कामाख्या स्तुतिः - तृतीयः पटलः

कामरूप कामाख्या में जो देवी का सिद्ध पीठ है वह इसी सृष्टीकर्ती त्रिपुरसुंदरी का है ।

॥ श्रीदेव्युवाच ॥

काली - तारा - दाने चक्र - चिन्तां करोति यः ।
का गतिस्तस्य देवेश ! निस्तारो विद्यते न वा ? ॥१॥
॥ श्रीशिव उवाच ॥
वयमग्निश्च कालोऽपि ये याता महेश्वरि !
किं ब्रूमो देव - देवशि ! कालिका - तारिणी - मनुम् ॥२॥
अज्ञानाद् यदि वा मोहात् काली - तारा - मनौ प्रिये !
कृते चक्रादि - गणने शूनी - विष्ठा - कृमिर्भवेत् ॥३॥
कल्पान्ते च महादेवी ! निस्तारो विद्यते न च ।
अस्याः पूजां प्रवक्ष्यामि त्रैलोक्य - साधन - प्रदाम् क॥४॥
हठाद्धठाच्च देवेशि ! या या सिद्धिश्च जायते ।
प्राप्यते तत्क्षणेनेव नात्र कार्या विचारणा ॥५॥
सिन्दूर - मण्डलं कृत्वा त्रिकोणं च समालिखेत् ।
निज - वीजानि तन्मध्ये योजयेत् साधकोत्तमः ॥६॥
चतुरस्रं लिखेद देवी ! ततो वज्राष्टकं प्रिये !
अष्ट - दिक्षु यजेत् तां तु न्यास - जालं विधाय च ॥७॥
अक्षोभ्यश्च ऋषिः प्रोक्तश्छन्दोऽनुष्टुबुदाहतम् ।
कामाख्या देवता सर्व - सिद्ध्ये विनियोजिता ॥८॥
कराङ्ग - न्यासकं नैव निज - बीजेन कारयेत् ।
षड् - दीर्घ - भाजां ध्यायेत्तु कामाख्यामिष्ट - दायिनीम् ॥९॥
कामाख्या देवी का ध्यान
रक्त - वस्त्रां वरोद्युक्तां सिन्दूर - तिलकान्विताम् ।
निष्कलङ्कां सुधा - धाम - वदन - कमलोज्जवलाम् ॥१०॥
स्वर्णादि - मणि - माणिक्य - भूषणैर्भूषितां पराम् ।
नाना - रत्नादि - निर्माण - सिंहासनोपरि - स्थिताम् ॥११॥
हास्य - वक्त्रां पद्यराग - मणि - कान्तिमनुत्तमाम् ।
पीनोत्तुङ्ग - कुचां कृष्णां श्रुति - मूल - गतेक्षणाम् ॥१२॥
कटाक्षैश्च महा - सम्पद् - दायिनीं हर - मोहिनी ।
सर्वाङ्ग - सुन्दरी नित्यां विद्याभिः परि - वेष्टिताम् ॥१३॥
डाकिनी - योगिनी - विद्याधरीभिः परि - शोभिताम् ।
कामिनीभिर्युतां नाना - गन्धाद्यैः परि - गन्धिताम् ॥१४॥
ताम्बूलादि - कराभिश्च नायिकाभिर्विराजिताम् ।
समस्त - सिद्ध - वर्गाणां प्रणतां च प्रतीक्षणाम् ॥१५॥
त्रिनेत्रां मोहन - करीं पुष्प - चापेषु विभ्रतीम् ।
भग - लिङ्ग - समाख्यानां किन्नरभ्योऽपि नृत्यताम् ॥१६॥
वाणी लक्ष्मी सुधा वाक्य प्रतिवाक्य - समुत्सकाम् ।
अशेष - गुण - सम्पन्नां करुणासागरां शिवाम् ॥१७॥
आवाहयेत् ततो देवीमेवं ध्याचा च साधकः ।
पूजयित्वा यथोक्तेन विधानेन हरप्रिये ! ॥१८॥
कुंकुमाद्यै रक्त - पुष्पैः सुगन्धि - कुसुमैस्तथा ।
जवा - यावक - सिन्दूरैः करवीरैर्विशेषतः ॥१९॥
करवीरेषु देवेशि ! कामाख्या तिष्ठति स्वयम् ।
जवायां च तथा विद्धि मालत्यादि - समीप के ॥२०॥
करवीरस्य माहात्मयं कथितुं नैव शक्यते ।
