मराठी मुख्य सूची|मराठी पुस्तके|संत तुकाराम गाथा|
अभंग संग्रह ४००१ ते ४१००

तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ४००१ ते ४१००

तुकाराम महाराजांचे अभंग म्हणजे रोजच्या जीवनातील विविध व्यवहारातील सुत्ररूपाने केलेले मार्गदर्शन आणि जीवनाचे महाभाष्य.

Tukaram was one of the greatest poet saints, whose Abhang says the greatest philosophy of routine life.


४००१

मुखें सांगे ब्रम्हज्ञान । जन लोकाची कापितो मान ॥१॥

ज्ञान सांगतो जनासी । नाहीं अनुभव आपणासी ॥ध्रु.॥

कथा करितो देवाची । अंतरीं आशा बहु लोभाची ॥२॥

तुका म्हणे तो चि वेडा । त्याचें हाणूनि थोबाड फोडा ॥३॥

४००२

कांहीं दुसरा विचार । न लगे करावा चि फार ॥१॥

सेट्या ना चौधरी । पांडेपण वाहे शिरीं ॥ध्रु.॥

पाप न लगे धुंडावें । पाहिजे तरि तेथें जावें ॥२॥

जकातीचा धंदा । तेथें पाप वसे सदा ॥३॥

गाई म्हसी हेड । तुप विकी महा द्वाड ॥४॥

तुका म्हणे पाहीं । तेथें पुण्या रीघ नाहीं ॥५॥

४००३

तुझी माझी आहे जुनी सोयरीक । आधीं बंधु लेंक मग जाले ॥१॥

वांटेकरी म्हणून पुसती आतां । परि आहे सत्ता करीन ते ॥ध्रु.॥

लेंकीचें लेंकरूं नातु जाल्यावरी । मंगळा ही दुरि अंतरलों ॥२॥

बाइलेचा भाऊ पिसुना सोयरा । म्हणउनि करा विनोद हा ॥३॥

आकुळीं तों करूं नये तें चि केलें । न बोलावें भलें तों चि आतां ॥४॥

न म्हणसी लेंकी माउसी बहिणी । आम्हां केलें धणी पापाचें त्या ॥५॥

बहु पांचांजणी केली विटंबना । नये दाऊं जना तोंड ऐसें ॥६॥

तुका म्हणे आधीं मूळ तें चि धरूं । मागील तें करूं उरी आतां ॥७॥

४००४

मागें बहुत जाले खेळ । आतां बळ वोसरलें ॥१॥

हालों नये चालों आतां । घट रिता पोकळ ॥ध्रु.॥

भाजल्याची दिसे घडी । पट ओढी न साहे ॥२॥

तुका म्हणे पाहतां घडी । जगा जोडी अंगारा ॥३॥

४००५

आळस आला अंगा । धांव घालीं पांडुरंगा ॥१॥

सोसूं शरीराचे भाव । पडती अवगुणाचे घाव ॥ध्रु.॥

करावीं व्यसनें । दुरी येउनि नारायणें ॥२॥

जवळील दुरी । जालों देवा धरीं करीं ॥३॥

म्हणउनि देवा । वेळोवेळां करीं धावा ॥४॥

तुका म्हणे पांडुरंगा । दुरी धरूं नका अंगा ॥५॥

४००६

झंवविली महारें । त्याची व्याली असे पोरें ॥१॥

करी संताचा मत्सर । कोपें उभारोनि कर ॥ध्रु.॥

बीज तैसें फळ । वरी आलें अमंगळ ॥२॥

तुका म्हणे ठावें । ऐसें जालें अनुभवें ॥३॥

४००७

पापी तो नाठवी आपुल्या संचिता । ठेवी भगवंता वरी बोल ॥१॥

भेईना करितां पापाचे डोंगर । दुर्जन पामर दुराचारी ॥ध्रु.॥

नाठवी तो खळ आपुली करणी । देवासी निंदोनि बोलतसे ॥२॥

तुका म्हणे त्याच्या तोंडा लागो काटी । नाहीं जगजेठी जया चित्तीं ॥३॥

४००८

आधीं देह पाहता वाव । कैचा प्रारब्धासी ठाव ॥१॥

कां रे रडतोसी माना । लागें विठ्ठलचरणा ॥ध्रु.॥

दुजेपण जालें वाव । त्रिभुवनासि नाहीं ठाव ॥२॥

तुका म्हणे खरे पाहें । विठ्ठल पाहोनियां राहें ॥३॥

४००९

स्त्रिया धन बा हें खोटें । नागवले मोठे मोठे ॥१॥

म्हणोनि सांडा दोनी । सुख पावाल निदानीं ॥ध्रु.॥

सर्वदुःखासी कारण । हीं च दोन्हीचीं प्रमाण ॥२॥

आशा सर्वस्वें सांडावी । तेणें निजपदवी पावावी ॥३॥

देह लोभें नाडला । घाला यमाचा पडला ॥४॥

तुका म्हणे निरापेक्षा । कांहीं न धरावी अपेक्षा ॥५॥

४०१०

जेंजें होआवें संकल्पें । तें चि पुण्य होय पाप ॥१॥

कारण तें मनापासीं । मेळविल्या मिळे रसीं ॥ध्रु.॥

सांडी मांडी हाली चाली । राहे तरि भली बोली ॥२॥

तुका म्हणे सार । नांव जीवनाचे सागर ॥३॥

४०११

ओले मातीचा भरवसा । कां रे धरिशी मानसा ॥१॥

डोळे चिरीव चांगले । वृद्धपणीं सरवया जाले ॥ध्रु.॥

नाक सरळ चांगलें । येउन हनवटी लागलें ॥२॥

तुका म्हणे आलें नाहीं । तंव हरिला भज रे कांहीं ॥३॥

४०१२

तुम्हां सांगतों कलयुगा फळ । पुढें होइल ब्रम्हगोळ ॥१॥

आम्हां म्हणतील कंटक । ऐसा पाडिती दंडक ॥ध्रु.॥

स्त्रिया पूजुनि सरे देती । भलते स्त्रियेसि भलते जाती ॥२॥

श्रेष्ठ वर्ण वेदविद्वांस । अंगीकारी मद्यमांस ॥३॥

चारी वर्ण अठरा याती । कवळ करिती एक पंक्ती ॥४॥

म्हणती अंबेचा क्रीडाकल्लोळ । शिवरूप प्राणी सकळ ॥५॥

ऐसें होइल शकुन देतों । अगोदर सांगुन जातों ॥६॥

तुका सद्गुरुदास्य करी । सिद्धि पाणी वाहे घरीं ॥७॥

४०१३

