म्हणे पूर्णब्रह्मसनातन ॥ मायातीत शुद्धचैतन्य ॥ तो सूर्यवंशी रघुनंदन ॥ जरी हें साच असेल ॥५१॥
मी स्त्री असोनि ब्रह्मचारी ॥ चतुर्दश वर्षें निराहारी ॥ कायावाचामनें अंतरीं ॥ रामउपासक जरी असें ॥५२॥
मंगळभगिनी जगन्माता ॥ सत्य असेल पतिव्रता ॥ रामदासत्व हनुमंता ॥ जरी साच घडलें असेल ॥५३॥
शिवकंठीचें हालाहल ॥ नामें शमलें असेल सकळ ॥ तरी या बाणें शिरकमळ ॥ इंद्रजिताचें खंडेल ॥५४॥
ऐसें चिंतोनी निज मनीं ॥ बाण सोडिला तत्क्षणीं ॥ शक्रारीचा कंठ लक्षोनी ॥ गगनमार्गे जातसे ॥५५॥
यावरी विंशतिनेत्रपुत्र ॥ बाण देखोनि परम तीव्र ॥ मग स्वयें निर्वाण शर ॥ योजूनि आकर्ण ओढिला ॥५६॥
तंव इतुक्यांत अकस्मात ॥ बाण पावला कृतांतवत ॥ तेणें कंठ आणि भुजा त्वरित ॥ छेदोनि नेलीं गगनमार्गे ॥५७॥
वक्र सुरीनें त्वरित ॥ कृषीवल कणसें छेदित ॥ तैसें शिर भुजेसहित ॥ बाणें नेलें ते काळी ॥५८॥
भुज उसळून अद्भुत ॥ लंकेवरी जाऊनि पडत ॥ शिर भूमंडळीं उतरत ॥ कंदुकवत ते काळीं ॥५९॥
तों ऋषभें धांवोनि सत्वर ॥ वरिच्यावरी झेलिलें शिर ॥ जाहला एकचि जयजयकार ॥ सुमनसंभार देव वर्षती ॥१६०॥
इंद्र संतोषला बहुत ॥ म्हणे आजि माझे भाग्य उदित ॥ दिशा पावलों यथार्थ ॥ सुमित्रासुत प्रसादें ॥६१॥
शक्राचा हर्ष ते काळीं ॥ न मायेचि नभमंडळीं ॥ दुंदुभींची घाई लागली ॥ ऋषिमंडळी आनंदत ॥६२॥
पुष्पवृष्टि वारंवार ॥ सौमित्रावरी करी देवेंद्र ॥ इंद्राचा उजळला मुखचंद्र ॥ निष्कलंक क्षयरहित ॥६३॥
इंद्रजित पडिला मेदिनीं ॥ दीनवदन पळे वाहिनी ॥ प्राण जातां तेचि क्षणी ॥ इंद्रियें जैसीं निस्तेज ॥६४॥
दीप गेलिया प्रभा हारपे ॥ कीं शशी मावळतां चांदणें लोपे ॥ कीं गायन राहतां संपें ॥ स्वर करणें सर्वही ॥६५॥
कीं वृक्ष उन्मळतां क्षिती ॥ अंडज नीडें सांडूनि पळती ॥ शक्रारि पडतां ते रीतीं ॥ सेनासमुदाय फुटला ॥६६॥
जय पावून संपूर्ण ॥ परतला वीर लक्ष्मण ॥ वारंवार बिभीषण ॥ स्तुति करी सौमित्राची ॥६७॥
मग हनुमंताचे स्कंधावरी ॥ सौमित्र बैसला ते अवसरीं ॥ तनु जर्जर शरप्रहारी ॥ जाहली असे तेधवां ॥६८॥
सुवेळागिरि लक्षून ॥ चालिले तेव्हां वानरगण ॥ समस्त सांगे बिभीषण ॥ आल्या पंथें चलावें ॥६९॥
इंद्रजिताचें विशाळ शिर ॥ झेलीत नेत ऋषभ वानर ॥ दृष्टीनें पाहील रघुवीर ॥ म्हणोनि संगें घेतलें ॥१७०॥
असो इकडे श्रीराम ॥ जो स्कंदतातमनविश्राम ॥ सौमित्राकारणें परम ॥ चिंताक्रांत जाहला ॥७१॥
सुग्रीवाप्रति रघुनंदन ॥ म्हणे निकुंभिलेसि गेला लक्ष्मण ॥ तेथें कैसे वर्तमान ॥ जाहलें असेल कळेना ॥७२॥