प्रदानात्तु जवायाश्च गाणपत्यमवाप्नुयात् ॥२१॥
पूजयेदम्बिकां देवीं पञ्चतत्त्वेन सर्वदा ।
पञ्चतत्त्वं बिना पूजामभिचाराय कल्पयेत् ॥२२॥
पञ्चतत्त्वेन देव्यास्तु प्रसादो जायते क्षणात् ।
पञ्चमेन महादेवी ! शिवो भवति साधकः ॥२३॥
पञ्चतत्त्व समं नास्ति नास्ति किञ्चित् कलौ युगे ।
पञ्चतत्त्वं पर ब्रह्म पञ्चतत्त्वं परा गति ॥२४॥
पञ्चतत्त्वं महादेवी ! पञ्चतत्त्वं सदा शिवः ।
पञ्चतत्त्वं स्वयं ब्रह्मा पञ्चतत्त्वं जनार्दनः ॥२५॥
पञ्चतत्त्वं भुक्ति - मुक्तिर्महायोगः प्रकीर्तितः ।
पञ्चतत्त्वं विना नान्यत् शाक्तानां सुख - मोक्षयोः ॥२६॥
पञ्चतत्त्वेन देवेशि ! महापातक - कोट्यः ।
नश्यन्ति तत्क्षणेनैव तूल - राशिमिवानलः ॥२७॥
यत्रैव पञ्चतत्त्वानि तत्र देवी वसेद् ध्रुवम् ।
पञ्चतत्त्व विहीने तु विमुखी जगदम्बिका ॥२८॥
मद्येन मोदते स्वर्गे मांसेन मानवाधिपः ।
मत्स्येन भैरवी - पुत्रो मुद्रया साधतां व्रजेत् ॥२९॥
परेण च महादेवी ! सायुज्यं लभते नरः ।
भक्ति - युक्तो यजेद् देवीं तदा सर्वं प्रजायते ॥३०॥
स्वयम्भू - कुसुमैः पुष्पैः कुंड - गोलोदभवैः शुभैः ।
कुंकुमाद्यैरासवेन चार्घ्य देव्यै निवेदयेत् ॥३१॥
नानोपहार - नैवेद्यैरन्नादि - पायसैरपि ।
वस्त्र - भूषादिभिर्देवि ! प्रपूज्यावरणं यजेत् ॥३२॥
इन्द्रादीन् पूजयेत् तत्र तेषां यन्त्राणि शङ्करि !
पार्श्वर्योः कमलां वाणीं पूजयेत् साधकोत्तमः ॥३३॥
अन्नदा धनदा चैव सुखदा जयदा तथा ।
रसदा मोहदा देवी ! ऋद्धिदा सिद्धिदाऽपि च ॥३४॥
वृद्धिदा शुद्धिदा चैव भुक्तिदा मुक्तिदा तथा ।
मोक्षदा सुखदा चैव ज्ञानदा कान्तिदा तथा ॥३५॥
एताः पूज्या महादेव्यः सर्वदा यन्त्र - मध्यतः ।
डाकिन्याद्यास्तथा पूज्याः सिद्ध्यो यत्नतः शिवे ! ॥३६॥
षडङ्गानि ततो देव्याः यजेत् पुष्पाञ्जलीन् क्षिपेत् ।
यथाशक्ति जपेन्मन्त्रं शुद्धभावेन साधकः ॥३७॥
जप समर्प्य वाद्यद्यैस्तोषयेत् पर - देवताम् ।
पठेत् स्तोत्रं च कवचं प्रणमेद् विधिनाऽमुना ॥३८॥
ततश्च हदये देवी संयुज्य शेषिकां प्रति ।
निक्षिपेदैशे त्रिकोणं परिकल्पयेत् ॥३९॥
निर्माल्यं साधकैः सार्द्ध गृह्णीयाद् भक्ति - भावतः ।
विहरेत् पञ्चतत्वेन यथा विधि स्व - शक्तितः ॥४०॥
शक्तिमूलं साधनं च शक्तिमूलं जपादिकम् ।
शक्ति - मूला जपाश्चैव शक्तिमूलं च जीवनम् ॥४१॥
ऐहिकं शक्तिमूलं च पारत्रं शक्ति - मूलकम् ।
शक्तिमूलं तपः सर्वं चतुर्वर्गस्तथा प्रिये ! ॥४२॥
शक्ति - मूलानि सर्वाणि स्थवराणि चराणि च ।
अज्ञात्वा पापिनो देवी ! रौरवं यान्ति निश्चितम् ॥४३॥
तस्मात् सर्व - प्रयत्नेन साधकैश्च शिवाज्ञया ।
शक्त्युच्छिष्टं पीयते हि नान्यथा यान्ति रौरवम् ॥४४॥
शक्त्यै यद् - दीयते देवी ! तत् तु देवार्पितं भवेत् ।