त्या हरिदासांची भेटी घेतां । नकाऩ उभयतासी जातां ॥१॥

माते परीस थोरी कथा । भाड घेतां न लाजे ॥ध्रु.॥

देतां घेतां नरकवासी । उभयतांसी रवरव ॥२॥

तुका म्हणे नरकगांवा । जाती हांवा धरोनि ॥३॥

४०१४

देव गावा ध्यावा ऐसें जालें । परदेशी नाहीं उगलें ।

वडील आणि धाकुलें । नाहीं ऐसें जालें दुसरें तें ॥१॥

नाहीं लागत मुळीहूनि । सुहृदजन आणि जननी ।

लागल्या लागें त्यागें सांडूनि । लोभीये मांडणी संयोगाची ॥ध्रु.॥

शिव बाटला जीवदशे । बहुत ओतत आलें ठसें ।

हीन जालें भूषणाचें इच्छे । निवडती कैसे गुणागुण ॥२॥

आतां हे हुतांश तों बरें । अवघे एक च मोहरें ।

पिटिलियाविण नव्हे खरें । निवडें बरें जातिशुद्ध ॥३॥

तुका उतावेळ याजसाटीं । आहे तें निवेदीन पोटीं ।

आवडी द्यावी जी येथें लाटी । तुझी जगजेठी कीर्ती वाखाणीन ॥४॥

४०१५

भोगी जाला त्याग । गीती गातां पांडुरंग । इंद्रियांचा लाग । आम्हांवरूनि चुकला ॥१॥

करुनि ठेविलों निश्चळि । भय नाहीं तळमळ । घेतला सकळ । अवघा भार विठ्ठलें ॥ध्रु.॥

तळीं पिक्षणीचे परी । नखें चोंची चारा धरी । आणुनियां घरीं । मुखीं घाली बाळका ॥२॥

तुका म्हणे ये आवडी । आम्हीं पांयीं दिली बुडी । आहे तेथें जोडी । जन्मांतरींचें ठेवणें ॥३॥

४०१६

कुंकवाची ठेवाठेवी । बोडकादेवी काशाला ॥१॥

दिवस गमा भरा पोट । कां गे नेटनेटावा ॥ध्रु.॥

दिमाख हा कोणां दावा । लटकी जीवा चरफड ॥२॥

तुका म्हणे झोंडगीं हो । फुंदा कां हो कोरडी ॥३॥

४०१७

तुझें प्रेम माझ्या हृदयीं आवडी । चरण न सोडीं पांडुरंगा ॥१॥

कासया सिनासि थोरिवां कारणें । काय तुझें उणें होइल देवा ॥ध्रु.॥

चातकाची चिंता हरली जळधरें । काय त्याचें सरे थोरपण ॥२॥

चंद्र चकोरांचा पुरवी सोहळा । काय त्याची कळा न्यून होय ॥३॥

तुका म्हणे मज अनाथा सांभाळीं । हृदयकमळीं स्थिर राहें ॥४॥

४०१८

आम्ही आइते जेवणार । न लगे सोसावे डोंगर । सुखाचा वेव्हार । तेणें चि वाढलें ॥१॥

ठेवा जोडला मिरासी । ठाव जाला पायांपासी । नव्हे आणिकांसी । रीघ तेथें यावया ॥ध्रु.॥

बळी दिला जीवभाव । नेणें आणिकांचे नांव । धरिला एक भाव । तो विश्वास फळला ॥२॥

तुका म्हणे जालों बळी । आम्ही निकट जवळी । बोलिलों तें पाळीं । वचन स्वामी आमचें ॥३॥

४०१९

न लगावी दिठी । माझी तुझे मुखवटी ॥१॥

आधीं पाउलें पाउलें । ते मी पाहेन तें भलें ॥ध्रु.॥

देईन हे काया । वरि सांडणें सांडाया ॥२॥

तुका म्हणे देवा । बहु आवडसी जीवा ॥३॥

४०२०

कोण आमचीं योगतपें । करूं बापें जाणावीं ॥१॥

गीत संतसंगें गाऊं । उभीं ठाऊं जागरणीं ॥ध्रु.॥

आमुचा तो नव्हे लाग । करूं त्याग जावया ॥२॥

तुका म्हणे इंद्रियांसी । ये चि रसीं रंगवूं ॥३॥

४०२१

नाम तारक भवसिंधु । विठ्ठल तारक भवसिंधु ॥१॥

नामधारक तया अरि मित्रु । समता त्यागुनियां क्रोधु ॥ध्रु.॥

नामधारक तया । कदापि न घडे विषयाचा बाधु ॥२॥

ज्या नामें तरले शुकादिक । नारद संत मुनिजन साधु ॥३॥

जाणूनियां जे नसरें । ते नेणति जैसा गज अंधु ॥४॥

सहज तुकया । नाम चि जपतां स्वरुपीं वेधु ॥५॥

४०२२

आम्हां वैष्णवांचा कुळधर्म कुळींचा । विश्वास नामाचा एका भावें ॥१॥

तरी च हरिचेदास म्हणवितां श्लाघीजे । निर्वासना कीजे चित्त आधी ॥ध्रु.॥

गाऊं नाचूं प्रेमें आनंदें कीर्तनीं । भक्ति मुक्ति दोन्ही न मगों तुज ॥२॥

तुका म्हणे देवा ऐसी यांची सेवा । द्यावी जी केशवा जन्मोजन्मीं ॥३॥

४०२३

पावलों हा देह कागतालिन्यायें । न घडे उपायें घडों आलें ॥१॥

आतां माझीं खंडीं देह देहांतरें । अभय दातारें देऊनियां ॥ध्रु.॥

अंधळ्याचे पाठीं धनाची चरवी । अघटित तेंवि घडों आलें ॥२॥

तुका म्हणे योग घडला बरवा । आतां कास देवा न सोडीं मी ॥३॥

४०२४

कळे परि न सुटे गांठी । जालें पोटीं कुपथ्य ॥१॥

अहंकाराचें आंदणें जीव । राहे कींव केली ते ॥ध्रु.॥

हेंकडाची एकी च वोढी । ते ही खोडी सांगती ॥२॥

तुका म्हणे सांगों किती । कांहीं चित्तीं न राहे ॥३॥

४०२५

सांडावी हे भीड अधमाचे चाळे । मद्यपीर बरळे भलत्या छंदें ॥१॥

ऐसे तंव तुम्ही नाहीं जी दिसत । कां हें अनुचित वदलेत ॥ध्रु.॥

फांटा जाला त्यासी नाहीं वोढा वारा । वेरसा चि खरा हाटो गुण ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं ज्याच्या बापा ताळा । तो देखे विटाळा संतां अंगीं ॥३॥

