पाद ४ - खण्ड २९
व्याकरणमहाभाष्य म्हणजे पाणिनि लिखीत अष्टाध्यायीतील काही निवडक सूत्रांवर पतञ्जलिने केलेले भाष्य. या ग्रंथाची रचना ई.पू २०० ते ई.पू १४० मध्ये केली गेली, असे मत व्याकरण पंडितांचे आहे.
१ - ५८ - किमर्थम् इदम् उच्यते ।
२ - ५८ - प्रत्यधिकरणम् वचनोत्पत्तेः सङ्ख्यासामानाधिकरण्यात् च द्विगोः एकवचनविधानम् ।
३ - ५८ - प्रत्यधिकरणम् वचनोत्पत्तिः भवति ।
४ - ५८ - किम् इदम् प्रत्यधिकरणम् इति ।
५ - ५८ - अधिकरणम् अधिकरणम् प्रति प्रत्यधिकरणम् ।
६ - ५८ - सङ्ख्यासामानाधिकरण्यात् च ।
७ - ५८ - सङ्ख्यया बह्वर्थया च अस्य सामानाधिकरण्यम् ।
८ - ५८ - प्रत्यधिकरणम् वचनोत्पत्तेः सङ्ख्यासामानाधिकरण्यात् च बहुषु बहुवचनम् इति बहुवचनम् प्राप्नोति ।
९ - ५८ - इष्यते च एकवचनम् स्यात् इति ।
१० - ५८ - तत् च अन्तरेण यत्नम् न सिध्यति इति द्विगोः एकवचनविधानम् ।
११ - ५८ - एवमर्थम् इदम् उच्यते ।
१२ - ५८ - अस्ति प्रयोजनम् एतत् ।
१३ - ५८ - किम् तर्हि इति ।
१४ - ५८ - तत्र अनुप्रयोगस्य एकवचनाभावः अद्विगुत्वात् ।
१५ - ५८ - तत्र अनुप्रयोगस्य एकवचनम् न प्राप्नोति ॒ पञ्चपूली इयम् इति ।
१६ - ५८ - किम् कारणम् ।
१७ - ५८ - अद्विगुत्वात् ।
१८ - ५८ - द्विगोः एकवचन्म् इति उच्यते ।
१९ - ५८ - न च अत्र अनुप्रयोगः द्विगुसञ्ज्ञः ।
२० - ५८ - सिद्धम् तु द्विग्वर्थस्य एकवद्वचनात् ।
२१ - ५८ - सिद्धम् एतत् ।
२२ - ५८ - कथम् ।
२३ - ५८ - द्विग्वर्थः एकवत् भवति इति वक्तव्यम् ।
२४ - ५८ - तत् तर्हि वक्तव्यम् ।
२५ - ५८ - न वक्तव्यम् ।
२६ - ५८ - न इदम् पाऋइभाषिकस्य वचनस्य ग्रहणम् ।
२७ - ५८ - किम् तर्हि ।
२८ - ५८ - अन्वर्थग्रहणम् ।
२९ - ५८ - उच्यते वचनम् ।
३० - ५८ - एकस्य अर्थस्य वचनम् एकवचनम् ।
३१ - ५८ - एकशेषप्रतिषेधः च ।
३२ - ५८ - एकशेषस्य च प्रतिषेधः वक्तव्यः ।
३३ - ५८ - पञ्चपूली च पञ्चपूली च पञ्चपूली च पञ्चपूल्यः ।
३४ - ५८ - न वा अन्यस्य अनेकत्वात् ।
३५ - ५८ - न वा वक्तव्यः ।
३६ - ५८ - किम् कारणम् ।
३७ - ५८ - अन्यस्य अनेकत्वात् ।
३८ - ५८ - न एतत् द्विगोः अनेकत्वम् ।
३९ - ५८ - कस्य तर्हि ।
४० - ५८ - द्विग्वर्थसमुदायस्य ।
४१ - ५८ - समाहारग्रहणम् च तद्धितार्थप्रतिषेधार्थम् ।
४२ - ५८ - समाहारग्रहणम् च कर्तव्यम् ।
४३ - ५८ - किम् प्रयोजनम् ।
४४ - ५८ - तद्धितार्थप्रतिषेधार्थम् ।
४५ - ५८ - तद्धितार्थे यः द्विगुः तस्य मा भूत् इति ।
४६ - ५८ - पञ्चकपालौ पञ्चकपालाः इति ।
४७ - ५८ - किम् पुनः अयम् पञ्चकपालशब्दः प्रत्येकम् परिसमाप्यते आहोस्वित् समुदाये वर्तते ।
४८ - ५८ - किम् च अतः ।
४९ - ५८ - यदि प्रत्येकम् परिसमाप्यते पुरस्तात् एव चोदितम् परिहृतम् च. अथ समुदाये वर्तते ।
५० - ५८ - न वा समाहारैकत्वात् ।
५१ - ५८ - न वा एतत् समाहारैकत्वात् अपि सिध्यति ।
५२ - ५८ - एवम् तर्हि प्रत्येकम् परिसमाप्यते ।
५३ - ५८ - पुरस्तात् एव चोदितम् परिहृतम् च. अपरः आह ॒ न वा समाहारैकत्वात् ।
५४ - ५८ - न वा योगारम्भेण एव अर्थः ।
५५ - ५८ - किम् कारणम् ।
५६ - ५८ - समाहारैकत्वात् ।
५७ - ५८ - एकः अयम् समाहारः नाम ।
५८ - ५८ - तस्य एकत्वात् एकवचनम् भविष्यति ।
१ - १६ - प्राणितूर्यसेनाङ्गानाम् तत्पूर्वपदोत्तरपदग्रहणम् ।
२ - १६ - प्राणितूर्यसेनाङ्गानाम् तत्पूर्वपदोत्तरपदग्रहणम् कर्तव्यम् ।
३ - १६ - प्राण्यङ्गानाम् प्राण्यङैः इति वक्तव्यम् ।
४ - १६ - तूर्याङ्गाणां तूर्याङ्गैः ।
५ - १६ - सेनाङ्गानाम् सेनाङ्गैः इति ।
६ - १६ - किम् प्रयोजनम् ।
७ - १६ - व्यतिकरः मा भूत् इति ।
८ - १६ - तत् तर्हि वक्तव्यम् ।
९ - १६ - योगविभागात् सिद्धम् ।
१० - १६ - योगविभागः करिष्यते ।
११ - १६ - द्वन्द्वः च प्राण्यङ्गानाम् ।
१२ - १६ - ततः तूर्याङ्गाणाम् ।
१३ - १६ - ततः सेनाङ्गानाम् इति ।
१४ - १६ - सः तर्हि योगविभागः कर्तव्यः ।
१५ - १६ - न कर्तव्यः ।
१६ - १६ - प्रत्येकम् अङ्गशब्दः परिसमाप्यते ।
१ - ११ - इह कस्मात् न भवति ।
२ - ११ - नन्दन्तु कठकालापाः ।
३ - ११ - वर्धन्ताम् कठकौथुमाः ।
४ - ११ - स्थेणोः ।
५ - ११ - स्थेणोः इति वक्तव्यम् ।
६ - ११ - एवम् अपि तिष्ठन्तु कठकालापाः इति अत्र अपि प्राप्नोति ।
७ - ११ - अद्यतन्याम् च ।
८ - ११ - अद्यतन्याम् च इति वक्तव्यम् ।
९ - ११ - उदगात् कठकापालम् ।
१० - ११ - प्रत्यष्ठात् कठकौथुमम् ।
