पुरीषवह स्त्रोतस - पुरीषानाह

स्तम्भ: कटीपृष्ठपुरीषमूत्रे शूलोऽथ मूर्च्छा शकृतश्च छर्दि: ।
शोथश्च पक्वाशयजे भवन्ति तथाऽलसोक्तानि च लक्षणानि ।
मा. नि. उदावर्त १९ पान २२९

अपान वायूच्या अनुलोमनाच्या कार्यांत व्यत्यय उत्पन्न होऊन पुरीष पक्वाशयामध्यें क्रमाक्रमानें संचित होत जाऊन पुरीषानाह नांवाचा व्याधी उत्पन्न होतो.
(मा. नि. उदावर्त १७)

या विकारामध्यें कंबर व पाठ जखडल्यासारखीं वाटतें. ताठतें, मूत्र पुरीषाचीं प्रवृत्ति नीट होत नाहीं, मूर्च्छा येते, शूल, आध्मान, वातरोध, शोथ, दुर्गंधयुक्त छर्दी अशीं लक्षणें होतात. पुरीषनिग्रहज उदावर्ताप्रमाणें चिकित्सा करावी.