४०२६

आवडे हें रूप गोजिरें सगुण । पाहातां लोचन सुखावलें ॥१॥

आतां दृष्टीपुढें ऐसा चि तूं राहीं । जों मी तुज पाहें पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

लाचावलें मन लागलीसे गोडी । तें जीवें न सोडीं ऐसें जालें ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही केली जे लडिवाळी । पुरवावी आळी मायबापें ॥३॥

४०२७

तळि एक अर्ध राई । सीतबुंद पावे काई । तया सुखा नाहीं । अंतपार पाहतां ॥१॥

म्हणउनी करा लाहो । नका मागें पुढें पाहों । अवघ्यामध्यें आहों । सावचित्त तों ॥ध्रु.॥

तीथॉ न येती तुळणी । आजिया सुखाची धणी । जे कासी गयेहुनी । जीं आगळीं असती ॥३॥

येथें धरी लाज । वर्ण अभिमान काज । नाडला सहज । तुका म्हणे तो येथें ॥३॥

४०२८.

विठोबाचें नाम ज्याचे मुखीं नित्य । त्या देखिल्या पतित उद्धरिलि ॥१॥

विठ्ठलविठ्ठल भावें म्हणे वाचे । तरी तो काळाचे दांत ठेंसी ॥ध्रु.॥

बहुत तारिले सांगों किती आतां । ऐसा कोणी दाता दुजा नाहीं ॥२॥

तुका म्हणे म्यां ही ऐकोनियां कीर्ती । धरिला एकांतीं हृदयामाजी ॥३॥

४०२९

भोळे भक्तीभाव धरिती मानसीं । त्यासी हृषीकेशी जवळी च ॥१॥

भाव नाहीं मनीं अभाविक सदा । त्याचिया मी खेदा काय सांगों ॥ध्रु.॥

गणिकेसारिकीं नामें उद्धरीलीं । सज्ञानें पडिलीं खटाटोपीं ॥२॥

तुका म्हणे काय शुद्ध माझी जाति । थोर केली ख्याती हरिनामें ॥३॥

४०३०

आड पडे काडी । तरि ते बहुत पाणी खोडी ॥१॥

दुर्जनाचे संगती । बहुतांचे घात होती ॥ध्रु.॥

एक पडे मासी । तरी ते बहु अन्न नासी ॥२॥

तुका म्हणे रांड । ऐसी कां ते व्याली भांड ॥३॥

४०३१

पंढरीचें बा भूत मोटें । आल्या गेल्या झडपी वाटे ॥१॥

तेथें जाऊं नका कोणी । गेले नाहीं आले परतोनि ॥२॥

तुका पंढरीसी गेला । पुन्हा जन्मा नाहीं आला ॥३॥

४०३२

बरवे दुकानीं बैसावें । श्रवण मनन असावें ॥१॥

सारासाराचीं पोतीं । ग्राहिक पाहोनि करा रितीं ॥ध्रु.॥

उगे चि फुगों नका गाल । पूर्ण सांठवावा माल ॥२॥

सत्य तराजू पैं धरा । नका कुडत्रिम विकरा ॥३॥

तुका जाला वाणी । चुकवुनि चौर्‍यासीच्या खाणी ॥४॥

४०३३

काय करूं आतां या मना । न संडी विषयांची वासना ।

प्राथिऩतां ही राहेना । आदरें पतना नेऊं पाहे ॥१॥

आतां धांवधावें गा श्रीहरी । गेलों वांयां नाहीं तरी ।

न दिसे कोणी आवरी । आणीक दुजा तयासी ॥ध्रु.॥

न राहे एके ठायीं एकी घडी । चित्त तडतडा तोडी ।

घालूं पाहे बा हे उडी या भवडोहीं ॥२॥

आशा तृष्णा कल्पना पापिणी । घात मांडला माझा यांणीं ।

तुका म्हणे चक्रपाणी । काय अजोनि पाहातोसी ॥३॥

४०३४

पाषाण परिस भूमि जांबूनद । वंशाचा संबंध धातयाचा ॥१॥

सोनियाची पुरी समुद्राचा वेढा । समुदाय गाढा राक्षसांचा ॥ध्रु.॥

ऐसी सहस्र त्या सुंदरा कामिनी । माजी मुखरणी मंदोदरी ॥२॥

पुत्रपौत्राचा लेखा कोण करी । मुख्य पुत्र हरी इंद्रा आणी ॥३॥

चौदा चौकडिया आयुष्यगणना । बंधुवर्ग जाणा कुंभकर्ण ॥४॥

तुका म्हणे ज्याचे देव बांदवडी । सांगातें कवडी गेली नाहीं ॥५॥

४०३५

पापांचीं संचितें देहासी दंडण । तुज नारायणा बोल नाहीं ॥१॥

पेरी कडू जिरें मागे अमृतफळ । आकाऩ वृक्षफळें कैसीं येती ॥ध्रु.॥

सुख अथवा दुःख भोग हो देहेचा । नास हा ज्ञानाचा न करावा ॥२॥

तुका म्हणे आतां देवा कां रुसावें । मनासी पुसावें काय केलें ॥३॥

४०३६

लाभ पुढें करी । घात नारायण वारी ॥१॥

ऐसी भक्ताची माउली । करी कृपेची साउली ॥ध्रु.॥

माय बाळकासी । जीव भाव वेची तैसी ॥२॥

तुका म्हणे नाड । नाहीं शरणागता आड ॥३॥

४०३७