सफलं कर्म तत् सर्वं सत्यं सत्यं कुलेश्वरि ! ॥४५॥
शक्ति बिना कलौ चक्रं करोति कारयेदपि ।
स याति नरकं घोरं निस्तारो नहि विद्यते ॥४६॥
एवं तु पूजयेद् देवीं यं यं चोद्दिश्य साधकः ।
तं तं कामं करे कृत्वा प्रिये ! जयति निश्चितम् ॥४७॥
पुरश्चरणकाले तु लक्षमेकं जपेत् सुधीः ।
तद् - दशांशं हुनेदाज्यैः शर्करा - मुध - पायसैः ॥४८॥
तर्पयेत् तद् - दशांशैश्च जलैश्चन्दन - मिश्रितैः ।
गन्धद्यैः साधकाधीशस्तद् - दशैरभिषेचयेत् ॥४९॥
अभिषेक - दशांशेन भोजयेच्च द्विजोत्तमान् ।
मिष्ठान्नैः साधकान् देवी ! देवी - भक्तांश्च पञ्चमैः ॥५०॥
एवं पुरस्क्रियां कृत्वा सिद्धो भवति साधकः ।
प्रयोगेषु ततो देवी ! योग्यो भवति निश्चितम् ॥५१॥
एतत् पूजादिकं सर्वं कामाख्या - प्रीति - कारकम् ।
महा - प्रीति - करी पूजा योनि - चक्रे कुलेश्वरि ! ॥५२॥
योनिपूजा महापूजा तत्समा नहि सिद्धिदा ।
तत्र देवीं यजेद् धीमान् सैव देवी न चान्यथा ॥५३॥
आवाहनादि - कर्माणि च तत्र सर्वथा प्रिये !
लेपयेत् तां तु गन्धाद्यैः पूजयेद् विविधेन च ॥५४॥
महाप्रीतिर्भवेद् देव्याः सिद्धो भवति तत्क्षणात् ।
योनि - पूजा - समा पूजा नास्ति ज्ञाने तु मामके ॥५५॥
चुम्बनाल्लेहनाद् योनेः कल्पवृक्षमतिक्रमेत् ।
दर्शनात् साधकाधीशः स्पर्शनात् सर्वमोहनः ॥५६॥
लिङ्ग - योनि - समाख्यानं कामाख्या - प्रीति - वर्द्धनम् ।
तदेव जीवनं तस्या गिरिजे ! बहुत किं वचः ॥५७॥
तस्मात् सर्वप्रयत्नेन योनि - पूजां समाचरेत् ।
परस्त्री योनिमासाद्य विशेषेण यजेत् सुधीः ॥५८॥
वेश्या - योनिः परा देवी ! साधनं तत्र कारयेत् ।
त्रिरात्रादेव सिध्यन्ति नात्र कार्या विचारणा ॥५९॥
ऋतुयुक्तं लतामध्ये साधयेत् विधि - वन्मुदा ।
अचिरात् सिद्धिमाप्नोति देवानामपि दुर्लभाम् ॥६०॥
सारात् सार - तरं देवी ! योनि - साधनमीरितम् ।
विना तत् - साधनं देवी ! महाशापः प्रजायते ॥६१॥
योनि - निन्दां घृणां देवी ! यः करोति नराधमः ।
अचिराद् रोरवं याति देवी ! सत्यं शिवाज्ञया ॥६२॥
योनि - मध्ये वसेद् देवी योगिन्यश्चिकुरे स्थिताः ।
त्रिकोणा च त्रयो देवाः शिव - विष्णु - पितामहाः ॥६३॥
तस्मान्न निन्दयेद् योनिं यदीच्छेदाम्तनो हितम् ।
योनि - निन्दां प्रकुर्वाणः स - वंशेन विनश्यति ॥६४॥
योनि - स्तुति - तरो देवी ! शिवः स्यात् तत्क्षणेन च ।
शैवानां वैष्णवानां च शाक्तानां च विशेषतः ॥६५॥
किं ब्रूमो योनि - माहात्म्यं योनि - पूजा - फलानि च,
चांचल्याद् गदितं किंचित् क्षंतव्यं काम - रुपिणि ॥६६॥

॥ इति श्रीकामाख्या - तन्त्रे देवीश्वर - सम्वदे तृतीयः पटलः ॥