११ - ११ - उदगात् मौदपैप्पलादम् ।
१ - ९ - ग्रामप्रतिषेधे नगरप्रतिषेधः ।
२ - ९ - अग्रामाः इति अत्र अनगराणाम् इति वक्तव्यम् ।
३ - ९ - इह मा भूत् ।
४ - ९ - मथुरापाटलिपुत्रम् इति ।
५ - ९ - उभयतः च ग्रामाणाम् ।
६ - ९ - उभयतः च ग्रामाणाम् प्रतिषेधः वक्तव्यः ।
७ - ९ - इह मा भूत् ।
८ - ९ - शौर्यम् च केतवता च शौर्यकेतवते ।
९ - ९ - जाम्बवम् च शालुकिनी च जाम्बवशालुकिन्यौ
१ - ९ - क्षुद्र्जन्तवः इति उच्यते ।
२ - ९ - के पुनः क्षुद्रजन्तवः ।
३ - ९ - क्षोत्तव्याः जन्तवः ।
४ - ९ - यदि एवम् यूकालिक्षम् कीटपिपीलिकम् इति न सिध्यति ।
५ - ९ - एवम् तर्हि अनथिकाः क्षुद्रजन्तवः ।
६ - ९ - अथ वा येषाम् न शोणितम् ते क्षुद्रजन्तवः ।
७ - ९ - अथ वा येषाम् आ सहस्रात् अञ्जलिः न पूर्यते ते क्षुद्रजन्तवः ।
८ - ९ - अथ वा येषाम् गोचर्ममात्रम् न पतितः भवति ते क्षुद्रजन्तवः ।
९ - ९ - अथ व नकुलपर्यन्ताः क्षुद्रजन्तवः ।
१ - ६ - किमर्थः चकारः ।
२ - ६ - एवकारार्थः चकारः ।
३ - ६ - येषाम् विरोधः शाश्वतिकः तेषाम् द्वन्द्वे एकवचनम् यथा स्यात् ।
४ - ६ - अन्यत् यत् प्राप्नोति तत् मा भूत् इति ।
५ - ६ - किम् च अन्यत् प्राप्नोति ।
६ - ६ - पशुशकुनिद्वन्द्वे विरोधिनाम् पूर्वविप्रतिषिद्धम् इति उक्तम् सः पूर्वविप्रतिषेधः न वक्तव्यः भवति ।
१ - १५ - अनिरवसितानाम् इति उच्यते ।
२ - १५ - कुतः अनिरवसितानाम् ।
३ - १५ - आर्यावर्तात् अनिरवसितानाम् ।
४ - १५ - कः पुनः आर्यावर्तः ।
५ - १५ - प्राग् आदर्शात् प्रत्यक् कालकवनात् दक्षिणेन हिमवन्तम् उत्तरेण पारियात्रम् ।
६ - १५ - यदि एवम् किष्किन्धगन्दिकम् शकयवनम् शौर्यक्रौञ्चम् इति न सिध्यति ।
७ - १५ - एवम् तर्हि आर्यनिवासात् अनिरवसितानाम् ।
८ - १५ - कः पुनः आर्यनिवासः ।
९ - १५ - ग्रामः घोषः नगरम् संवाहः इति ।
१० - १५ - एवम् अपि ये एते महान्तः संस्त्यायाः तेषु अभ्यन्तराः चण्डालाः मृतपाः च वसन्ति तत्र चण्डालमृतपाः इति न सिध्यति ।
११ - १५ - एवम् तर्हि याज्ञात् कर्मणः अनिरवसितानाम् ।
१२ - १५ - एवम् अपि तक्षायस्कारम् रजकतन्तुवायम् इति न सिध्यति ।
१३ - १५ - एवम् तर्हि पात्रात् अनिरवसितानाम् ।
१४ - १५ - यैः भुक्ते पात्रम् संस्कारेण शुध्यति ते अनिरवसिताः ।
१५ - १५ - यैः भुक्ते संस्कारेण अपि न शुध्यति ते निरवसिताः ।
१ - ३ - गवाश्वप्रभृतिषु यथोच्चारितम् द्वन्द्ववृत्तम् ।
२ - ३ - अवाश्वप्रभृतिषु यथोच्चारितम् द्वन्द्ववृत्तम् द्रष्टव्यम् ।
३ - ३ - गवाश्वम् गवाविकम् गवैडकम् ।
१ - ७० - बहुप्रकृतिः फलसेनावनस्पतिमृगशकुन्त्क्षुद्रजन्तुधान्यतृणानाम् ।
२ - ७० - फलसेनावनस्पतिमृगशकुन्त्क्षुद्रजन्तुधान्यतृणानाम् द्वन्द्वः विभाषा एकवत् भवति बहुप्रकृतिः इति वक्तव्यम् ।
३ - ७० - फल. बदरामल्कम् बदरामलकनि ।
४ - ७० - सेना ।
५ - ७० - हस्त्यश्वम् हस्त्यश्वाः ।
६ - ७० - वनस्पति ।
७ - ७० - प्लक्षन्यग्रोधम् प्लक्षन्यरोधाः ।
८ - ७० - मृग ।
९ - ७० - रुरुपृषतम् रुरुपृषताः ।
१० - ७० - शकुन्त ।
११ - ७० - हंसचक्रवाकम् हंसचक्रवाकाः ।
१२ - ७० - क्षुद्रजन्तु ।
१३ - ७० - यूकालिक्षम् यूकालिक्षाः ।
१४ - ७० - धान्य ।
१५ - ७० - व्रीहियवम् व्रीहियवाः माषतिलम् माषतिलाः ।
१६ - ७० - तृण ।
१७ - ७० - कुशकासम् कुशकाशाः शरशीर्यम् शरशीर्याः ।
१८ - ७० - किम् प्रयोजनम् ।
१९ - ७० - बहुप्रकृतिः एव यथा स्यात् ।
२० - ७० - क्व मा भूत् ।
२१ - ७० - बदरामलके तिष्ठतः ।
२२ - ७० - किम् पुनः अनेन या प्राप्तिः सा नियम्यते आहोस्वित् अविशेषेण ।
२३ - ७० - किम् च अतः ।
२४ - ७० - यदि अनेन या प्राप्तिः सा नियम्यते प्लक्षन्यग्रोधौ जातिः अप्राणिनाम् इति नित्यः द्वन्द्वैकवद्भावः प्राप्नोति ।
२५ - ७० - अथ अविशेषेण न दोषः भवति ।
२६ - ७० - यथा न दोषः तथाउ अस्तु ।
२७ - ७० - पशुशकुनिद्वन्द्वे विरोधिनाम् पूर्वविप्रतिषिद्धम् । पशुशकुनिद्वन्द्वे येषाम् च विरोधः शाश्वतिकः इति एतत् भवति पूर्वविप्रतिषेधेन ।
२८ - ७० - पशुशकुनिद्वन्द्वस्य अवकाशः महाजोरभ्रम् महाजोरभ्राः हंसचक्रवाकम् हंसचक्रवाकाः ।
२९ - ७० - येषाम् च विरोधः इति अस्य अवकाशः श्रमणब्राह्मणम् ।
३० - ७० - इह उभयम् प्राप्नोति ।
३१ - ७० - काकोलूकम् श्वशृगालम् इति ।
३२ - ७० - येषाम् च विरोधः इति एतत् भवति पूर्वविप्रतिषेधेन ।
३३ - ७० - सः तर्हि पूर्वविप्रतिषेधः वक्तव्यः ।