आपुलेंसें करुनी घ्यावें । आश्वासावें नाभींसें ॥१॥

ह्णउनि धरिले पाय । आवो माय विठ्ठले ॥ध्रु.॥

कळलासे सीन चिंता । शम आतां करावा ॥२॥

तुका म्हणे जीवीं वसें । मज नसें वेगळे ॥३॥

४०३८

तुजविणं कांहीं । स्थिर राहे ऐसें नाहीं ॥१॥

कळों आलें बहुता रीती । पांडुरंगा माझ्या चित्तीं ॥ध्रु.॥

मोकलिली आस । सर्वभावें जालों दास ॥२॥

तुका म्हणे तूं चि खरा । येर वाउगा पसारा ॥३॥

४०३९

खोंकरी आधन होय पाकसिद्धी । हें तों घडों कधीं शके चि ना ॥१॥

खापराचे अंगीं घासितां परिस । न पालटे कीस काढिलिया ॥२॥

पालथे घागरी रिचवितां जळ । तुका म्हणे खळ तैसे कथे ॥३॥

४०४०

नागलें देखोनि चांगलें बोले । आपुलें वेचूनि त्याजपुढें खुले ॥१॥

अधमाचे ओंगळ गुण । उचित नेणें तो धर्म कोण ॥ध्रु.॥

आर्तभूता न घली पाण्याचा चुळ । न मागे त्यासी घाली साखर गुळ ॥२॥

एकासी आड पडोनि होंकरी । एकासी देखोनि लपवी भाकरी ॥३॥

एकासी धड न बोले वाचा । एकासी म्हणे मी तुझे बांदीचा ॥४॥

तुका म्हणे ते गाढवपशु । लाभेंविण केला आयुष्यनाशु ॥५॥

४०४१

पिंडपोशकाच्या जळो ज्ञानगोष्टी । झणी दृष्टिभेटी न हो त्याची ॥१॥

नाहीं संतचिन्ह उमटलें अंगीं । उपदेशालागीं पात्र जाला ॥ध्रु.॥

पोहों सिणलें नये कासे लावितो आणिका । म्हणावें त्या मूर्खा काय आतां ॥२॥

सिणलें तें गेलें सिणलियापासीं । जाली त्या दोघांसी एक गति ॥३॥

तुका म्हणे अहो देवा दिनानाथा । दरुषण आतां नको त्याचें ॥४॥

४०४२

संतचिन्हें लेउनि अंगीं । भूषण मिरविती जगीं ॥१॥

पडिले दुःखाचे सागरीं । वहावले ते भवपुरीं ॥ध्रु.॥

कामक्रोधलोभ चित्तीं । वरिवरि दाविती विरक्ती ॥२॥

आशापाशीं बांधोनि चित्त । म्हणती जालों आम्ही मुक्त ॥३॥

त्यांचे लागले संगती । जाली त्यांसी ते चि गति ॥४॥

तुका म्हणे शब्दज्ञानें । जग नाडियेलें तेणें ॥५॥

४०४३

दोष करूनि आम्ही पतित सद्धि जालों । पावन मागों आलों ब्रीद तुझें ॥१॥

आतां पतिता तारावें कीं ब्रीद हें सोडावें । यांत जें पुरवे तें चि सांगा ॥ध्रु.॥

उद्धार तुमच्यानें नव्हे हो श्रीहरि । सोडा झडकरी ब्रीद आतां ॥२॥

तें ब्रीद घेउनी हिंडों दारोदारीं । सांगूं तुझी कीर्ती रे पांडुरंगा ॥३॥

देवें हारविलें ब्रीद हें सोडिलें । पतितें जिंकिलें आम्हीं देवा ॥४॥

तुका म्हणे आम्हीं उठलों दैन्यवरि । विचारा श्रीहरी तुम्ही आतां ॥५॥

४०४४

राम कृष्ण ऐसीं उच्चारितां नामें । नाचेन मी प्रेमें संतांपुढें ॥१॥

काय घडेल तें घडो ये सेवटीं । लाभ हाणी तुटी देव जाणे ॥ध्रु.॥

चिंता मोह आशा ठेवुनि निराळीं । देईन हा बळी जीव पायीं ॥२॥

तुका म्हणे कांहीं उरों नेदीं उरी । सांडीन हे थोरी ओवाळोनी ॥३॥

४०४५

देव धरी नाना सोंगें । नाम श्रेष्ठ पांडुरंग ॥१॥

तो हा गवळियाचे घरीं । नाम सारितो मुरारि ॥ध्रु.॥

धन्य यशोदेचें प्रारब्ध । नाचे अंगणीं गोविंद ॥२॥

ऐशा भक्तांसाटीं देवें । नाना धरियेलीं नांवें ॥३॥

होय दासांचा जो दास । तुका म्हणे विठ्ठलास ॥४॥

४०४६

आइत्या भाग्या धणी व्हावे । केनें घ्यावें न सरे तें ॥१॥

केणें आहे पंढरपुरीं । उधाराचें लाभीक ॥ध्रु.॥

बाखराची करुनी रीती । भरा पोतीं लवलाहीं ॥२॥

तुका म्हणे संतांपाडें । करूं पुढें वाखती ॥३॥

४०४७

जन्मोजन्मीं दास । व्हावें हे चि माझी आस ॥१॥

पंढरीचा वारकरी । वारी चुकों नेदीं हरी ॥ध्रु.॥

संतसमागम । अंगीं थिरावलें प्रेम ॥२॥

स्नान चंद्रभागे । तुका म्हणे हें चि मागें ॥३॥

४०४८

कां गा कोणी न म्हणे पंढरीची आई । बोलावितें पाहीं चाल नेटें ॥१॥

