पर्यायोक्त अलंकार - लक्षण १

ज्या रूपानें (प्रकारानें एखादा अर्थ सांगण्य़ाची इच्छा असेल त्याहून तो निराळ्या प्रकारांनीं सांगणें, याचाच अर्थ भंग्यंतरानें कथन करणें, अथवा आक्षेपानें कथन करणें, यांपैकीं कोणत्याही तर्‍हेचें कथन असलें तरी तो पर्यायोक्त अलंकार होतो. उदा० :---
“ (हे राजा !) सुंदर स्त्रियांच्या समूहाच्या कठोर धैर्याच्या गर्वाला खालीं पाडण्यांत अत्यंत चतुर अशा तुला, समरांगणावर पाहून, शत्रुराजापैकीं, कोणा राजाची नवीन राज्यलक्ष्मी पातिव्रत्याचें अस्खलित पालन करूं शकली (तें तूंच सांग.).”
ह्या ठिकाणीं शत्रूंची सर्व राज्यसंपत्ति तुला मिळाली हा जो इष्ट अर्थ तो त्या स्वरूपानें सांगितला गेला नसून, (शत्रूंच्या) राज्यलक्ष्मीच्या पातिव्रत्याचा भंग झाला, या स्वरूपानें सांगितला गेला आहे.