श्री देवी ने कहा - काली - तारा का मन्त्र देने में जो चक्र - विचार करता है, उसकी क्या दशा होती है ? उसके उद्धार का क्या कोई उपाय नहीं हैं ?
श्री शिव ने कहा - हे देव - देवेशि ! हम ( ब्रह्मा - विष्णु - शिव ) और अग्नि तथा काल भी एवं अन्य जो कुछ उत्पन्न हुआ है, वह सब महेश्वरी से ही उत्पन्न हुआ है । कालिका और तारिणी के मन्त्रों की महिमा मैं क्या बताऊँ ! हे प्रिये ! अज्ञान या मोहवश यदि कोई काली और तारा के मन्त्रसंबंध में चक्रादि गणना करता है, तो वह कुत्ते के मल में कीड़े का जन्म पाता है और हे महादेवी ! कल्प के अन्त में भी उसे मोक्ष नहीं मिलता ।
इन देवी की पूजा विधि कहूँगा, जो तीनों लोकों की सिद्धिदायिनी हैं । हे देवेशि ! हठपूर्वक घोर साधना करने से जो - जो सिद्धि मिलती है, वह सब इस पूजा से क्षण मात्र में मिल जाती है, इसमें सन्देह नहीं ।
सिन्दूर से वृत्त ( मंडल ) बनाकर त्रिकोण की रचना करें । उसके मध्य में स्वबीजों ( त्रीं त्रीं त्रीं ) को उत्तम साधक लिखें । तब चतुष्कोण बनाकर आठ वज्रों को अंकित कर न्यासों को कर आठ दिशाओं में उनकी पूजा करें ।
कामाख्या मन्त्र के ऋषि अक्षोभ्य, छन्द अनुष्टप्, देवता कामाख्या और सर्वासिद्धि के लिए विनियोग है ।
स्व - बीज ( त्रीं ) में छः दीर्घ स्वर लगाकर ( त्रां, त्रीं, त्रूं, त्रैं, त्रौं त्रः ) कराङ्गन्यासादि करे । तब अभीष्टदायिनी कामाख्या देवी का ध्यान करें ।
लाल वस्त्रधारिणी, द्विभुजा, सिन्दूरतिलक लगाए, निर्मल चन्द्रवत् उज्ज्वलं एवं कमल के समान सुन्दर मुखवाली, स्वर्णादि के बने मणिमाणिक्य - जटित आभूषणों से शोभित, विविध रत्नों से बने सिंहासन पर बैठी हुई, हँस - मुखी, पदमराग मणि जैसी आभा वाली, पीनोन्नत - पयोधरा, कृष्णवर्णा, कान तक फैले बड़े - बड़े नेत्रोंवाली, कटाक्ष मात्र से महदैश्वर्यदायिनी, शंकर - मोहिनी, सर्वांग - सुन्दरी, नित्या, विद्याओं द्वारा घिरी हुई, डाकिनी, योगिनी, विद्याधारी समूहों द्वारा शोभायमाना, सुन्दर स्त्रियों से विभूषिता, विविध सुगन्धादि से सुवासित देहवाली, हाथों में ताम्बूलादि लिए नायिकाओं द्वारा सुशोभिता और प्रति - नियत समस्त सिद्ध समूहों द्वारा वन्दिता, त्रिनेत्रा, सम्मोहन करनेवाली, पुष्पधनधारिणी, भग - लिंग - समाख्यातां एवं किन्नरियों के समान नृत्यपरायणा देवी के अमृतमय वचनों को सुनने के लिए उत्सुका सरस्वती और लक्ष्मी से युक्ता देवी कामाख्या समस्त गुणों से सम्पन्ना, असीम दयामयी एवं मंगलरुपिणी हैं ।