तेव्हां माझ्या मना होइल समाधान । जाइल सर्व शीण जन्मांतरिंचा ॥२॥

तुका म्हणे माझी होशील माउली । वोरसोनि घाली प्रेमपान्हा ॥३॥

४०४९

वेद अनंत बोलिला । अर्थ इतका चि शोधिला ॥१॥

विठोबासी शरण जावें । निजनष्टि नाम गावें ॥ध्रु.॥

सकळशास्त्रांचा विचार । अंतीं इतका चि निर्धार ॥२॥

अठरापुराणीं सिद्धांत । तुका म्हणे हा चि हेत ॥३॥

४०५०

मायेचा मारिला अंगीं नाहीं घाव । दुःखें तरी लव धडधडी ॥१॥

न लभे हा काळ न सुटे हातींचा । न बोलवे वाचा खोडावली ॥ध्रु.॥

न पवे धांवणें न पवे चि लाग । न चलती माग धरावया ॥२॥

भेणें तरि अंगा लावियेल्या राखा । परी त्यासी वाखा करीतसे ॥३॥

तुका म्हणे नेदी हाका मारूं देवा । लोकापाठी हेवा लागलासे ॥४॥

४०५१

धिग तो दुर्जन नाहीं भूतदया । व्यर्थ तया माया प्रसवली ॥१॥

कठिण हृदय तया चांडाळाचें । नेणे पराचें दुःख कांहीं ॥ध्रु.॥

आपुला का प्राण तैसे सकळ लोक । न करी विवेक पशु जैसा ॥२॥

तुका म्हणे सुखें कापीतसे गळे । आपुलिया वेळे रडतसे ॥३॥

४०५२

गरुडावरि बैसोनि येतो जगजेठी । त्याचे चरणीं मिठी घालूं चला ॥१॥

सांवळें रूपडें देखिलें लोचनीं । शंख चक्र दोन्ही शोभताहे ॥ध्रु.॥

पीतांबर झळके हे चि त्याची खूण । वाकी रुणझुण करिताती ॥२॥

गरुडाचा चपेटा असे नेटें । कस्तुरीमळवट शोभताहे ॥३॥

पदक एकावळी शोभताहे कंठीं । तुका म्हणे मिठी घालूं चला ॥४॥

४०५३

नाहीं पाक होत उफराटे चाली । बोलिली ते केली व्हावी नीत ॥१॥

नाहीं मानूं येत वांजटाचे बोल । कोरडे च फोल चवी नाहीं ॥ध्रु.॥

तरुवरा आधीं कोठें आहे फळ । चावटा बरळ म्हणा त्यासी ॥२॥

तुका म्हणे किती ठकलीं बापुडीं । गव्हा आहे गोडी मांडे पुर्‍या ॥३॥

४०५४

जाली हरिकथा रंग वोरसला । उचितासी आला पांडुरंग ॥१॥

वांटितो हें प्रेम उचिताचा दाता । घेई रे तूं आतां धणीवरि ॥ध्रु.॥

प्रेम देऊनियां अवघीं सुखीं केलीं । जें होतीं रंगलीं विटलीं तीं ॥२॥

तुकें हें दुर्बळ देखियलें संतीं । म्हणउनि पुढती आणियेलें ॥३॥

४०५५

संकिल्पला तुज सकळ ही भाव । कोण एक ठाव उरला तेथें ॥१॥

इंद्रियव्यापार जेंजें कांहीं कर्म । करितों ते धर्म सकळ तुझे ॥ध्रु.॥

माझें हित फार लागला विचार । तुज सर्व भार चालवणें ॥२॥

जो कांहीं लौकिक करिसी तो तुझा । अपमान पूजा कांहींतरि ॥३॥

तुका म्हणे मी तों राहिलों निश्चिंत । तुज कळे हित तैसें करीं ॥४॥

४०५६

भय नाहीं भेव । अनुतापीं नव्हतां जीव ॥१॥

जेथें देवाची तळमळ । तेथें काशाचा विटाळ ॥ध्रु.॥

उच्चारितां दोष । नाहीं उरों देत लेश ॥२॥

तुका म्हणे चित्त । होय आवडी मिश्रित ॥३॥

४०५७

ध्यानीं ध्यातां पंढरिराया । मनासहित पालटे काया ॥१॥

तेथें बोला कैची उरी । माझें मीपण जाला हरि ॥ध्रु.॥

चित्तचैतन्यीं पडतां मिठी । दिसे हरिरूप अवघी सृष्टि ॥२॥

तुका म्हणे सांगों काय । एकाएकीं हरिवृत्तिमय ॥३॥

४०५८

कोणा ही केंडावें हा आम्हां अधर्म । जोजो पावे श्रम तोतो देव ॥१॥

म्हणउनि चित्ता सिकविलें वोजें । आतां हें चि दुजें न बोलावें ॥ध्रु.॥

हालविलें जरि परउपकारें । जिव्हे पाप खरें उपाधीचें ॥२॥

तुका म्हणे जीव प्रारब्धा आधीन । कोण वाहे सीण करुणा शोभे ॥३॥

४०५९

देव तिला आला । गोडगोड जीव धाला ॥१॥

साधला हा पर्वकाळ । गेला अंतरींचा मळ ॥ध्रु.॥

पापपुण्य गेलें । एका स्नानें चि खुंटलें ॥२॥

तुका म्हणे वाणी । शुद्ध जनार्दनीं जनीं ॥३॥

४०६०

काय उणें मज पांडुरंगा पायीं । रिद्धिसिद्धी ठायीं वोळगती ॥१॥

कोण पाहे सुखा नासिवंताकडे । तृष्णेचें बापुडें नहों आम्ही ॥ध्रु.॥