इंद्रजिताचे युद्ध कठिण ॥ आम्हांसी नागपाशीं बांधिलें जाण ॥ शरजाळीं सेना संपूर्ण ॥ खिळोनियां पाडिली ॥७३॥
योद्धा इंद्रजित विशेष ॥ बाळदशा सौमित्रास ॥ ऐसें बोलोनि अयोध्याधीश ॥ अश्रु नयनीं आणिले ॥७४॥
सुग्रीव म्हणे रघुपती ॥ आपण खेद न करावा चित्ती । इंद्रजितासी वधोनि त्वरितगतीं ॥ आतां येईल सौमित्र ॥७५॥
ऐशी चिंता करितां अकस्मात ॥ तों वानर आले पुढें धांवत ॥ सांगती आला सुमित्रापुत्र ॥ इंद्रजिता वधोनियां ॥७६॥
परम आनंदला रघुवीर ॥ सामोरा धांवे मित्रकुमर ॥ तों समीप देखिला सौमित्र ॥ बाळसूर्य जयापरी ॥७७॥
हनुमंताचे स्कंधावरून ॥ खालीं उतरला लक्ष्मण ॥ सुग्रीव आणि बिभीषण ॥ हस्त धरूनि चालत ॥७८॥
हळू हळू चाले लक्ष्मण ॥ शर अंगीं रुतले तीक्ष्ण ॥ दृष्टीं देखोनि रघुनंदन ॥ केलें नमन साष्टांगीं ॥७९॥
मग उठोनि राजीवनेत्र ॥ प्रीतीनें हृदयीं धरी सौमित्र ॥ वृत्र वधितां सहस्रनेत्र ॥ गुरु जैसा आलिंगी ॥१८०॥
श्रीराम म्हणे सौमित्रातें ॥ तुवां वधोनि इंद्रजितातें ॥ ब्रह्मांड भरलें पुरुषार्थे ॥ पराक्रम करूनियां ॥८१॥
कोणासी नाटोपे रावणी ॥ तो त्वां वधिला समरांगणीं ॥ देवांसहित वज्रपाणि ॥ आनंदमय जाहला ॥८२॥
ऐसें बोलोनि रघुनाथ ॥ सौमित्र मस्तकी ठेवी हस्त ॥ श्रम हारपला समस्त ॥ आनंदभरित लक्ष्मण ॥८३॥
बिभीषण जांबुवंत ॥ समस्तांसी भेटला रघुनाथ ॥ शब्दरत्नें गौरवित ॥ धन्य म्हणे सीतामनोहर ॥ धन्य धन्य ऋृषभा तूं ॥८५॥
आरक्त पुष्पें पूजा करून ॥ हें शिर ठेवावें जतन ॥ मागों येईल त्यालागून ॥ द्यावें लागेल शिर हे ॥८६॥
सुषेणासी म्हणे रघुवीर ॥ तूं वैद्य आणि प्रतापशूर ॥ तरी सौमित्रासी करावा उपचार ॥ देह जर्जर बाणीं जाहला ॥८७॥
मग सुषेणें औषधी आणून ॥ दिव्यदेही केला लक्ष्मण ॥ असो यावरी बिभीषण ॥ वर्तमान सर्व सांगे ॥८८॥
कैसा जाहला संग्राम ॥ वीरद्वयांचा पराक्रम ॥ ते ऐकोनि मेघश्यम ॥ आश्चर्य परम करितसे ॥८९॥
म्हणे धन्य धन्य इंद्रजित वीर ॥ पुरुषार्षासी नाहीं पार ॥ दीन करून देव समग्र ॥ बंदी जेणें घातले ॥१९०॥
याउपरी सुलोचना ॥ शिर मागों येईल राजीवनयना ॥ ते सुरस कथा ऐकतां श्रवणां ॥ सौख्य होईल अतयंत ॥९१॥
रामविजयग्रंथ प्रचंड ॥ त्यांत रसभरित युद्धकांड ॥ श्रवणें पुरे सर्व कोड ॥ न लगे चाड आणिकांची ॥९२॥
ब्रह्मानंदा श्रीरामा ॥ जगद्वंद्या पूर्णब्रह्मा ॥ श्रीधरवरदा अनामा ॥ पूर्णकामा अभंगा ॥९३॥
स्वस्ति श्रीरामविजय ग्रंथ सुंदर ॥ संमत वाल्मीकनाटकाधार ॥ सदा परिसोत भक्त चतुर ॥ एकोनत्रिंशतितमोध्याय गोड हा ॥१९४॥
अध्याय ॥२९॥
॥ श्रीरामचंद्रार्पणमस्तु ॥