उक्त प्रकार ध्यान कर कामाख्या देवी का आह्वान करें । तब हे शिवप्रिये ! यथाशक्ति विधिपूर्वक उनकी पूजा करें । कुंकुम आदि लाल पुष्पों, सुगन्धित कुसुमों, जवा, यावक, सिन्दूर और विशेषकर करवीर पुष्पों से पूजन करें । हे देवेशि ! करवीर पुष्पों में कामाख्या देवी स्वयं निवास करती हैं । जवा और मालती आदि सुगान्धित पुष्पों को भी वैसा ही समझें । करवीर पुष्प की महिमा कहना संभव नहीं हैं । जवा पुष्प को देने से साधक गणपतिस्वरुप बन जाता है । 
अम्बिका की पूजा सदैव पंचतत्त्वों से करें । पंचतत्त्वों के बिना पूजा व्यर्थ होती है । पंचतत्त्वों के द्वारा देवी की प्रसन्नता क्षणभर में हो जाती हैं । हे महादेवी ! पंचमकारों से साधक शिव स्वरुप हो जाता है ।
कलियुग में पंचतत्त्वों के समान कुछ भी नहीं है । पंचतत्त्व परब्रह्म स्वरुप है और श्रेष्ठ गतिदायक हैं । हे महादेवी ! पंचतत्त्व स्वयं सदाशिव, ब्रह्मा और विष्णु स्वरुप हैं । पंचतत्त्वों से भोग और मोक्ष दोनों मिलने हैं, अतः उनका साधन ' महायोग ' कहा गया है । पंचतत्त्वों के बिना शाक्तों को सुखभोग और मोक्ष नहीं मिलता ।
हे देवेशि ! पंचतत्त्वों के प्रभाव से करोड़ो महापाप उसी प्रकार नष्ट हो जाते हैं, जिस प्रकार अग्नि रुई के ढेर को भस्म कर देती हैं । पंचतत्त्व जहाँ होते हैं, वहीं देवी निश्चय ही निवास करती हैं । पंचतत्त्व से रहित स्थान से जगदम्बिका दूर ही रहती हैं ।
' मद्य ' से स्वर्ग का आनन्द मिलता है, ' मांस ' से राज्य प्राप्त होता है, ' मत्स्य ' से भैरवी पुत्र की योग्यता मिलती है और ' मुद्रा ' से साधुता आती है । परम तत्त्व  ' पंचम ' से, हे महादेवी ! मनुष्य सायुज्य - मुक्ति को प्राप्त करता है । भक्तिपूर्वक देवी का अर्चन करे, तो यह सब लाभ होता है ।
स्वयम्भू - कुसुमों और कुण्ड - गोलोदभव शुभ - पुष्पों से, कुंकुम आदि से और आसव से देवी को ' अर्घ्य ' निवेदित करे । विविध उपहार, अन्नादि, खीर आदि नैवेद्यों से तथा वस्त्रों एवं आभूषणों आदि से देवी की पूजा कर आवरण - देवताओं का पूजन करें ।
वहीं इन्द्रादि दिकपालों और उनके अस्त्रों की पूजा कर हे शंकरि ! श्रेष्ठ साधक दोनों पार्श्वो में लक्ष्मी और सरस्वती की पूजा करें । हे देवी ! यन्त्र के मध्य में अन्नदा, धनदा, सुखदा, जयदा, रसदा, मोहदा, ऋद्धिया, वृद्धिदा, शुद्धिदा, भुक्तिदा, मुक्तिदा, मोक्षदा, सुखदा, ज्ञानदा, कान्तिदा - इन सोलह महादेवियों की सदा पूजा करें । साथ ही हे शिवे ! यत्नपूर्वक डाकिनी आदि सिद्धियों की उसी प्रकार पूजा करें ।
तब देवी के षडंगों की पूजा कर पुष्पांजलियाँ प्रदान करें और शुद्ध भाव से साधक यथाशक्ति मन्त्र का जप करें । जप समर्पित कर घण्टाघड़ियाल बजाकर पर - देवता को प्रसन्न करें और स्तोत्र, कवच का पाठ कर विधि पूर्वक प्रणाम करें ।