स्वर्गसुखें आम्हीं केलीं पावटणी । पापपुण्यें दोन्ही उलंडिलीं ॥२॥

तुका म्हणे घरीं आणिलें वैकुंठ । वसविली पेठ वैष्णवांची ॥३॥

४०६१

माझें मागणें तें किती । दाता लक्ष्मीचा पति ॥१॥

तान्हेल्यानें पीतां पाणी । तेणें गंगा नव्हे उणी ॥ध्रु.॥

कल्पतरु जाला देता । तेथें पोटाचा मागता ॥२॥

तुका म्हणे संतां ध्यातां । परब्रम्ह आलें हाता ॥३॥

४०६२

अर्भकाचे साटीं । पंतें हातीं धरिली पाटी ॥१॥

तैसे संत जगीं । क्रिया करुनी दाविती अंगीं ॥ध्रु.॥

बालकाचे चाली । माता जाणुनि पाउल घाली ॥२॥

तुका म्हणे नाव । जनासाटीं उदकीं ठाव ॥३॥

४०६३

जन्मोजन्मींची संगत । भेटी जाली अकस्मात ॥१॥

आतां सोडितां सुटेना । तंतु प्रीतीचा तुटेना ॥ध्रु.॥

माझें चित्त तुझ्या पायां । मिठी पडिली पंढरिराया ॥२॥

तुका म्हणे अंतीं । तुझी माझी एक गति ॥३॥

४०६४

सांग पांडुरंगा मज हा उपाव । जेणें तुझे पाव आतुडति ॥१॥

न कळे हा निर्धार ब्रम्हादिकां पार । कायसा विचार माझा तेथें ॥२॥

तुका म्हणे आतां धरुनियां धीर । राहूं कोठवर मायबापा ॥३॥

४०६५

काय फार जरी जालों मी शाहाणा । तरी नारायणा नातुडसी ॥१॥

काय जालें जरी मानी मज मन । परि नातुडति चरण तुझे देवा ॥ध्रु.॥

काय जालें जरी जालों उदासीन । परि वर्म भिन्न तुझें देवा ॥२॥

काय जालें जरी केले म्यां सायास । म्हणवितों दास भक्त तुझा ॥३॥

तुका म्हणे तुज दाविल्यावांचून । तुझें वर्म कोण जाणे देवा ॥४॥

४०६६

जातां पंढरीच्या मार्गा । काय वणूप सुखा मग ॥१॥

घडे लाभ लक्षकोटि । परब्रम्हीं होइल भेटी ॥ध्रु.॥

नाम गर्जत येती संत । त्यांच्या दर्शनें होईजे मुक्त ॥२॥

जो अलक्ष्य ब्रम्हादिकां । आला संनिध म्हणे तुका ॥३॥

४०६७

सारासार विचार करा उठाउठी । नाम धरा कंठीं विठोबाचें ॥१॥

तयाच्या चिंतनें निरसलें संकट । तरलों दुर्घट भवसिंधु ॥ध्रु.॥

जन्मोनियां कुळीं वाचे स्मरे राम । धरी हा चि नेम अहिर्निशीं ॥२॥

तुका म्हणे कोटी कुळें तीं पुनीत । भावें गातां गीत विठोबाचे ॥३॥

४०६८

मोल घेऊनियां कथा जरी करीं । तरी भंगो हरी देह माझा ॥१॥

माझी कथा करा ऐसें म्हणें कोणा । तरी झडो जाणा जिव्हा माझी ॥ध्रु.॥

साहए तूं जालासी काय उणें तुपें । आणीक भूतांपें काय मागों ॥२॥

तुका म्हणे सर्व सिद्धी तुझे पायीं । तूं माझा गोसावी पांडुरंगा ॥३॥

४०६९

जरि हा हो कृपा करिल नारायण । तरी हें चि ज्ञान ब्रम्ह होय ॥१॥

कोठोनियां कांहीं न लगे आणावें । न लगे कोठें जावें तरावया ॥ध्रु.॥

जरी देव कांहीं धरिल पैं चित्तीं । तरि हे चि होती दिव्य चक्षु ॥२॥

तुका म्हणे देव दावील आपणा । तरि जीवपणा ठाव नाहीं ॥३॥

४०७०

पांडुरंगा कृपाळुवा दयावंता । धरिसील सत्ता सकळ ही ॥१॥

कां जी आम्हांवरी आणिकांची सत्ता । तुम्हासी असतां जवळिक ॥२॥

तुका म्हणे पायीं केलें निवेदन । उचित हें दान करीं आतां ॥३॥

४०७१

रात्री दिवस आम्हां युद्धाचा प्रसंग । अंतर्बाह्य जग आणि मन ॥१॥

जीवा ही आगोज पडती आघात । येऊनियां नित्य नित्य करी ॥२॥

तुका म्हणे तुझ्या नामाचिया बळें । अवघीयांचें काळें केलें तोंड ॥३॥

४०७२

होइन खडे गोटे । चरणरज साने मोठे । पंढरीचे वाटे । संतचरणीं लागेन ॥१॥

आणीक काय दुजें । म्या मागणें तुजपासीं । अविट तें सुख । भय नास नाहीं ज्यासी ॥ध्रु.॥

होइन मोचे वाहणा । पायीं सकळां संतजनां । मांजर सुकर सुणा । जवळी शेष घ्यावया ॥२॥

सांडोवा पायरी । वाहळ बावी गंगातिरी । होइन तयावरी । संतसज्जन चालती ॥३॥

लागें संतां पांयीं । ऐसा ठेवीं भलता ठायीं । तुका म्हणे देई । धाक नाहीं जन्माचा ॥४॥

