|
सत्तावीस नक्षत्रें
१ अश्चिनी, २ भरणी, ३ कृतिका, ४ रोहिणी, ५ मृग, ६ आर्द्रा, ७ पुनर्वसु, ७ पुष्य, ९ आश्लेषा, १० मघा, ११ पूर्वा, १२ उत्तरा, १३ हस्त, १४ चित्रा, १५ स्वाती, १६ विशाखा १७ अनुराधा, १८ ज्येष्ठा, १९ मूळ, २० पूर्वाषाढा, २१ उत्तराषाढा, २२ श्रवण, २३ धनिष्ठा, २४ शततारका, २५ पूर्वाभाद्रपदा, २६ उत्तराभाद्रपदा आणि २७ रेवती ([ज्योतिष]).
हीं सत्तावीस नक्षत्र देवाचीं मंदिरें होत.
पहिलीं चौदा देवनक्षत्रें व शेवटचीं तेरा यमनक्षत्रें होत.
अभिजित् हें अठ्ठविसावें नक्षत्र अलिकडे मानले जातें, या सत्तवीस नक्षत्रांपैकीं मृग नक्षत्रापासून हस्त नक्षत्रापर्यंत नऊ नक्षत्रें पर्जन्यामानाचीं होत. ([तै. ब्रा.])
सत्तावीस योग
१ विष्कंभ, २ प्रीति, ३ आयुष्यमान , ४ सौभाग्य, ५ शोभन, ६ अतिगंड, ७ सुकर्मा, ८ धृति, ९ शूल, १० गंड, ११ वृद्धि, १२ ध्रव, १३ व्याघात, १४ हर्षण, १५ वज्र, १६ सिद्धि, १७ व्यतिपात, १८ वर्याण, १९ परिघ, २० शिव, २१ सिद्धि, २२ साध्य, २३ शुभ २४ शुक्ल, २५ ब्रह्या, २६ ऐंद्र आणि २७ वैघृति. ([ज्योतिषसार])
सत्तावीस प्रकार लोककथेचे
१ राजकथा, २ चोरकथा, ३ महामात्रकथा, ४ सेनाकथा, ५ भयकथा, ६ युद्धकथा, ७ अन्नकथा, ८ पानकथा, ९ वस्त्रकथा, १० शयनकथा, ११ मालाकथा, १२ गन्धकथा, १३ ज्ञातिकथा, १४ यानकथा, १५ ग्रामकथा, १६ निगमकथा, १७ नगरकथा, १८ जनपदकथा, १९ स्त्रीकथा, २० पुरुषकथा, २१ शूरकथा, २२ विशिखाकथा (बाजारांतील गप्पा), २३ कुम्मस्थाकथा (पाणावठयावरील कथा), २४ पूर्वप्रेतकथा (मृतांच्या गोष्टी), २५ निरर्थककथा, २६ लोकाख्यायिका आणि २७ समुद्राख्यायिका, ([दीघनिकाय १-८])
सत्तावीस रसायनशास्त्र प्रवर्तक
१ आदिनाथ, २ चन्द्रसेन, ३ लंकेश, ४ विशारद, ५ कपाली, ६ मत, ७ मांडल्य, ८ भास्कर, ९ शूरकनक, १० रत्नघोष, ११ शंभू, १२ अर्क, १३ नरवाहन, १४ इन्द्रद, १५ गोमुख, १६ कम्बलि, १७ व्याडि, १८ नागार्जुन, १९ सुरानंद, २० नागवोधि, २१ यशोधन, २२ खंड, २३ कापालिक, २४ ब्रह्या, २५ गोविंद, २६ लम्पक आणि २७ हरि.
हे सत्तावीस रसशास्त्राचे आद्यप्रवर्तक व रससिद्धि देणारे होत.
'सप्तविंशतिसंख्याका रससिद्धिप्रदायकाः ॥' (अ. र. र. १)
सत्तावीस (मराठी) वृत्तें
१ स्वर्गंगा किंवा फटका, २ बालानंद, ३ साकी किंवा रसवाहिनी, ४ चंद्रकांत किंवा सुलाभ, ५ सूर्यकांत किंवा राजसा, ६ माधवकरणी तथा मधुरा, ७ मेनका, ८ केशवकरणी, ९ राजहंस तथा रसतरंगिणी, १० हंसाराणी ११ शारदा, १२ नृपममता, १३ भूपतिबैभव, १४ अक्रूर, १५ सुद्रिका, १६ पादाकुलक, १७ वधुवल्ली, १८ देवला, १९ म्हातारा, ज २० माळीण, २१ पन्ना, २२ पचकल्याणी, २३ आर्द्रा, २४ घुंग्ररवाळा, २५ कृष्णाकोयना, २६ कुसुमगंधा व २७ कबीर, कवितेच्या प्रत्येक चरणांत किती अक्षरें असवींत याचें मापन असलेलीं हीं सत्तावीस प्रमुख मराठी वृत्तें होत. ([म. ज्ञा. को. विभाग ५ वा])
सत्तावीस शास्त्रें
१ शब्दशास्त्र, २ छंदःशास्त्र, ३ अलंकारशास्त्र, ४ काव्यशास्त्र, ५ कथाशास्त्र, ६ नाटकशास्त्र, ७ वाद्यशास्त्र, ८ नर्घंट, ९ धर्मशास्त्र, १० अर्थ, ११ काम, १२ मोक्षशास्त्र, १३ वाद, १४ विद्या, १५ वास्तुशास्त्र. १६ विज्ञान, १७ कलाशास्त्र, १८ कृत्यशास्त्र, १९ कल्पशास्त्र, २० शिक्षा, २१ लक्षणशास्त्र, २१ पुराण, २३ मंत्रशास्त्र, २४ तर्कशास्त्र, २५ गणित, २६ गांधर्व आणि २७ सिद्धांतशास्त्र. ([वस्तुरत्नकोश])
|