इसके बाद हदयस्थ देवी को ' शेषिका ' के प्रति उन्मुख कर ईशान कोण में त्रिकोण की कल्पना कर उस पर निर्माल्य छोड़े । साधकों के साथ भक्तिपूर्वक निर्माल्य ग्रहण कर अपनी शक्ति के साथ पंचतत्त्वों से विहार करें ।
शक्ति ही साधना और जपादि का मूल है । शक्ति ही जीवन का मूल और वही इहलोक एवं परलोक का मूल है । शक्ति ही तप का मूल है और हे प्रिये ! चारों वर्गों - धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष का भी मूल है ।
जड़ और जंगम - सभी का मूल शक्ति है । हे देवी ! इस तथ्य को न समझकर पापी लोग निश्चित रुप से भयानक नरक में जाते हैं । इसलिए भगवान् शिव की आज्ञा के अनुसार साधक प्रयत्न करके शक्ति का जूठा द्रव्य पीते हैं अन्यथा रौरव नरक में जाते हैं ।
हे देवी ! शक्ति को जो कुछ दिया जाता है, वह देवता को ही अर्पित होता है । जिन उद्देश्यों से वह सब दिया जाता है, हे कुलेश्वरि ! वे सभी सफल होते हैं, यह सर्वथा सत्य है । शक्ति के बिना कलियुग में जो चक्रार्चन करता या करवाता है, वह घोर नरक में जाता है, उसके मोक्ष का उपाय नहीं है ।
हे प्रिय ! जिस - जिस कामना के लिए उक्त प्रकार जो देवी की पूजा करता है, वह उस - उस कामना को हस्तगत कर निश्चय ही विजय प्राप्त करता है । पुरश्चरणकाल में बुद्धिमान् साधक को एक लाख ' जप ' करना चाहिए और उसका दशांश ' हवन ' घृत, शर्करा, मधु - युक्त खीर द्वारा करना चाहिए । उसका दशांश ' तर्पण ' चन्दनयुक्त जल से करना चाहिए । उसका दशांश गन्धादि द्वारा ' अभिषेक ' करना चाहिए । ' अभिषेक ' का दशांश उत्तम द्विजों को मिष्ठानों द्वारा और देवी - भक्तों को पंचतत्त्वों द्वारा भोजन कराना चाहिए । इस प्रकार पुरश्चरण की क्रिया कर साधक सिद्ध हो जाता है । हे देवी ! तब वह प्रयोगों के करने में निश्चित रुप से सक्षम हो जाता है ।
हे कुलेश्वरि ! यह सारा पूजनादि कामाख्या को प्रसन्न करता है । ' त्रिकोण - यन्त्र ' में की गई पूजा से भगवती अत्याधिक प्रसन्न होती हैं । हे प्रिये ! उसमें आवाहनादि सभी कर्म कर उस पर विविध प्रकार के गन्धादि का लेप करें । इससे देवी को अत्यन्त प्रसन्नता होती है और साधक शीघ्र ही सिद्ध हो जाता है । मेरे ज्ञान में ' त्रिकोण ' पूजा के समान अन्य कोई पूजा नहीं हैं ।
श्लोक ५६ से ६६ तक के श्लोकों को अर्थ हिन्दी में व्याख्या करना उचित नहीं है । उसके अनुसार पूजन करने का अधिकार भी सबको नहीं है । जो चाहें, वे इसका भावार्थ अपने गुरुदेव से समझ सकते हैं । या इस पुस्तक के लेखक से सम्पर्क करके इस विषय में अधिक जानकारी ले सकते हैं ।

References : N/A
Last Updated : July 05, 2009

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP