|
पु.
पु. १ गुरूपदेश . २ चहाडी . ( सं . मन् - मंत्र )
गूढशक्तियुक्त वाक्य किंवा अक्षरें . ( क्रि० घालणें ; मारणें ; टाकणें ; फुंकणें ) मंत्राचा उपयोग मारण , मोहन , वशीकरण , स्तंभन , उच्चाटन , आकर्षण ह्याकरितां करतात . जे शस्त्रविद्यापारंगत । मंत्रावतार मूर्त । - ज्ञा १ . १०९ .
देवतास्तुतिपर पवित्र वचन . उदा० ओं विष्णवे नमः
वेदभागविशेष ; वेदसंहिता .
मसलत ; गुप्त सल्ला , उपदेश ; विचार . ( क्रि० सांगणें ; देणें ). धर्म म्हणे सिद्धि भजे यन्मंत्रा जेविं वासवा रंभा । - मोसभा १ . ५३ .
युक्ति ; क्लृप्ति . रसु होआवा अतिमात्रु । ह घेतासि कविमंत्रु । - ज्ञा १३ . ६३५ .
गुप्त गोष्ट ; गुह्य . झांकुनि मंत्र पृथेनें अति दुःसह दुःख मज दिल्हें बा हें । - मोशांति १ . ८ . [ सं . ]
०बोधास गुणास प्रत्ययास प्रती तीस कळूं येणें - मंत्र परिणामकारक होणें , अनुभवास येणें . मंत्रणें - क्रि . ( विरु . ) मंतरणें पहा .
०अक्षता , ता - स्त्री . अव .
मंत्राक्षत , ता - स्त्री . अव .
मंत्रानें संस्कारलेले तांदूळ .
( ल . ) आशीर्वाद . त्यास व्यासवाल्मिकादि देति मंत्र अक्षता । - मध्व १९ .
( वि ल . ) शिव्यांचा भडिमार . ( क्रि० देणें ; मारणें )
०कौटाल न. चेटुकविद्या सभामोहन भुररीं चेटकें । साबर मंत्रकौटालें अनेकें । - दा ५ . २ . २ .
०चळ पु.
मंत्रप्रयोगांत चूक होऊन लागणारें वेड . मंत्रचळ नाना खेद । नामनिष्ठें नासती । - दा ४ . ३ . १२ .
( ल . ) वेड लागल्यासारखी , बावचळल्यासारखी होणारी स्थिति . ( क्रि० लागणें )
०चळ्या वि.
मंत्रप्रयोगांत चूक झाल्यामुळें ज्यास वेड लागलें आहे असा .
लहरी ; बेफाम .
भ्रमिष्ट ; बावचळलेला ; तीच तीच गोष्ट पुन्हां पुन्हां करणारा .
०जागर पु. अनेक ब्राह्मणांनीं एकमेकासमोर बसून एका पक्षानें एक वाक्य म्हटल्यावर त्या पुढील वाक्य दुसर्या पक्षानें म्हणावें असें वेदमंत्र म्हणणें ; वेदघोष करणें .
०तंत्र पु. अव .
जादू - टोणे ; तोडगे ; जपजाप्य ; छांछूं इ० .
युक्त्या प्रयुक्त्या ; डावपेंच . ( क्रि० लटपटणें ; डगमगणें ; डळमळणें ; कोसळणें ; ढासळणें ; हरणें ).
०पुष्प पु देवाची संध्याकाळची आरती वगैरे झाल्यावर विशिष्ट वेदमंत्र मोठमोठ्यानें म्हणून देवास फुलें वगैरे वाहणें .
०पुष्पांजलि स्त्री.
पूजेनंतर ओंजळींत फुलें घेऊन समंत्रक देवास वाहणें ; मंत्रपुष्प .
( ल . ) शिव्यांचा वर्षाव , लाखोली , भडिमार . ( क्रि० करणें ; वाहणें ; अर्पिणें ).
०प्रयोग पु.
मंत्राचा प्रत्यक्ष अनुभव पाहणें .
जादूटोणा करणें ; मंत्र घालणें .
०मुख पु. आपल्या उपयोगापुरतेच ज्यास मंत्र येतात असा ब्राह्मण .
०वादी वि. मंत्र व त्यांचा उपयोग जाणणारा ; मंत्री ; मांत्रिक .
०विद्या स्त्री.
वेदविद्या . मंत्रविद्येसि माहेर । ब्राह्मण जे । - ज्ञा ९ . ४७५ .
जादूटोणा करण्याची कला .
०शक्ति स्त्री.
युद्धाच्या तीन शक्तींपैकीं दुसरी बाकीच्या दोन - प्रभुशक्ति व उत्साहशक्ति .
मंत्राचें सामर्थ्य , प्रभाव .
०शास्त्र न. विवक्षित देवतेपुढें कोणते मंत्र म्हणावयाचे हें शिकविणारें शास्त्र ; मंत्र विद्या .
०षडक्षरी स्त्री. रामकृष्णहरी हीं अक्षरें . होऊनी सावध उघडीले नेत्र । आठवला मंत्र षडक्षरी । - ब ७७ .
०साधन न. मंत्रशास्त्रांत सांगितलेले विधि व नियम पाळून मंत्राचा उपयोग करण्याची शक्ति मिळविणें .
०सिद्धि स्त्री. मानवी सामर्थ्याच्या आटोक्याबाहेर असलेल्या आठ शक्तींपैकीं एक .
०स्नान न. प्रत्यक्ष स्नान न करतां कांहीं मंत्र म्हणून जो स्नानाचा गौण प्रकार म्हणून विधि करतात तो .
०ज्ञ वि. मंत्र जाणणारा ; मांत्रिक . देखा मंत्रज्ञु बरळु जाय । - ज्ञा १ . १९० . मंत्राग्नि पु . उत्तरक्रियेचे मंत्र म्हणून प्रेताचें केलेलें दहन ; सशास्त्र दहन . याच्या उलट भडाग्नि . [ मंत्र + अग्नि ] मंत्रित वि . मंतरलेलें . मंत्री पु .
प्रधान ; अमात्य ; राजाचा सल्लागार .
( सामा . ) सल्ला देणारा ; उपदेश करणारा .
राजाच्या अष्टप्रधानांपैकीं एक ; न्यायाधीश .
मंत्र जाणणारा व त्याचा उपयोग करणारा ; मांत्रिक . मंत्रोपचार - पु . मंत्रप्रयोगाचे विशिष्ट विधि , नियम . [ मंत्र + उपचार ] मंत्रोपदेश - पु .
मंत्र देणें ( गुरुनें शिष्यास ). मातेच्या दर्जाला जेव्हां चढावें तेव्हां मंत्रोपदेश देणार्या गुरुची पायरी बायकांना प्राप्त होते . - मेनका ६८ .
सल्लामसलत ; उपदेश . [ मंत्र + उपदेश ] मंत्रोपासना - स्त्री . मंत्र साध्य करुन घेण्याचे नियम पाळणें . ( क्रि० देणें ). [ मंत्र + उपासना ]
|