४०७३

माझिया जीवाचा मज निरधार । न करीं उत्तर जनासवें ॥१॥

आपुलें कारण साधों जी विचार । करावा हा धीर धरूनियां ॥ध्रु.॥

काय कराविया आणिका या युक्ति । काय नव्हे भक्ती विठोबाची ॥२॥

एक पुढें गेले वाट दावूनियां । मारग तो वांयां कोण सांडी ॥३॥

तुका म्हणे माझी विठोबासी चिंता । भेईना सर्वथा न घडे तें ॥४॥

४०७४

कासया व्हावें जीतांचि मुक्त । सांडुनियां थीतें प्रेमसुख ॥१॥

वैष्णवांचा दास जाला नारायण । काय त्या मिळोन असे काम ॥ध्रु.॥

काय त्या गांठीचें पडलें सुटोन । उगला चि बैसोन धीरु धरीं ॥२॥

सुख आम्हांसाटीं केलें हें निर्माण । निर्दैव तो कोण हाणे लाता ॥३॥

तुका म्हणे मज न लगे सायोज्यता । राहेन या संतां समागमें ॥४॥

४०७५

आवडे पंढरी भीमा पांडुरंग । चंद्रभागा लिंग पांडुरंग ॥१॥

कामधेनु कल्पतरु चिंतामणी । आवडीची धणी पुरवीती ॥२॥

तुका म्हणे जीवा थोर जालें सुख । नाठवे हे भूक तान कांहीं ॥३॥

४०७६

लाडें भाकितों करुणा । तूं रे उदाराचा राणा ॥१॥

करिसी आमुचा सांभाळ । तूं रे माउली स्नेहाळ ॥ध्रु.॥

नाहीं चिंता रे आम्हांसी । तूं चि भार चालविसी ॥२॥

आम्ही जालों उदासीन । तूं चि करिसी जतन ॥३॥

आम्हां नाहीं जीवनास । तूं चि पुरविसी घास ॥४॥

तुका म्हणे भलते सवें । जातां मागें मागें धांवे ॥५॥

४०७७

आम्हां हें सकळ । तुझ्या पायांचें चि बळ ॥१॥

करूं अमृताचें पान । दुजें नेणों कांहीं आन ॥ध्रु.॥

जयाचा जो भोग । सुख दुःख पीडा रोग ॥२॥

तुका म्हणे देवा । तुझे पायीं माझा ठेवा ॥३॥

४०७८

प्रपंच परमार्थ संपादोनि दोन्ही । एक ही निदानीं न घडे त्यासी ॥१॥

दोहीं पेंवावरी ठेवूं जातां हात । शेवटीं अपघात शरीराचा ॥२॥

तुका म्हणे तया दोहींकडे धका । शेवटीं तो नरकामाजी पडे ॥३॥

४०७९

संसारा आलिया एक सुख आहे । आठवावे पाय विठोबाचे ॥१॥

येणें होय सर्व संसार सुखाचा । न लगे दुःखाचा लेश कांहीं ॥ध्रु.॥

घेईल तयासी सोपें आहे सुख । बोलियेलें मुखें नारायण ॥२॥

सांगितली सोय करुणासागरें । तुम्हां कांहो बरें न वाटतें ॥३॥

तुका म्हणे तेणें उपकार केला । भोऑया भाविकाला तरावया ॥४॥

४०८०

आम्हां भय धाक कोणाचा रे पाहें । काळ मशक काय मानव हे ॥१॥

आम्हांसी ते काय चिंता या पोटाची । माउली आमुची पांडुरंग ॥ध्रु.॥

काय करावी हे कोणाची मान्यता । करितां अनंता कोण वारी ॥२॥

नाहीं शीण आम्हां जालें कवतुक । पुनीत हे लोक करावया ॥३॥

तुका म्हणे खातों आनंदाचे लाडू । नका चरफडूं घ्या रे तुम्ही ॥४॥

४०८१

तांबगी हें नाणें न चले खर्‍या मोलें । जरी हिंडविलें देशोदेशीं ॥१॥

करणीचें कांहीं न मने सज्जना । यावें लागे मना वृद्धांचिया ॥ध्रु.॥

हिरयासारिका दिसे शिरगोळा । पारखी ते डोळां न पाहाती ॥२॥

देऊनियां भिंग कामाविलें मोतीं । पारखिया हातीं घेतां नये ॥३॥

तुका म्हणे काय नटोनियां व्यर्थ । आपुलें हें चित्त आपणा ग्वाही ॥४॥

४०८२

चित्ता मिळे त्याचा संग रुचिकर । क्षोभवितां दूर तों चि भलें ॥१॥

ऐसी परंपरा आलीसे चालत । भलत्याची नीत त्यागावरी ॥ध्रु.॥

हो कां पिता पुत्र बंधु कोणी तेही । विजाति संग्रहीं धरूं नये ॥२॥

तुका म्हणे सत्य पाळावें वचन । अन्यथा आपण करूं नये ॥३॥

४०८३

आपुली कसोटी शुद्ध राखी कारण । आगीनें भूषण अधिक पुट ॥१॥

नाहीं कोणासवें बोलणें लागत । निश्चिंतीनें चित्तसमाधान ॥ध्रु.॥

लपविलें तें ही ढेंकरें उमटे । खोटियाचें खोटें उर फोडी ॥२॥

तुका म्हणे निंदा स्तुति दोन्ही वाव । आपुलाला भाव फळा येतो ॥३॥

४०८४

आणिकांच्या घातें मानितां संतोष । सुखदुःख दोष अंगीं लागे ॥१॥

ऐसें मनीं वाहूं नयेती संकल्प । करूं नये पाप भांडवल ॥ध्रु.॥

क्लेशाची चित्तीं राहाते कांचणी । अग्नींत टाकोनी ठाव जाळी ॥२॥

तुका म्हणे येणें घडे पुण्यक्षय । होणार तें होय प्रारब्धें चि ॥३॥

४०८५

अज्ञानाची भक्ती इच्छिती संपत्ती । तयाचिये मती बोध कैंचा ॥१॥

अज्ञानाची पूजा कामिक भावना । तयाचिया ध्याना देव कैंचा ॥ध्रु.॥

अज्ञानाचें कर्म फळीं ठेवी मन । निष्काम साधन तया कैंचें ॥२॥

अज्ञानाचें ज्ञान विषयावरी ध्यान । ब्रम्ह सनातन तया कैंचें ॥३॥

तुका म्हणे जळो ऐसियांचे तोंड । अज्ञानाचें बंड वाढविती ॥४॥

४०८६

गुळें माखोनियां दगड ठेविला । वर दिसे भला लोकाचारी ॥१॥

अंतरीं विषयाचें लागलें पैं पिसें । बाहिरल्या वेषें भुलवी लोकां ॥ध्रु.॥

ऐसिया डांभिकां कैची हरिसेवा । नेणे चि सद्भावा कोणे काळीं ॥२॥

तुका म्हणे येणें कैसा होय संत । विटाळलें चित्त कामक्रोधें ॥३॥

४०८७

