चि

{ ci }

A dictionary, Marathi and English

ci ind An emphatic or enhancing expletive constantly occurring in poetry. See fully under च ind. Where चि occurs followed by या, as चिया, there it is merely the genitive particle now blended and written च्या.

महाराष्ट्र शब्दकोश

एक प्रत्यय . च पहा . प्रेक्षक त्या युध्दाहुनि बहु वर्णिति आपुलेंचि तै पुण्य । - मोकर्ण १० . १० . स्मर - हर - पुरसाचि रुक्मरथ नाचे । - मोकर्ण ४ . ४ .

A Sanskrit English Dictionary

चि    1. cl. 5. चिनो॑ति, °नुते (1. pl. चिनुमस् and °न्मस्, [Pāṇ. 6-4, 107]; perf. चिकाय and चिचाय, vii, 3, 58; 2. चिचेथ, 2, 61; [Kāś.]; 3. pl. चिक्यु॑र्, [AV. x, 2, 4]; p. चिकिवस्, [Kāṭh. xxii, 6]; Ā. चिक्ये and चिच्ये, [Vop. xii, 2]; p. चिक्यान॑, [TS. v]; 2nd fut. p. चेष्यत्, [Lāṭy.]; 1st fut. चेता, [Pāṇ. 7-2, 61]; [Kāś.]; aor. अचैषीत्, [Kāś.] on iii, 1, 42 and vii, 2, 1; Ved. चिकयाम् अकर्, iii, 1, 42; [Kāś.]; 1. sg. अचैषम्, 2. sg. अचैस्, [Kāṭh. xxii, 6]; 3. pl. अचैषुर्, [Bhaṭṭ.]; Ā. अचेष्ट, [Pāṇ. 1-2, 11]; [Kāś.]; Prec. चेषीष्ट, ib., or चीयात्, vii, 4, 25; [Kāś.]; ind.p. चित्वा॑, [AV.] &c.; Pass. चीयते, [MuṇḍUp.] &c.; fut. चायिष्यते & चेष्य्° Cond. अचायिष्यत & अचेष्य्°, [Pāṇ. 6-4, 62]; [Kāś.])

to arrange in order, heap up, pile up, construct (a sacrificial altar; P., if the priests construct the altar for another; Ā., if the sacrificer builds it for himself), [AV.]; [VS.]; [TS. v]; [Kāṭh.]; [ŚBr.];

to collect, gather together, accumulate, acquire for one's self, [MuṇḍUp.]; [MBh. i, v];

to search through (for collecting; cf. √ 2.), [MBh. v, 1255]; [Kām.] ( [Pañcat.]);

to cover, inlay, set with, [MBh.];

Pass. चीयते, to become covered with, [Suśr. v, 8, 31];

to increase, thrive, [Mudr. i, 3]; [Kpr. x, 52 a/b] ( [Sāh.]) :

Caus. चययति and चपय्°, to heap up, gather, [Dhātup. xxxii, 85];

चाययति and चापय्°, [Pāṇ. 6-1, 54] :

Desid. चिकीषते (also °ति, vii, 3, 58; [Kāś.]) to wish to pile up, [ŚBr. ix]; KātyŚr. xvi;

चिचीषति ( [Pāṇ. 7-3, 58]; [Kāś.; vi, 4, 16,][ed. विवीष्°] [Kāś.])

to wish to accumulate or collect, [Kir. ii, 19; iii, 11] :

Desid. Caus. ( p. चिचीषयत्) to cause any one to wish to arrange in order, [Bhaṭṭ. iii, 33] :

Intens. चेचीयते, [Kāś.] on [Pāṇ. 7-3, 58; 4, 25 and 82.]
चि    2. Ved. cl. 3. ( चिकेति, fr. √ कि, [Dhātup. xv, 19]; Impv. चिकेतु, [TS.]; Subj. Ā. चि॑केत; impf. अचिकेत्, [RV. x, 51, 3]; aor. 2. pl. Ā. अ॑चिध्वम्, [RV.]; 3. sg. अचैत्; चिकयाम् अकः [ fr. √ 4. चित्, [Gmn.]], vi, 44, 7)

to observe, perceive (with acc. or gen.), [RV.]; [Kāṭh. viii, 10];

to fix the gaze upon, be intent upon, [RV. v, 55, 7]; [TS. iii];

to seek for, [RV. vi, 44, 7] : Class. cl. 5. चिनोति ( p. °न्वत्, Ā. °न्वान)

to seek for, investigate, search through, make inquiries ( cf. √ 1.), [MBh. iii, 2659]; [Bhartṛ.]; [Kathās. xxvi, 136] :

Intens. चेकिते See √ 4. चित्;
चि   [ cf. Lat. scio.]
चि    3. cl. 1. च॑यते ( p. च॑यमान) to detest, hate ( [Nir. iv, 25]), [RV. i, 167, 8 and 190, 5; vii, 52, 2];

to revenge, punish, take vengeance on ( acc.), ii, 27, 4; ix, 47, 2; [AitBr. ii, 7];

([ cf. अ॑पचिति, काति; τίνομαι τινά, τίω, τίσις, ποινή.])

The Practical Sanskrit-English Dictionary

चि [ci]   I. 5 U. (चिनोति, चिनुते, चिका-चा-य, चिच्ये-क्ये, अचैषीत्- अचेष्ट, चेतुम्,
-चित;   caus. चाययति, चापयति, also चययति, चप- यति desid. चिचीषति, -चिकीषति)
To collect, gather, accumulate (said to govern two accusatives being a द्विकर्मक root, but this use is very rare in classical literature), वृक्षं पुष्पाणि चिन्वती.
To gather for oneself, acquire, gain; चिचीषतां चन्मवतामलध्वीं भूतिम् [Ki.3.11;] 2.19; [Mv.3.4.]
To search, look out for; [Bh.3.46.]
To pile or heap up, place in a line; पर्वतानिव ते भूमा- वचैषुर्वानरोत्तमान् [Bk.15.76.]
To set, inlay, cover or fill with, see चित. pass. To bear fruit, grow, increase, thrive, prosper; सिच्यते चीयते चैव लता पुष्पफलप्रदा [Pt.1.222] bears fruit; चीयते बालिशस्यापि सत्क्षेत्रपतिता कृषिः [Mu.1.3;] गजहंस तव सैव शुभ्रता जीयते न च न चापचीयते [K. P.1.] -II. 3 P. (चिकेति) Ved.
To observe, see, perceive.
To look steadfastly upon.
To be intent upon.
To seek for, search, investigate, make inquiries, search through. -III. 1 Ā. (चयते)
To detest, hate.
To revenge, take vengeance on. -IV. 1 U. (चायति-ते)
To fear, dread, be afraid of (with acc.)
To respect, honour.
To observe; cf. चाय्.

Shabda-Sagara

चि (चिञ) चिञ्   r. 1st, 5th and 10th cls. ( चयति-ते चिनोति चययति or चपयति) To collect, to gather together, to heap, to assemble, to accumulate, &c.
चि (चिञ) चिञ्   With अप, To lose, to squander.
चि (चिञ) चिञ्   With उप or सम्, To collect or acquire.
चि (चिञ) चिञ्   With निर्, To determine.
चि (चिञ) चिञ्   With वि and निर्, To deter- mine exactly (ईरण) ईरणिच्
चि (चिञ) चिञ्   r. 1st cl. ( चयति) to injure, (peculiar to the Vedas.) भ्वा उभ-अनिट् . चुरा-उभ . स्वा-उभ-द्विक-अनिट् .

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

verb  विकीर्णस्य वस्तुनः एकत्र स्थापनानुकूलः व्यापारः।   Ex. कृषकः विकीर्णान् धान्यकणान् चिनोति।

HYPERNYMY:

स्थापय

ONTOLOGY:

() ➜ कर्मसूचक क्रिया (Verb of Action) ➜ क्रिया (Verb)

SYNONYM:

विचि संचि सञ्चि उच्चि समुच्चि उपचि अपचि अवचि समानी संग्रह् सङ्ग्रह् समाहृ समादा संभृ सम्भृ समाक्षिप् संनिधा समुपादा पिण्डीकृ राशीकृ एकत्रीकृ परिग्रह् उपसंहृ प्रचि समाकृ समावह् अभिसमस् समूह् समीज् निचि

Wordnet:

asm গোটোৱা

bd जमा खालाम

ben একত্রিত করা

guj ભેગું કરવું

hin एकत्रित करना

kan ಒಟ್ಟೈಸು

kas سوٚمبِراوُن جَمع کَرُن

kok एकठांय करप

mal ഒരുമിച്ച് കൂട്ടുക

mar गोळा करणे

mni ꯇꯥꯁꯤꯟꯕ

nep भेला पार्नु

ori ଗଦାଇବା

tel ప్రోగుచేయు

urd جمع کرنا , اکٹھاکرنا , بٹورنا , سمیٹنا

verb  समूहाद् वस्तूनां पृथक्करणात्मकः व्यापारः।   Ex. सः करण्डात् पक्वानि आम्रफलानि चिनोति।

HYPERNYMY:

वियुज्

ONTOLOGY:

कर्मसूचक क्रिया (Verb of Action) ➜ क्रिया (Verb)

Wordnet:

asm বাছা

bd जुदा खालाम

hin छाँटना

kan ಆರಿಸು

kas ژارُن , اَلَگ کَرُن

kok वेंचप

mal തെരഞ്ഞെടുക്കുക

mar निवडणे

mni ꯈꯟꯗꯣꯛꯄ

nep आलमारी

ori ବାଛିବା

pan ਛਾਂਟਨਾ

tam தேர்ந்தெடு

tel ఏరు

urd چھانٹنا , چننا , انتخاب کرنا , کتربیونت کرنا , قطع برید کرنا , بیننا

See : सङ्ग्रह्