संस्कृत सूची|संस्कृत साहित्य|व्याकरणः|अष्टाध्यायी|अध्याय ५| भाग ४ अध्याय ५ भाग १ भाग २ भाग ३ भाग ४ अध्याय ५ - भाग ४ महर्षि पाणिनी द्वारा रचित अष्टाध्यायी हा संस्कृत व्याकरणावरील एक अत्यंत प्राचीन ग्रंथ आहे, जो ई.पू. ५००व्या शतकात रचला गेला. Tags : ashtadhyayigrammerpaniniअष्टाध्यायीपाणिनीव्याकरण भाग ४ Translation - भाषांतर १ पादशतस्य संख्या आदेर्वीप्सायां वुन् लोपः च ।२ दण्डव्यवसर्गयोः च ।३ स्थूल आदिभ्यः प्रकारवचने कन् ।४ अनत्यन्तगतौ क्तात् ।५ न सामिवचने ।६ बृहत्या आच्छादने ।७ अषडक्स आशितंगु अलंकर्मन् अलम्पुरुष अध्युत्तरपदात् खः ।८ विभाषा अञ्चेरदिक्स्त्रियां ।९ जाति अन्तात् छ बन्धुनि ।१० स्थान अन्तात् विभाषा सस्थानेन इति चेत् ।११ किम् एत्तिङ् अव्यय घ् आत् आमु अरव्यरार्षे ।१२ अमु च छन्दसि ।१३ अनुगादिनः ठक् ।१४ णचः स्त्रियां अञ् ।१५ अण् इनुणः ।१६ विसारिणः मत्स्ये ।१७ संख्यायाः क्रिया भ्याऋत्तिगणने कृत्वसुच् ।१८ द्वित्रिचतुर्भ्यां सुच् ।१९ एकस्य सकृत् च ।२० विभाषा बहोर्धा विप्रऋष्- टकाले ।२१ तत् प्रकृतवचने मयट् ।२२ संऊहवत् च बहुषु ।२३ अनन्त आवसथ इतिह भेषजात् ञ्यः ।२४ देवत अन्तात् तादर्थ्ये यत् ।२५ पाद अर्घाभ्यां च ।२६ अतिथेर्ञ्यः ।२७ देवात् तल् ।२८ अवेः कः ।२९ याव आदिभ्यः कन् ।३० लोहितात्मणौ ।३१ वर्णे च अनित्ये ।३२ रक्ते ।३३ कालात् च ।३४ विनय आदिभ्यः ठक् ।३५ वाचः व्याहृत अर्थायां ।३६ तद्युक्तात् कर्मणः अण् ।३७ ओषधेरजातौ ।३८ प्रज्ञ आदिभ्यः च ।३९ मृदः तिकन् ।४० सस्नौ प्रशंसायां ।४१ वृकज्येष्ठाह्यां तिल्तातिलौ च छन्दसि ।४२ बहु अल्प अर्थात्शः कारकाद् अन्यारयां ।४३ संख्या एकवचणात् अ वीप्सायां ।४४ प्रतियोगे पञ्चम्याः तसिः ।४५ अप आदाने च अहीयरुहः ।४६ अतिग्रह अव्यथन क्षेपेषु अकर्तरि तृतीयायाः ।४७ हीयंआनपापयोगात् च ।४८ षष्- ठ्या व्याश्रये ।४९ रोगात् च अपनयने ।५० कृ भू अस्तियोगे सम्पद्यार्तरि च्विः ।५१ अरुः मनः चक्षुः चेतः रहः रजसां लोपः च ।५२ विभाषा साति कार्त्स्न्ये ।५३ अभिविधौ सम्पदा च ।५४ तदध्- ईनवचने ।५५ देये त्रा च ।५६ देवमनुष्यपुरुषपुरुमर्त्येह्यः द्वितीयाअप्तयोर्बहुलं ।५७ अव्यक्तानुकरणात् विअच् वर अर्धात् अनितौ डाच् ।५८ कृञः द्वितीयतृतीयशम्बबीजात् कृषौ ।५९ संख्यायः गुण अन्तयाः ।६० समयात् च यापनायां ।६१ सपत्त्रनिष्पत्रात्तियथ्ने ।६२ निष्कुलात्निष्कोषणे ।६३ सुखप्रियात् आनुलोम्ये ।६४ दुःखात् प्रातिलोम्ये ।६५ शूलात् पाके ।६६ सत्यात् अशपथे ।६७ मद्रात् परिवापने ।६८ संआस अन्ताः ।६९ न पूजणात् ।७० किमः क्षेपे ।७१ नञः तत्पुरुषात् ।७२ पथः विभाषा ।७३ बह्व्रीहौ संख्येये डच् अबहुगणात् ।७४ ऋच् पुरप् धुर्पथां अ अनक्षे ।७६ अक्ष्णः अदर्शणात् ।७७ अचतुर विचतुरसुचतुरस्त्रीउंसधेन्व्नडुह ऋकाम वाङनस अक्षिभ्रुव दारगव ऊर्व्ष्ठीवपदष्ठीवनक्तंइवरत्रि- ंदिव अहर्दिवसरजसनिःश्रेयसपुरुषायुसद्व्यायुषत्र्यायुष ऋगजुषजातोक्षमहोक्षवृद्धोक्ष उपशुनगोष्ठश्वाः ।७९ अवसमन्धेह्यः तमसः ।८० श्वसः वसीयः श्रेयसः ।८१ अनु अवतप्तात् रहसः ।८२ प्रतेरुरसः सप्तमीस्थात् ।८३ अनुगवं आयामे ।८४ द्विस्तावा त्रिस्तावा वेदिः ।८५ उपसर्गात् अध्वनः ।८६ तत्पुरुषस्य ङ्गुलेः संख्याअव्ययआदेः ।८७ अहन् सर्व एकदेशसंख्यातपुण्यात् च रात्रेः ।८८ अह्नः अह्नः एतेभ्यः ।८९ न संख्या आदेः संआहारे ।९० उत्तम एकाभ्यां च ।९२ गोरतद्धितलुकि ।९१ राजाहस्सखिभ्यष्टच् ।९३ अग्र आख्यायां उरसः ।९५ ग्रामकौटाह्यां च तक्ष्णः ।९६ अतेः शूनः ।९७ उपमाणात् अप्राणिषु ।९८ उत्तर मृगऊर्वात् च सक्थ्नः ।९९ नावः द्विगोः ।१०० अर्धात् च ।१०१ खार्याः प्राचां ।१०२ द्वित्रिह्यां अञ्जलेः ।१०३ अनसन्तात् नपुंसकात् छन्दसि ।१०४ ब्रह्मणः जानपद आख्यायां ।१०५ कुमहत् भ्यां अन्यारयाम् ।१०६ द्वंद्वात् चुदष हन्तात्संआआरे ।१०७ अव्ययीभावे शरद् रभृतिभ्यः ।१०८ अनः च ।१०९ नपुंसकात् अन्य्तरस्यां ।११० नदीपौर्णमासीआग्रआयणीह्यः ।१११ झयः ।११२ गिरेः च सेनकस्य ।११३ बहुव्रीहौ सक्थि अक्ष्णोः स्व ङ्गात् षच् ।११४ अङ्गुलेर्दारु- णि ।११५ द्वित्रिभ्यां ष मूर्ध्नः ।११६ अप् पूरण्- ईप्रमाण्योः ।११७ अन्तर्बहिर्भ्यां च लोम्नः ।११८ अच् नासिकायाः संज्ञायां नसं च अस्थूले ।११९ उपसर्गात् च ।१२० सुप्रातसुश्वसुदिवशारिकुक्षचतुरश्र एणीपद अजपदप्रोष्ठादाः ।१२१ नञ्दुस्सुह्यः हलिसक्थ्योरन्यतरयां ।१२२ नित्यं असिच् प्रजामेधयोः ।१२३ बहुप्रजाः छन्दसि ।१२४ धर्ंआत् अनिच् केवलात् ।१२५ जम्भा सुहरिततृणसोमेह्यः ।१२६ दक्षिणेर्मा लुब्धयोगे ।१२७ इच् कर्मव्यतिहारे ।१२८ द्विदण्डि आदिभ्यः च ।१२९ प्रसम्भ्यां जानुनोर्ज्ञुः ।१३० ऊर्ध्वात् विभाषा ।१३१ ऊधसः अनङ् ।१३२ धनुषः च ।१३३ वा संज्ञायां ।१३४ जायायाः निङ् ।१३५ गन्धस्य इत् उद् पूतिसुसुरभिह्यः ।१३६ अल्प आख्यायां ।१३७ उपमाणात् च ।१३९ कुम्भपद्- ईषु च ।१४० संख्यासुपूर्वस्य ।१४१ वयसि दन्तस्य दतृ ।१४२ छन्दसि च ।१४३ स्त्रियां संज्ञायां ।१४४ विभाषा श्याव अरोकाभ्यां ।१४५ अग्र अन्तशुद्धशुभ्रवृषवराहेह्यस ।१४६ ककुदस्य अवस्थायां लोपः ।१४७ त्रिककुद् पर्वते ।१४८ उद् विभ्यां काकुदस्य ।१४९ पूर्णात् विभाषा ।१५० सुहृद् दुर्हृदौ मित्र अमित्रयोः ।१५१ उरः प्रभृतिभ्यः कप् ।१५२ इनः स्त्रियां ।१५३ नदी ऋतः च ।१५४ शेषात् विभाषा ।१५५ न संज्ञायां ।१५६ ईयसः च ।१५७ वन्दिते भ्रातुः ।१५८ ऋतः छन्दसि ।१५९ नाडीतन्त्र्योः स्व अङ्गे ।१६० निष्प्रवाणिः च . N/A References : N/A Last Updated : January 17, 2018 Comments | अभिप्राय Comments written here will be public after appropriate moderation. Like us on Facebook to send us a private message. TOP