३४ - ७० - न वक्तव्यः ।
३५ - ७० - उक्तम् तत्र चकारकरणस्य प्रयोजनम् येषाम् च विरोधः शाश्वतिकः तेषाम् द्वन्द्वे एकवचनम् यथा स्यात् ।
३६ - ७० - अन्यत् यत् प्राप्नोति तत् मा भूत् इति ।
३७ - ७० - अश्ववडवयोः पूर्वलिङ्गत्वात् पशुद्वन्द्वनपुंसकम् ।
३८ - ७० - अश्ववडवयोः पूर्वलिङ्गत्वात् पशुद्वन्द्वनपुंसकम् भवति पूर्वविप्रतिषेधेन ।
३९ - ७० - अश्ववडवयोः पूर्वलिङ्गत्वस्य अवकाशः ।
४० - ७० - विभाषा पशुद्वन्द्वनपुंसकम् ।
४१ - ७० - यदा न पशुद्वन्द्वनपुंसकम् सः अवकाशः ।
४२ - ७० - अश्ववडवौ ।
४३ - ७० - पशुद्वन्द्वनपुंसकस्य अवकाशः अन्ये पशुद्वन्द्वाः ।
४४ - ७० - महाजोरभ्रम् महाजोरभ्राः ।
४५ - ७० - पशुद्वन्द्वनपुंसकप्रसङ्गे उभयम् प्राप्नोति ।
४६ - ७० - अश्ववडवम् ।
४७ - ७० - पशुद्वन्द्वनपुंसकम् भवति पूर्वविप्रतिषेधेन ।
४८ - ७० - सः तर्हि पूर्वविप्रतिषेधः वक्तव्यः ।
४९ - ७० - न वक्तव्यः ।
५० - ७० - प्रतिपदविधानात् सिद्धम् । प्रतिपदम् अत्र नपुंसकम् विधीयते ।
५१ - ७० - अश्ववडवपूर्वापर इति ।
५२ - ७० - एकवचनम् अनर्थकम् समाहारैकत्वात् ।
५३ - ७० - एकवद्भावः अनर्थकः ।
५४ - ७० - किम् कारणम् ।
५५ - ७० - समाहारैकत्वात् ।
५६ - ७० - एकः अयम् अर्थः समाहारः नाम ।
५७ - ७० - तस्य एकत्वात् एकवचनम् भविष्यति ।
५८ - ७० - इदम् तर्हि प्रयोजनम् ।
५९ - ७० - एतत् ज्ञास्यामि ।
६० - ७० - इह नित्यः विधिः इह विभाषा इति ।
६१ - ७० - न एतत् अस्ति प्रयोजनम् ।
६२ - ७० - आचार्यप्रवृत्तिः ज्ञापयति सर्वः द्वन्द्वः विभाषा एकवत् भवति इति यत् अयम् तिष्यपुनर्वस्वोः नक्षत्रद्वन्द्वे बहुवचनस्य द्विवचनम् नित्यम् इति आह ।
६३ - ७० - इदम् तर्हि प्रयोजनम् ।
६४ - ७० - सः नपुंसकम् इति वक्ष्यामि इति ।
६५ - ७० - एतत् अपि न अस्ति प्रयोजनम् ।
६६ - ७० - लिङ्गम् अशिष्यम् लोकाश्रयत्वात् लिङ्गस्य ।
६७ - ७० - न तर्हि इदानीम् इदम् वक्तव्यम् ।
६८ - ७० - वक्तव्यम् च ।
६९ - ७० - किम् प्रयोजनम् ।
७० - ७० - पूर्वत्र नित्यार्थम् उत्तरत्र व्यभिचारार्थम् विभाषा वृक्षमृग इति ।
१ - ८ - किम् उदाहरणम् ।
२ - ८ - उपदशम् पाणिपादम् उपदशाः पाणिपादाः ।
३ - ८ - न एतत् अस्ति प्रयोजनम् ।
४ - ८ - अयम् द्वन्द्वैकवद्भावः आरभ्यते ।
५ - ८ - तत्र कः प्रसङ्गः यत् अनुप्रयोगस्य स्यात् ।
६ - ८ - एवम् तर्हि अव्ययस्य सङ्खया अव्ययीभावः अपि आरभ्यते बहुव्रीहिः अपि ।
७ - ८ - तत् यदा तावत् एकवचनम् तदा अव्ययीभावः अनुप्रयुज्यते एकार्थस्य एकार्थः इति ।
८ - ८ - यदा बहुवचनम् तदा बहुव्रीहिः अनुप्रयुज्यते बह्वर्थस्य बह्वर्थः इति ।
१ - २८ - किमर्थम् इदम् उच्यते ।
२ - २८ - सञ्ज्ञायाम् कन्थोशीनरेषु इति वक्ष्यति ।
३ - २८ - तत् अतत्पुरुषस्य नञ्समासस्य कर्मधारयस्य वा मा भूत् इति ।
४ - २८ - न एतत् अस्ति प्रयोजनम् ।
५ - २८ - न हि सञ्ज्ञायाम् कन्थान्तः उशीनरेषु अतत्पुरुषः नञ्समासः कर्मधारयः वा अस्ति ।
६ - २८ - उत्तरार्थम् तर्हि ।
७ - २८ - उपज्ञोपक्रमम् तदाद्याचिख्यासायाम् इति वक्ष्यति ।
८ - २८ - तत् अतत्पुरुषस्य नञ्समासस्य कर्मधारयस्य वा मा भूत् इति ।
९ - २८ - एतत् अपि न अस्ति प्रयोजनम् ।
१० - २८ - न हि तदाद्याचिख्यासायाम् उपज्ञोपक्रमान्तः अतत्पुरुषः नञ्समासः कर्मधारयः वा अस्ति ।
११ - २८ - उत्तरार्थम् एव तर्हि ।
१२ - २८ - छाया बाहुल्ये इति वक्ष्यति ।
१३ - २८ - तत् अतत्पुरुषस्य नञ्समासस्य कर्मधारयस्य वा मा भूत् इति ।
१४ - २८ - एतत् अपि न अस्ति प्रयोजनम् ।
१५ - २८ - न हि छायान्तः बाहुल्ये अतत्पुरुषः नञ्समासः कर्मधारयः वा अस्ति ।
१६ - २८ - उत्तरार्थम् एव तर्हि ।
१७ - २८ - सभा राजामनुष्यपूर्वा अशाला च इति वक्ष्यति ।
१८ - २८ - तत् अतत्पुरुषस्य नञ्समासस्य कर्मधारयस्य वा मा भूत् इति ।
१९ - २८ - एतत् अपि न अस्ति प्रयोजनम् ।
२० - २८ - न हि सभान्तः अशालायाम् अतत्पुरुषः नञ्समासः कर्मधारयः वा अस्ति ।
२१ - २८ - इदम् तर्हि ।
२२ - २८ - विभाषा सेनासुरा इति वक्ष्यति ।
२३ - २८ - तत् अतत्पुरुषस्य नञ्समासस्य कर्मधारयस्य वा मा भूत् इति ।
२४ - २८ - दृढसेनः राजा ।
२५ - २८ - अनञ् इति किमर्थम् ।
२६ - २८ - असेना ।
२७ - २८ - अकर्मधारयः इति किमर्थम् ।
२८ - २८ - परम्सेना उत्तमसेना ।
१ - ६८ - किमर्थम् इदम् उच्यते ।
२ - ६८ - द्वन्द्वः अयम् उभयपदार्थप्रधानः ।
