । मीतोभिल्लीअतिनीच । टाकोनिधर्माचीरुच । अधर्मकरुंपाहता ॥३४॥

सोडासोडा ममहात । पैलतोपितादेखत । ममदेहीघाणीयेत । विटेनाकींमानस ॥३५॥

ऋषीम्हणे सुंदरी । मदनेंव्यापिलोंअंतरीं । अनुकूलहोयप्रेमभरी । माग इच्छितजेंअसे ॥३६॥

बोलुनीत्वरित । धुकेंरचिलेंअकस्मात । योजनगंधातिजप्रत । केलीतत्काळतपोबळें ॥३७॥

जीपूर्वीमीनगंधा । ऋषीकरीयोजनगंधा । अतिपरिमळसुगंधा । लुब्धषटपदधांवती ॥३८॥

ऋषिकृत्यपाहुनी । विस्मयजाहलातिचेमनीं । म्हणेपैलपारजाउनी । इच्छितसाधीआपुलें ॥३९॥

एवंमुनीसीशांतवीलें । उडुपपैलथडानेलें । भूमीदोघेउतरले । सवेचिआलिंगीतियेसी ॥४०॥

तवतीह्मणेहोमुनी । तुह्मीजालमजभोगुनी । मीहोईनगर्भिणी । पिताकायह्मणेल ॥४१॥

जरीमजवरीप्रसन्न । तरीद्यावेंवरदान । पुत्रव्हावातुजसमान । जगवि ख्यातमहायोगी ॥४२॥

नकळोंहेकोणासी । कन्यात्वमाझेंननासी । अक्षयभोगी नसुगधासी । तारुण्यसदाअसावें ॥४३॥

अवश्यह्मणोनिऋषी । रममाणजाहलाति येशीं । स्नानकरुनयमुनेशी । निघूनगेलास्वतंत्र ॥४४॥

तत्कालप्रसवलीसुत । दुजाजे वींपद्मजात । जटाधारीदीप्तिमंत । साक्षाद्विष्णूअवतरला ॥४५॥

निघालामातेसीवंदून । ह्मणमातपाजाईन । सुखेंऐसपितृसदन । स्मरतांप्रगटेमतुजजवळी ॥४६॥

प्रगट विलेतम अमुप । स्थळझालेंकृष्णरुप । जन्मस्थानकृष्णद्वीप । कृष्णद्वैपायननामत्याचें ॥४७॥

वेदाचेविभागकेले । चारशिष्यपढविले । सुमंतुजैमिनिपैल । वैशंपायनतो चौथा ॥४८॥

असितदेवलशुक । पुराणाचेंप्रवर्तक । महाभारतसम्यक । रचिलेंस्वयेगुरुनें ॥४९॥

तत्काळझालीगभर्वती । सवेचपावलीप्रसूती । सतीआणिसत्यवती । नामपावलीव्यासमाता ॥५०॥

पुनःस्वस्थळांतीगेली । दाशासमीपबैसली । कोणीही तीसनोळखिळी । प्रसुतादिलक्षणें ॥५१॥

एवंव्यासजन्मकथन । ऐकविंलेपरमपावन । महच्चरित्र ऐकून । संशयाविष्टव्हावें ॥५२॥

जयांचेंचरित्र ऐकतां । झाडणीहोयपाप पर्वता । जीअवश्यभवितव्यता । होणेंतेचिअचूक ॥५३॥

नातरीदाशकन्येशी । मोहें केवीमहाऋषि । कर्तव्यजेंमहामायेशी । घडेतेंचीसर्वथा ॥५४॥

श्लोकभागवतींशत । व्यासजन्मकथांमृत । परांबावदलींप्राकृत । सुरसपुण्यदचरित्रहें ॥५५॥

द्वितीयस्कंदे प्रथमोऽध्यायः ॥ अ० १ ॥