औत्पत्तिकसूत्रं

औत्पत्तिकस्तु शब्दस्याsर्थेन संबन्धस्तस्य ज्ञानमुपदेशोsव्यतिरेकश्चाsर्थेsनुपलब्धे तत्प्रमाणं बादरायणस्याsनपेक्षत्वात् ॥५॥

प्रत्यक्षादौ निषिद्धेsपि ननु लोकप्रसिद्धितः ।
धर्माsधर्मौ प्रमास्येते ब्राह्मणादिविवेकवत् ॥१॥
‘ धार्मिकाsधार्मिकत्वाभ्यां पीडानुग्रहकारिणौ ।
प्रसिद्धौ हि ’ तथा चाह पाराशर्योsत्र वस्तुनि ॥२॥
इदं पुण्यमिदं पापमित्येतस्मिन् पदद्वये ।
आचण्डालं मनुष्याणामल्पं शास्त्रप्रयोजनम् ॥३॥
‘ निर्मूलाsसंभवादत्र प्रमाणैः सैव मृग्यते ।
कुतः पुनः प्रवृत्तेति ’ प्रत्यक्षादि तु वारितम् ॥४॥
न चैतानि परित्यज्य पृथग् लोके प्रमाणता ।
‘ संसारमोचकादेश्च हिंसा पुण्यत्वसंमता ॥५॥
न पश्चा( १ )त्पुण्यमिच्छन्ति के चिदेवं विगानतः ।
म्लेच्छाsर्याणां प्रसिद्धत्वं न धर्मस्योपपद्यते ’ ॥६॥
न चाssर्याणां विशेषोsस्ति यावच्छास्त्रमनाश्रितम् ।
तन्मूलाsर्थप्रसिद्धिस्तु तत्प्रामाण्ये स्थिते भवेत् ॥७॥
तस्मादभाववक्त्रस्थौ धर्माsधर्मौ न शक्नुयात् ।
चोदना चेत्समुद्धर्तुं ग्रास्तौ तेनैव पश्यताम् ॥८॥
उपदेशो हि भवति ज्ञानं तस्येति योज्यते ।
ज्ञायते येन तज्ज्ञानमेकाधिकरणत्वतः ॥९॥
औत्पत्तिकगिरा दोषः कारणस्य निवार्यते ।
अबाधोsव्यतिरेकेण, स्वतस्तेन प्रमाणता ॥१०॥
सर्वस्याsनुपलब्धेsर्थे प्रामाण्यं, स्मृतिरन्यथा ।
चोदना चोपदेशश्च विधिश्चैकार्थवाचिनः ॥११॥
वाक्यान्तरे समर्थेsपि किमर्थं विधिराश्रितः ।
साध्यसाधनसम्बन्धः सर्वाख्यातेषु विद्यते ( १ ) ॥१२॥
सर्ववाक्येषु चाख्यातं तेनाकाङ्क्षानिवर्तनात् ।
प्रवृत्तिसिद्धिरिच्छातः प्रतिषेधात्तु वर्जनम् ॥१३॥
विधावनाश्रिते साध्यः पुरुषार्थो न लभ्यते ।
श्रुतः स्वर्गा( १ )दिबाधेन धात्वर्थः साध्यतां व्रजेत् ॥१४॥
विधौ तु तमतिक्रम्य स्वर्गादेः साध्यतेष्यते ।
तत्साधनस्य धर्मत्वमेवं सति च लभ्यते ॥१५॥
स्वप्रत्ययान्तरापेक्षा स्यादनाप्तनरोक्तिषु ।
आप्तोक्तिषु परापेक्षा ( २ ) नोभयं चोदनासु नः ॥१६॥
इति औत्पत्तिकसूत्रं पञ्चमं पूर्णम् ॥