३ - ६८ - तत्र कदा चित् पूर्वपदस्य यत् लिङ्गम् तत् समासस्य अपि स्यात् कदा चित् उत्तरपदस्य ।
४ - ६८ - इष्यते च परस्य यत् लिङ्गम् तत् समासस्य स्यात् इति ।
५ - ६८ - तत् च अन्तरेण यत्नम् न सिध्यति इति परवत् लिङ्गम् द्वन्द्वतत्पुरुषयोः इति ।
६ - ६८ - एवमर्थम् इदम् उच्यते ।
७ - ६८ - तत्पुरुषः च कः प्रयोजयति ।
८ - ६८ - यः पूर्वपदार्थप्रधानः एकदेशिसमासः अर्धपिप्पली इति ।
९ - ६८ - यः हि उत्तरपदार्थप्रधानः दैवकृतम् तस्य परवत् लिङ्गम् ।
१० - ६८ - परवत् लिङ्गम् द्वन्द्वतत्पुरुषयोः इति चेत् प्राप्तापन्नालम्पूर्वगतिसमासेषु प्रतिषेधः ।
११ - ६८ - परवत् लिङ्गम् द्वन्द्वतत्पुरुषयोः इति चेत् प्राप्तापन्नालम्पूर्वगतिसमासेषु प्रतिषेधः वक्तव्यः ।
१२ - ६८ - प्राप्तः जीविकाम् प्रप्तजीविकः आपन्नः जीविकाम् अपन्नजीविकः ।
१३ - ६८ - अलम्पूर्वः ।
१४ - ६८ - अलम् जीविकायाः अलम्जीविकः ।
१५ - ६८ - गतिसमास ।
१६ - ६८ - निष्कौशाम्बिः निर्वाराणसिः ।
१७ - ६८ - पूर्वपदस्य च ।
१८ - ६८ - पूर्वपदस्य च प्रतिषेधः वक्तव्यः ।
१९ - ६८ - मयूरीकुक्कुटौ ।
२० - ६८ - यदि पुनः यथाजातीयकम् परस्य लिङ्गम् तथाजातीयकम् समासात् अन्यत् अतिदिश्येत ।
२१ - ६८ - समासात् अन्यत् लिङ्गम् इति चेत् अश्ववडवयोः टाब्लुग्वचनम् ।
२२ - ६८ - समासात् अन्यत् लिङ्गम् इति चेत् अश्ववडवयोः टापः लुक् वक्तव्यः ।
२३ - ६८ - अश्ववडवौ ।
२४ - ६८ - निपातनात् सिद्धम् ।
२५ - ६८ - निपातनात् सिद्धम् एतत् ।
२६ - ६८ - किम् निपातनम् ।
२७ - ६८ - आश्ववडवपूर्वापर इति ।
२८ - ६८ - उपसर्जनह्रस्वत्वम् वा ।
२९ - ६८ - अथ वा उपसर्जनस्य इति ह्रस्वत्वम् भविष्यति ।
३० - ६८ - इह अपि तर्हि प्राप्नोति ।
३१ - ६८ - कुक्कुटमयूर्यौ ।
३२ - ६८ - अस्तु ।
३३ - ६८ - परवत् लिङ्गम् इति शब्दशब्दार्थौ ।
३४ - ६८ - परवत् लिङ्गम् इति शब्दशब्दार्थौ अतिदिश्येते ।
३५ - ६८ - तत्र औपदेशिकस्य ह्रस्वत्वम् आतिदेशिकस्य श्रवणम् भविष्यति ।
३६ - ६८ - इदम् तर्हि ।
३७ - ६८ - दत्ता च कारीषगन्ध्या च दत्ताकारीषगन्ध्ये दत्ता च गार्ग्यायणी दत्तागार्ग्यायण्यौ ।
३८ - ६८ - द्वौ ष्यङौ द्वौ ष्फौ च प्राप्नुतः ।
३९ - ६८ - स्ताम् ।पूम्वद्भावेन एकस्य निवृत्तिः भविष्यति ।
४० - ६८ - इदम् तर्हि ।
४१ - ६८ - दत्ता च युवतिः च दत्तायुवती ।
४२ - ६८ - द्वौ तिशब्दौ प्राप्नुतः ।
४३ - ६८ - तस्मात् न एतत् शक्यम् वक्तुम् शब्दशब्दार्थौ अतिदिश्येते इति ।
४४ - ६८ - ननु च उक्तम् समासात् अन्यत् लिङ्गम् इति चेत् अश्ववडवयोः टाब्लुग्वचनम् इति ।
४५ - ६८ - परिहृतम् एतत् ॒ निपातनात् सिद्धम् इति ।
४६ - ६८ - अथ वा न एवम् विज्ञायते परस्य एव परवत् इति ।
४७ - ६८ - कथम् तर्हि ।
४८ - ६८ - परस्य इव परवत् इति ।
४९ - ६८ - यथाजातीयकम् परस्य लिङ्गम् तथाजातीयकम् समासस्य अतिदिश्यते ।
५० - ६८ - अथ पूर्वपदस्य न प्रतिषिध्यते प्राप्तादिषु कथम् ।
५१ - ६८ - प्राप्तादिषु च एकदेशिग्रहणात् सिद्धम् ।
५२ - ६८ - द्वन्द्वैकदेशिनोः इति वक्ष्यामि ।
५३ - ६८ - तत् एकदेशिग्रहणम् कर्तव्यम् ।
५४ - ६८ - न कर्तव्यम् ।
५५ - ६८ - एकदेशिसमासः न आरप्स्यते ।
५६ - ६८ - कथम् अर्धपिप्पली इति ।
५७ - ६८ - समानाधिकरणसमासः भविष्यति ।
५८ - ६८ - अर्धम् च सा पिप्पली च अर्धपिप्पली इति ।
५९ - ६८ - न सिध्यति ।
६० - ६८ - परत्वात् षष्ठीसमासः प्राप्नोति ।
६१ - ६८ - अद्य पुनः अयम् एकदेशिसमासः आरभ्यमाणः षष्ठीसमासम् बाधते ।
६२ - ६८ - इष्यते च षष्ठीसमासः अपि ।
६३ - ६८ - तत् यथा ।
६४ - ६८ - अपूपार्धम् मया भक्षितम् ।
६५ - ६८ - ग्रामार्धम् मया लब्धम् इति ।
६६ - ६८ - एवम् पिप्पल्यर्धम् इति भवितव्यम् ।
६७ - ६८ - कथम् अर्धपिप्पली इति ।
६८ - ६८ - समानाधिकरणः भविष्यति ।
१ - ३ - अनुवाकादयः पुंसि ।
२ - ३ - अनुवाकादयः पुंसि भाष्यन्ते इति वक्तव्यम् ।
३ - ३ - अनुवाकः शम्युवाकः सूक्तवाकः ।
१ - १७ - पुण्यसुदिनाभ्याम् अह्नः नपुंसकत्वम् वक्तव्यम् ।
२ - १७ - पुण्याहम् सुदिनाहम् ।
३ - १७ - पथः सङ्ख्याव्ययादेः ।
४ - १७ - पथः सङ्ख्याव्ययादेः इति वक्तव्यम् ।
५ - १७ - द्विपथम् त्रिपथम् चतुष्पथम् उत्पथम् विपथम् ।
६ - १७ - द्विगुः च ।
७ - १७ - द्विगुः च समासः नपुंसकलिङ्गः भवति इति वक्तव्यम् ।
८ - १७ - पञ्चगवम् दशगवम् ।
९ - १७ - अकारान्तोत्तरपदः द्विगुः स्त्रियाम् भाष्यते इति वक्तव्यम् ।
१० - १७ - पञ्चपूली दशपूली ।
११ - १७ - वा आबन्तः ।
१२ - १७ - वा आबन्तः स्त्रियाम् भाष्यते इति वक्तव्यम् ।
१३ - १७ - पञ्चखट्वम् पञ्चखट्वी दशखट्वम् दशखट्वी ।
१४ - १७ - अनः नलोपः च वा च स्त्रियाम् भाष्यते इति वक्तव्यम् ।
१५ - १७ - पञ्चतक्षम् पञ्चतक्षी दशतक्षम् दशतक्षी ।
१६ - १७ - पात्रादिभ्यः प्रतिषेधः वक्तव्यः ।
१७ - १७ - द्विपात्रम् पञ्चपात्रम् ।
१ - ५ - अर्धर्चादयः इति वक्तव्यम् ।
२ - ५ - अर्धर्चम् अर्धर्चः कार्षापणम् कार्षापणः गोमयम् गोमयः सारम् सारः ।
३ - ५ - तत् तर्हि वक्तव्यम् ।
४ - ५ - न वक्तव्यम् ।
५ - ५ - बहुवचननिर्देशात् आद्यर्थः गम्यते ।
१ - १० - अन्वादेशे समानाधिकरणग्रहणम् ।
२ - १० - अन्वादेशे समानाधिकरणग्रहणम् कर्तव्यम् ।
३ - १० - किम् प्रयोजनम् ।
४ - १० - देवदत्तम् भोजय इमम् च इति अप्रसङ्गार्थम् ।
५ - १० - इह मा भूत् ।
६ - १० - देवदत्तम् भोजय इमम् च यज्ञ दत्तम् भोजय इति ।
७ - १० - अन्वादेशः च कथितानुकथनमात्रम् ।
८ - १० - अन्वादेशः च कथितानुकथनमात्रम् द्रष्टव्यम् ।
९ - १० - तत् द्वेष्यम् विजानीयात् ॒ इदमा कथितम् इदमा यदा अनुकथ्यते इति ।
१० - १० - तत् आचार्यः सुहृत् भूत्वा आचष्टे ॒ अन्वादेशः च कथितानुकथनमात्रम् द्रष्टव्यम् इति ।
१ - ३२ - अथ किमर्थम् अशादेशः क्रियते न तृतीयादिषु इति एव उच्येत ।
२ - ३२ - तत्र टायाम् ओसि च एनेन भवितव्यम् ।
३ - ३२ - अन्याः सर्वाः हलादयः विभक्तयः ।
४ - ३२ - तत्र इद्रूपलोपे कृते केवलम् इदमः अनुदात्तत्वम् वक्तव्यम् ।
५ - ३२ - अतः उत्तरम् पठति ।
६ - ३२ - आदेशवचनम् साकच्कार्थम् ।
७ - ३२ - आदेशवचनम् साकच्कार्थम् क्रियते ।
८ - ३२ - साकच्कस्य अपि आदेशः यथा स्यात् ।
९ - ३२ - इमकाभ्याम् छात्राभ्याम् रात्रिः अधीता अथो आभ्याम् अपि अधीतम् ।
१० - ३२ - अथ किमर्थम् शित्करणम् ।
११ - ३२ - शित्करणम् सर्वादेशार्थम् । शित्करणम् क्रियते सर्वादेशार्थम् ।
१२ - ३२ - शित् सर्वस्य इति सर्वादेशः यथा स्यात् ॒ इमकाभ्याम् छात्राभ्याम् रात्रिः अधीता अथो* आभ्याम् अपि अधीतम् इति ।
१३ - ३२ - अक्रियमाणे हि शित्करणे अलः अन्त्यस्य विधयः भवन्ति इति अन्त्यस्य प्रसज्येत ।
१४ - ३२ - न वा अन्त्यस्य विकारवचनानर्थक्यात् ।
१५ - ३२ - न वा कर्तव्यम् ।
१६ - ३२ - किम् कारणम् ।
१७ - ३२ - अन्त्यस्य विकारवचनानर्थक्यात् ।
१८ - ३२ - अकारस्य अकारवचने प्रयोजनम् न अस्ति इति कृत्वा अन्तरेण अपि शकारम् सर्वादेशः भविष्यति ।
१९ - ३२ - अर्थवत् तु आदेशप्रतिषेधाऋथम् ।
२० - ३२ - अर्थवत् तु अस्य अकारवचनम् ।
२१ - ३२ - कः अर्थः ।
२२ - ३२ - आदेशप्रतिषेधाऋथम् ।
२३ - ३२ - ये अन्ये अकारस्य आदेशाः प्राप्नुवन्ति तद्बाधनार्थम् ।
२४ - ३२ - तत् यथा ।
२५ - ३२ - मः राजि समः क्वौ इति ॒ मकारस्य मकारवचने प्रयोजनम् न अस्ति इति कृत्वा अनुस्वारादयः बाध्यन्ते ।
२६ - ३२ - तस्मात् शित्करणम् । तस्मात् शकारः कर्तव्यः ।
२७ - ३२ - न कर्तव्यः ।
२८ - ३२ - प्रश्लिष्टनिर्देशः अयम् ।
२९ - ३२ - अ* अ इति ।
३० - ३२ - अनेकाल्शित् सर्वस्य इति सर्वादेशः भविष्यति ।
३१ - ३२ - अथ वा विचित्राः तद्धितवृत्तयः ।
३२ - ३२ - न अन्वादेशे अकच् उत्पत्स्यते ।
१ - १३ - किमर्थम् त्रतसोः अनुदात्तत्वम् उच्यते ।
२ - १३ - उदात्तौ मा भूताम् इति ।
३ - १३ - न एतत् अस्ति प्रयोजनम् ।
४ - १३ - लित्स्वरे कृते निघाते एतदः अनुदात्तत्वेन सिद्धम् ।
५ - १३ - इदम् इह सम्प्रधार्यम् ।
६ - १३ - अनुदात्तत्वम् क्रियताम् लित्स्वरः इति ।
७ - १३ - किम् अत्र कर्तव्यम् ।
८ - १३ - परत्वात् लित्स्वरः ।
९ - १३ - नित्यत्वात् अनुदात्तत्वम् ।
१० - १३ - कृते अपि लित्स्वरे प्राप्त्नोति अकृते अपि ।
११ - १३ - तत्र नित्यत्वात् अनुदात्तत्वे कृते लिति पूर्वः उदात्तभावी न अस्ति इति कृत्वा यथाप्राप्तः प्रत्ययस्वरः प्रसज्येत ।
१२ - १३ - तत् यथा गोष्पदप्रम् वृष्टः देवः इति ऊलोपे कृते पूर्वः उदात्तभावी न अस्ति इति कृत्वा यथाप्राप्तः प्रत्ययस्वरः भवति ।
१३ - १३ - तस्मात् त्रतसोः अनुदात्तत्वम् वक्तव्यम् ।
१ - ३० - कस्य अयम् एनः विधीयते ।
२ - ३० - एतदः प्राप्नोति ।
३ - ३० - इदमः अपि तु इष्यते ।
४ - ३० - तत् इदमः ग्रहणम् कर्तव्यम् ।
५ - ३० - न कर्तव्यम् ।
६ - ३० - प्रकृतम् अनुवर्तते ।
७ - ३० - क्व प्रकृतम् ।
८ - ३० - इदमः अन्वादेशे अश् अनुदात्तः तृतीयादौ इति ।
९ - ३० - यदि तत् अनुवर्तते एतदः त्रतसोः त्रतसौ च अनुदात्तौ इति इदमः च इति इदमः अपि प्राप्नोति ।
१० - ३० - न एषः दोषः ।
११ - ३० - सम्बन्धम् अनुवर्तिष्यते ।
१२ - ३० - इदमः अन्वादेशे अश् अनुदात्तः तृतीयादौ ।
१३ - ३० - एतदः त्रतसोः त्रतसौ च अनुदात्तौ इदमः अन्वादेशे अश् अनुदात्तः तृतीयादौ अश् भवति ।
१४ - ३० - ततः द्वितीयाटौस्सु एनः इदमः एतदः च ।
१५ - ३० - तृतीयादौ इति निवृत्तम् ।
१६ - ३० - अथ वा मण्डूकगतयः अधिकाराः ।
१७ - ३० - तत् यथा मण्डूकाः उत्प्लुत्य उत्प्लुत्य गच्छन्ति तद्वत् अधिकाराः ।
१८ - ३० - अथ वा एकयोगः करिष्यते ।
१९ - ३० - इदमः अन्वादेशे अश् अनुदात्तः तृतीयादौ इति एतदः त्रतसोः त्रतसौ च अनुदात्तौ ।
२० - ३० - ततः द्वितीयाटौस्सु एनः इदमः एतदः च ।
२१ - ३० - अथ वा उभयम् निवृत्तम् ।
२२ - ३० - तत् अपेक्षिष्यामहे ।
२३ - ३० - एनत् इति नपुंसकैकवचने ।
२४ - ३० - एनत् इति नपुंसकैकवचनेकर्तव्यम् ।
२५ - ३० - कुण्डम् आनय प्रक्षालय एनत् परिवर्तय एनत् ।
२६ - ३० - यदि एनत् क्रियते एनः न कर्तव्यः ।
२७ - ३० - का रूपसिद्धिः ॒ अथो एनम् अथो एने अथो एनान् इति ट्यदाद्यत्वेन सिद्धम् ।
२८ - ३० - यदि एवम् एनश्रितकः न सिध्यति ।
२९ - ३० - एनच्छ्रितकः इति पाप्नोति ।
३० - ३० - यथालक्षणम् अप्रयुक्ते ।
१ - ४० - जग्ध्यादिषु आर्धधातुकाश्रयत्वात् सति तस्मिन् विधानम् ।
२ - ४० - जग्ध्यादिषु आर्धधातुकाश्रयत्वात् सति तस्मिन् आर्धधातुके जग्ध्यादिभिः भवितव्यम् ।
३ - ४० - किम् अतः यत् सति भवितव्यम् ।
४ - ४० - तत्र उत्सर्गलक्षणप्रतिषेधः ।
५ - ४० - तत्र उत्सर्गलक्षणम् कार्यम् प्राप्नोति ।
६ - ४० - तस्य प्रतिषेधः वक्तव्यः ।
७ - ४० - भव्यम् प्रवेयम् आख्येयम् ।
८ - ४० - ण्यति अवस्थिते अनिष्टे प्रत्यये आदेशः स्यात् ।
९ - ४० - ण्यतः श्रवणम् प्रसज्येत ।
१० - ४० - न एषः दोषः ।
११ - ४० - सामान्याश्रयत्वात् विशेषस्य अनाश्रयः ।
१२ - ४० - सामान्येन हि आश्रीयमाणे विशेषः न आश्रितः भवति ।
१३ - ४० - तत्र आर्धधातुकसामान्ये जग्ध्यादिषु कृतेषु यः यतः प्रत्ययः प्राप्नोति सः ततः भविष्यति ।
१४ - ४० - सामान्याश्रयत्वात् विशेषस्य अनाश्रयः इति चेत् उवर्णाकारान्तेभ्यः ण्यद्विधिप्रसङ्गः ।
१५ - ४० - सामान्याश्रयत्वात् विशेषस्य अनाश्रयः इति चेत् उवर्णाकारान्तेभ्यः ण्यत् प्राप्नोति ।
१६ - ४० - लव्यम् पव्यम् इति ।
१७ - ४० - आर्धधातुकसामान्ये गुणे कृति यि प्रत्ययसामान्य च वान्तादेशे हलन्तात् इति ण्यत् प्राप्नोति ।
१८ - ४० - इह च दित्स्यम् धित्स्यम् आर्धधातुकसामान्ये अकारलोपे कृते हलन्तात् इति ण्यत् प्राप्नोति ।
१९ - ४० - पौर्वापर्याभात् च सामान्येन अनुपपत्तिः ।
२० - ४० - पौर्वापर्याभात् च सामान्येन जग्ध्यादीनाम् अनुपपत्तिः ।
२१ - ४० - न हि सामान्येन पौर्वापर्यम् अस्ति ।
२२ - ४० - सिद्धम् तु सार्वधातुके प्रतिषेधात् ।
२३ - ४० - सिद्धम् एतत् ।
२४ - ४० - कथम् ।
२५ - ४० - अविशेषेण जग्ध्यादीन् उक्त्वा सार्वधातुके न इति प्रतिषेधम् वक्ष्यामि ।
२६ - ४० - सिध्यति ।
२७ - ४० - सूत्रम् तर्हि भिद्यते ।
२८ - ४० - यथान्यासम् एव अस्तु ।
२९ - ४० - ननु च उक्तम् जग्ध्यादिषु आर्धधातुकाश्रयत्वात् सति तस्मिन् विधानम् इति ।
३० - ४० - परिहृतम् एतत् सामान्याश्रयत्वात् विशेषस्य अनाश्रयः इति ।
३१ - ४० - ननु च उक्तम् सामान्याश्रयत्वात् विशेषस्य अनाश्रयः इति चेत् उवर्णाकारान्तेभ्यः ण्यद्विधिप्रसङ्गः इति ।
३२ - ४० - न एषः दोषः ।
३३ - ४० - वक्ष्यति तत्र अज्ग्रहणस्य प्रयोजनम् अजन्तभूतपूर्वमात्रात् अपि यथा स्यात् इति ।
३४ - ४० - यत् अपि उच्यते पौर्वापर्याभात् च सामान्येन अनुपपत्तिः इति ।
३५ - ४० - अर्थसिद्धिः एव एषा यत् सामान्येन पौर्वापर्यम् न अस्ति ।
३६ - ४० - असति पौर्वापर्ये विषयसप्तमी विज्ञास्यते ।
३७ - ४० - आर्धधातुकविषये इति ।
३८ - ४० - अथ वा आर्धधातुकासु इति वक्ष्यामि ।
३९ - ४० - कासु आर्धधातुकासु ।
४० - ४० - उक्तिषु युक्तिषु रूढिषु प्रतीतिषु श्रुतिषु सञ्ज्ञासु
१ - १५ - ल्यब्ग्रहणम् किमर्थम् न ति किति इति एव सिद्धम् ।
२ - १५ - ल्यपि कृते न प्राप्नोति ।
३ - १५ - इदम् इह सम्प्रधार्यम् ।
४ - १५ - ल्यप् क्रियताम् आदेशः इति ।
५ - १५ - किम् अत्र कर्तव्यम् ।
६ - १५ - परत्वात् ल्यप् ।
७ - १५ - अन्तरङ्गः आदेशः ।
८ - १५ - एवम् तर्हि सिद्धे सति यत् ल्यब्ग्रहणम् करोति तत् ज्ञापयति आचार्यः अन्तरङ्गान् अपि विधीन् बहिरङ्गः ल्यप् बाधते इति ।
९ - १५ - किम् एतस्य ज्ञापने प्रयोजनम् ।
१० - १५ - ल्यबदेशे उपदेशिवद्वचनम् अनादिष्टार्थम् बहिरङ्गलक्षणत्वात् इति वक्ष्यति ।
११ - १५ - तत् न वक्तव्यम् भवति ।
१२ - १५ - जग्धिः विधिः ल्यपि यत् तत् अकस्मात् सिद्धम् अस्ति किति इति विधानात् ।
१३ - १५ - हिप्रभृतीन् तु सदा बहिरङ्गः ल्यपा- भरति इति कृतम् तत् उ विद्धि ।
१४ - १५ - एषः एव अर्थः जग्धौ सिद्धे अन्तरङ्गत्वात् ति किति इति ल्यप् उच्यते ।
१५ - १५ - ज्ञापयति अन्तरङ्गाणाम् ल्यपा भवति बाधनम् ।
१ - २ - घस्ल्̥भावे अचि उपसङ्ख्यानम् । घस्ल्̥भावे अचि उपसङ्ख्यानम् कर्तव्यम् ।
२ - २ - प्रात्ति इति प्रघसः ।
१ - ६ - किमयम् वधिः व्यञ्जन्तः आहोस्वित् अदन्तः ।
२ - ६ - किम् च अतः ।
३ - ६ - यदि व्यञ्जनान्तः वधौ व्यञ्जनान्ते उक्तम् । किम् उक्तम् ।
४ - ६ - वध्यादेशे वृद्धितत्वप्रतिषेधः इड्विधिः च इति ।
५ - ६ - अथ अदन्तः न दोषः भवति ।
६ - ६ - यथा न दोषः तथा अस्तु ।
१ - ४ - इण्वत् इकः ।
२ - ४ - इण्वत् इकः इति वक्तव्यम् ।
३ - ४ - इह अपि यथा स्यात् ।
४ - ४ - अध्यगात् अध्यगाताम् ।
१ - २ - इण्वत् इकः इति एव ।
२ - २ - अधिगमयति अधिगमयतः अघिगमयन्ति ।
१ - २ - इण्वत् इकः इति एव ।
२ - २ - अघिजिगमिषति अधिजिगमिशतः अधिजिगमिषन्ति ।
१ - ३७ - ङित्करणम् किमर्थम् ।
२ - ३७ - गाङि अनुबन्धकरणम् विशेषणाऋथम् ।
३ - ३७ - गाङि अनुबन्धकरणम् क्रियते विशेषणाऋथम् ।
४ - ३७ - क्व विशेषणार्थेन अर्थः ।
५ - ३७ - गाङ्कुटादिभ्यः अञ्णित् ङित् इति ।
६ - ३७ - गाकुटादिभ्यः अञ्णित् ङित् इति इयति उच्यमाने इणादेशस्य अपि प्रसज्येत ।
७ - ३७ - ज्ञापकम् वा सानुबन्धकस्य आदेशवचने इत्कार्याभावस्य ।
८ - ३७ - अथ वा एतत् ज्ञापयति आचार्यः सानुबन्धकस्य आदेशे इत्कार्यम् न भवति इति ।
९ - ३७ - किम् एतस्य ज्ञापने प्रयोजनम् ।
१० - ३७ - प्रयोजनम् चक्षिङः ख्याञ् । ङितः इति आत्मनेपदम् न भवति ।
११ - ३७ - लटः शतृशानचौ । लटः शतृशानचौ प्रयोजनम् ।
१२ - ३७ - पचमानः यजमानः इति ।
१३ - ३७ - टितः इति एत्वम् न भवति ।
१४ - ३७ - युवोः अनाकौ ।
१५ - ३७ - युवोः अनाकौ च प्रयोजनम् ।
१६ - ३७ - नन्दनः कारकः नन्दना कारिका इति ।
१७ - ३७ - उगिल्लक्षणौ ङीब्नुमौ न भवतः ।
१८ - ३७ - मेः च अननुबन्धकस्य अम्वचनम् ।
१९ - ३७ - मेः च अननुबन्धकस्य अम्वक्तव्यः ।
२० - ३७ - अचिनवम् अकरवम् असुनवम् ।
२१ - ३७ - अत्यल्पम् इदम् उच्यते ।
२२ - ३७ - तिप्तिब्मिपाम् इति वक्तव्यम् ।
२३ - ३७ - इह अपि यथा स्यात् ॒ वेद वेत्थ ।
२४ - ३७ - अस्य ज्ञापकस्य सन्ति दोषाः सन्ति प्रयोजनानि ।
२५ - ३७ - दोषाः समाः भूयांसः वा ।
२६ - ३७ - तस्मात् न अर्थः अनेन ज्ञापकेन ।
२७ - ३७ - कथम् यानि प्रयोजनानि ।
२८ - ३७ - न एतानि सन्ति ।
२९ - ३७ - इह तावत् ।
३० - ३७ - चक्षिङः ख्याञ् इति ।
३१ - ३७ - ञित्करणसामर्थ्यात् विभाषा आत्मनेपदम् भविष्यति ।
३२ - ३७ - लटः शतृशानचौ इति ।
३३ - ३७ - वक्ष्यति एतत् ।
३४ - ३७ - प्रकृतानाम् आत्मनेपदानाम् एत्वम् भवति इति ।
३५ - ३७ - युवोः अनाकौ इति ।
३६ - ३७ - वक्ष्यति एतत् ।
३७ - ३७ - सिद्धम् तु युवोः अननुनासिकत्वात् इति ।
१ - २३ - किम् अयम् कशादिः आहोश्वित् खयादिः ।
२ - २३ - चक्षिङः क्शाञ्ख्याञौ ।
३ - २३ - चकिङः ख्याञ् कशादिः खयादिः च ।
४ - २३ - खशादिः वा ।
५ - २३ - अथ वा खशादिः भविष्यति ।
६ - २३ - केन इदानीम् कशादिः भविष्यति ।
७ - २३ - चर्त्वेन ।
८ - २३ - अथ खयादिः कथम् ।
९ - २३ - असिद्धे शस्य यवचनम् विभाषा ।
१० - २३ - असिद्धे शस्य विभाषा यत्वम् वक्तव्यम् ।
११ - २३ - किम् प्रयोजनम् ।
१२ - २३ - प्रयोजनम् सौप्रख्ये वुञ्विधिः ।
१३ - २३ - सौप्रख्यः इति योपधलक्षणः वुञ्विधिः न भवति ।
१४ - २३ - सौप्रख्यीयः ।
१५ - २३ - वृद्धात् छः भवति ।
१६ - २३ - निष्ठानत्वम् आख्याते ।
१७ - २३ - आख्यातः इति निष्ठानत्वम् न भवति ।
१८ - २३ - रुविधिः पुङ्ख्याने ।
१९ - २३ - पुङ्ख्यानम् इति रुविधिः न भवति ।
२० - २३ - णत्वम् पर्याख्याते ।
२१ - २३ - पर्याख्यानम् इति णत्वम् न भवति ।
२२ - २३ - सस्थानत्वम् नमः ख्यात्रे ।
२३ - २३ - नमः ख्यात्रे इति सस्थानत्वम् न भवति.
१ - २२ - वर्जने प्रतिषेधः । वर्जने प्रतिषेधः वक्तव्यः ।
२ - २२ - अवसञ्चक्ष्याः परिसञ्चक्ष्याः ।
३ - २२ - असनयोः च ।
४ - २२ - असनयोः च प्रतिषेधः वक्तव्यः ।
५ - २२ - नृचक्षाः रक्षः ।
६ - २२ - विचक्षणः इति ।
७ - २२ - बहुलम् तणि ।
८ - २२ - बहुलम् तणि इति वक्तव्यम् ।
९ - २२ - किम् इदम् तणि इति ।
१० - २२ - सञ्ज्ञाछन्दसोः ग्रहणम् ।
११ - २२ - किम् प्रयोजनम् ।
१२ - २२ - अन्नवधकगात्रविचक्षणाजिराद्यर्थम् ।
१३ - २२ - अन्न ।
१४ - २२ - अन्नम् ।
१५ - २२ - वधक ।
१६ - २२ - वधकम् ।
१७ - २२ - गात्र ।
१८ - २२ - गात्रम् पश्य ।
१९ - २२ - विचक्षण ।
२० - २२ - विचक्षणः ।
२१ - २२ - अजिर ।
२२ - २२ - अजिरे तिष्ठति ।
१ - ४९ - घञपोः प्रतिषेधे क्यपः उपसङ्ख्यानम् ।
२ - ४९ - घञपोः प्रतिषेधे क्यपः उपसङ्ख्यानम् कर्तव्यम् ।
३ - ४९ - इह अपि यथा स्यात् ।
४ - ४९ - समजनम् समज्या इति ।
५ - ४९ - तत् तर्हि वक्तव्यम् ।
६ - ४९ - न वक्तव्यम् ।
७ - ४९ - अपि इति एव भविष्यति ।
८ - ४९ - कथम् ।
९ - ४९ - अपि इति न इदम् प्रत्ययग्रहणम् ।
१० - ४९ - किम् तर्हि ।
११ - ४९ - प्रत्याहारग्रहणम् ।
१२ - ४९ - क्व सन्निविष्टानाम् प्रत्याहारः ।
१३ - ४९ - अपः अकातात् प्रभृति आ क्यपः पकारात् ।
१४ - ४९ - यदि प्रत्याहारग्रहणम् संवीतिः न सिध्यति ।
१५ - ४९ - एवम् तर्हि न अर्थः उअप्सङ्ख्यानेन न अपि घञ्नपोः प्रतिषेधेन ।
१६ - ४९ - इदम् अस्ति ।
१७ - ४९ - चक्षिङः ख्याञ् वा लिटि इति ।
१८ - ४९ - ततः वक्ष्यामि ।
१९ - ४९ - अजेः वी भवति वा व्यवस्थितविभाषा च इति ।
२० - ४९ - तेन इह च भविष्यति ॒ प्रवेता प्रवेतुम् प्रवीतः रथः , संवीतिः इति ।
२१ - ४९ - इह च न भविष्यति ॒ समाजः , उदाजः , समजः , उदजः , समजनम् उदजनम् , समज्या इति ।
२२ - ४९ - तत्र अयम् अपि अर्थः ।
२३ - ४९ - इदम् अपि सिद्धम् भवति ॒ प्राजिता इति ।
२४ - ४९ - किम् च भोः इष्यते एतत् रूपम् ।
२५ - ४९ - बाढम् इष्यते ।
२६ - ४९ - एवम् हि कः चित् वैयाकरणः आह ।
२७ - ४९ - कः अस्य रथस्य प्रवेता इति ।
२८ - ४९ - सूतः आह ।
२९ - ४९ - आयुष्मन् अहम् प्राजिता इति ।
३० - ४९ - वैयाकरणः आह ।
३१ - ४९ - अपशब्दः इति ।
३२ - ४९ - सूतः आह ।
३३ - ४९ - प्रापित्ज्ञः देवानाम् प्रियः न तु इष्टज्ञः ।
३४ - ४९ - इष्यते एतत् रूपम् इति ।
३५ - ४९ - वैयाकरणः आह ।
३६ - ४९ - आहो खलु अनेन दुरुतेन बाध्यामहे इति ।
३७ - ४९ - सूतः आह ।
३८ - ४९ - न खलु वेञः सूतः ।
३९ - ४९ - सुवतेः एव सूतः ।
४० - ४९ - यदि सुवतेः कुत्सा प्रयोक्तव्या ।
४१ - ४९ - दुःसूतेन इति वक्तव्यम् ।
४२ - ४९ - न तर्हि इदानीम् इदम् वा यौ इति वक्तव्यम् ।
४३ - ४९ - वक्तव्यम् च ।
४४ - ४९ - किम् प्रयोजनम् ।
४५ - ४९ - न इयम् विभाषा ।
४६ - ४९ - किम् तर्हि ।
४७ - ४९ - आदेशः अयम् विधीयते ।
४८ - ४९ - वा इति अयम् आदेशः भवति अजेः यौ परतः ।
४९ - ४९ - वायुः इति ।
१ - ९ - अणिञोः लुकि तद्राजात् युवप्रत्ययस्य उपसङ्ख्यानम् । अणिञोः लुकि तद्राजात् युवप्रत्ययस्य उपसङ्ख्यानम् कर्तव्यम् ।
२ - ९ - बौधिः पिता बौधीः पुत्रः औदुम्बरिः पिता औदुम्बरिः पुत्रः ।
३ - ९ - अपरः आह ॒ अणिञोः लुकि क्षत्रियगोत्रमात्रात् युवप्रत्ययस्य उपसङ्ख्यानम् कर्तव्यम् इति ।
४ - ९ - जाबालिः पिता जाबालिः पुत्रः ।
५ - ९ - अपरः आह ।
६ - ९ - अब्राह्मणगोत्रमात्रात् युवप्रत्ययस्य उपसङ्ख्यानम् कर्तव्यम् इति ।
७ - ९ - किम् प्रयोजनम् ।
८ - ९ - इदम् अपि सिद्धम् भवति ।
९ - ९ - भाण्डिजङ्घिः पिता भाण्डिजङ्घिः पुत्रः कार्णखरकिः पिता कार्णखरकिः पुत्रः ।
N/A
References : N/A
Last Updated : January 17, 2018
TOP