आयुष्य वेचूनि कुटुंब पोसिलें । काय हित केलें सांग बापा ॥१॥

फुकाचा चाकर जालासी काबाडी । नाहीं सुख घडी भोगावया ॥ध्रु.॥

दुर्लभ मनुष्यजन्म कष्टें पावलासी । दिला कुटुंबासी कामभोग ॥२॥

तुका म्हणे ऐसें आयुष्य नासिलें । पाप तें सांचिलें पतनासी ॥३॥

४०८८

अनंत लक्षणें वाणितां अपार । संताचें तें घर सांपडेना ॥१॥

जये घरीं संत राहती आपण । तें तुम्हां ठिकाण आतुडेना ॥ध्रु.॥

ठिकाण धरूनी पाहवे ते संत । उगा च अकांत करूं नये ॥२॥

संत होऊनियां संतांसी पाहावें । तरि च तरावें तुका म्हणे ॥३॥

४०८९

संतांचा पढीयावो कैशापरि लाहो । नामाचा आठवो कैसा राहे ॥१॥

हे चि थोर चिंता लागली मनासी । निजतां निद्रेसी न लगे डोळा ॥ध्रु.॥

जेवितां जेवणीं न लगे गोड धड । वाटतें काबाड विषयसुख ॥२॥

ऐसिया संकटीं पाव कृपानिधी । लावीं संतपदीं प्रेमभावें ॥३॥

तुका म्हणे आम्हीं नेणों कांहीं हित । तुजविण अनाथ पांडुरंगा ॥४॥

४०९०

पंढरीचा वास धन्य ते चि प्राणी । अमृताची वाणी दिव्य देहो ॥१॥

मूढ मतिहीन दुष्ट अविचारी । ते होती पंढरी दयारूप ॥ध्रु.॥

शांति क्षमा अंगीं विरक्ति सकळ । नैराश्य निर्मळ नारी नर ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं वर्णा अभिमान । अवघे जीवनमुक्त लोक ॥३॥

४०९१

देखीचें तें ज्ञान करावें तें काई । अनुभव नाहीं आपणासी ॥१॥

इंद्रियांचे गोडी ठकलीं बहुतें । सोडितां मागुतें आवरेना ॥ध्रु.॥

युक्तीचा आहार नीतीचा वेव्हार । वैराग्य तें सार तरावया ॥२॥

नाव रेवाळितां घाला घाली वारा । तैसा तो पसारा अहंतेचा ॥३॥

तुका म्हणे बुद्धि आपुले अधीन । करी नारायण आतुडे तों ॥४॥

४०९२

नर नारी बाळें अवघा नारायण । ऐसें माझें मन करीं देवा ॥१॥

न यो काम क्रोध द्वेष निंदा द्वंद । अवघा गोविंद निःसंदेह ॥ध्रु.॥

असावें म्यां सदा विषयीं विरक्त । काया वाचा चित्त तुझे पायीं ॥२॥

करोनियां साहए पुरवीं मनोरथ । व्हावें कृपावंत तुका म्हणे ॥३॥

४०९३

आपुल्या पोटासाटीं । करी लोकांचिया गोष्टी ॥१॥

जेणें घातलें संसारीं । विसरला तो चि हरी ॥ध्रु.॥

पोटा घातलें अन्न । न म्हणे पतितपावन ॥२॥

मी कोठील आणि कोण । हें न कळे ज्यालागून ॥३॥

तुका म्हणे नरस्तुति । करितो भाट त्रिजगतीं ॥४॥

४०९४

स्वयें आपण चि रिता । रडे पुढिलांच्या हिता ॥१॥

सेकीं हें ना तेंसें जालें । बोलणें तितुकें वांयां गेलें ॥ध्रु.॥

सुखसागरीं नेघे वस्ती । अंगीं ज्ञानपणाची मस्ती ॥२॥

तुका म्हणे गाढव लेखा । जेथें भेटेल तेथें ठोका ॥३॥

४०९५

जगीं कीर्ति व्हावी । म्हणोनी जालासी गोसावी॥१॥

बहुत केलें पाठांतर । वर्म राहिलेंसे दूर ॥ध्रु.॥

चित्तीं नाहीं अनुताप । लटिकें भगवें स्वरूप ॥२॥

तुका म्हणे सिंदळीच्या । व्यर्थ श्रमविली वाचा ॥३॥

४०९६

प्राक्तनाच्या योगें आळशावरी गंगा । स्नान काय जगा करूं नये ॥१॥

उभी कामधेनु मागिलें अंगणीं । तिसी काय ब्राम्हणीं वंदूं नये ॥ध्रु.॥

कोढियाचे हातें परिसें होय सोनें । अपवित्र म्हणोन घेऊं नये ॥२॥

यातिहीन जाला गांवींचा मोकासी । त्याच्या वचनासी मानूं नये ॥३॥

भावारूढ तुका मुद्रा विठोबाची । न मनी तयांचीं तोंडें काळीं ॥४॥

४०९७

बोलिलों उत्कषॉ । प्रेमरस दाशत्वें ॥१॥

साच करिता नारायण । जया शरण गेलों तो ॥ध्रु.॥

समर्थ तो आहे ऐसा । धरिली इच्छा पुरवी ॥२॥

तुका म्हणे लडिवाळाचें । द्यावें साचें करूनियां ॥३॥

४०९८

विचा केला ठोबा । म्हणोनि नांव तो विठोबा ॥१॥

कां रे नेणां त्याचें नांव । काय वेदासि नाहीं ठाव ॥ध्रु.॥

शेष स्तुती प्रवर्तला । जिव्हा चिरूनि पलंग जाला ॥२॥

तुका म्हणे सत्ता । ज्याची काळाचिये माथा ॥३॥

४०९९

भ्रतारअंगसंगें सुखाची वेवस्था । आधीं तों सांगतां नये कोणा ॥१॥

तथापि सांगणें कुमारिकेपाशीं । ते काय मानसीं सुख मानी ॥ध्रु.॥

तैसा आत्मबोध आधीं बोलों नये । बोलासी तो काय सांपडेल ॥२॥

तथापि सांगणें बहिर्मुखापाशीं । तो काय संतोषासी मूळ होय ॥३॥

तुका म्हणे संत सुखाचे विभागी । ब्रम्हानंद जगीं साधुरूपें ॥४॥

४१००

कलयुगामाजी थोर जालें बंड । नष्ट लोक लंड जाले फार ॥१॥

न धरिती सोय न पुसती कोणा । येतें जैसें मना तैसें चाले ॥ध्रु.॥

सज्जनाचा वारा टेकों नेदी द्वारा । ऐसिया पामरा तारी कोण ॥२॥

विश्वास तयाचा बैसेना कोठें ही । स्तुति निंदा पाहीं जीवीं धरी ॥३॥

तुका म्हणे कैसें केलें नारायणें । जाणावें हें कोणें तयाविण ॥४॥

N/A

References : N/A
Last Updated : December 09, 2007

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP