नानामुहूर्त्तप्रकरणम्‌ - श्लोक ३८ ते ६०

अनुष्ठानप्रकाश , गौडियश्राद्धप्रकाश , जलाशयोत्सर्गप्रकाश , नित्यकर्मप्रयोगमाला , व्रतोद्यानप्रकाश , संस्कारप्रकाश हे सुद्धां ग्रंथ मुहूर्तासाठी अभासता येतात .


अथ राज्याभिषेचनम्‌ ॥ रेवतीद्वितये पुष्ये रोहिण्यां मृगमैत्रयो : । श्रवणोत्तरशक्रेषु राज्ञां स्यादभिषेचनम्‌ ॥३८॥

सौम्यायने सिते जीवे नास्तगे नच वृद्धगे । राज्याभिपेक : संपत्त्यै कथितश्व महर्षिभि : ॥३९॥

अथाभिषेकेनिषिद्धकाल : । नाभिषेक : शुभोवाच्यश्वैत्रे चैवाधिमासके । न भुसुतं प्रसुप्ते च विष्णौ रिक्तासु रात्रिषु ॥४०॥

अथ लग्नशुद्धि : । त्रिकोणकेंद्रत्रिधनेषु सौम्यैस्त्रिषष्टलाभर्क्षगतैश्व पापै : षष्ठाष्टलग्नव्ययवर्जितेन चन्द्रेण राज्ञां शुभदोऽभिषेअ : ॥४१॥

त्रिलाभस्थ : शनि : सूर्यश्वतुर्थो वाऽम्बरे १० गुरू : । यस्याभिषेक : क्रियते तत्र तस्य महौ स्थिरा ॥४२॥

( राज्याभिषेकमु . ) रे . अ . पुष्य . रो . मृ . अनु . श्र . उ . ३ ज्ये . नक्षत्रोंमें और उत्तरायणमें तथा शुक्र . बृहस्पति अस्त या वृद्ध नहीं होवें तब राज्याभिषेक श्रेष्ठ है ॥३८॥३९॥

( अभिषेकमें निषिद्ध काल ) चैत्र , अधिकमास , मंगलवार , विष्णुके शयनके मास , रिक्ता ४ । ९ । १४ तिथि तथा रात्रि त्याज्य हैं ॥४०॥

( लग्नशुद्धि ) त्रिकोण ९ । केन्द्र १ । ४ । ७ । १० त्रिधन । ३ । २ में शुभग्रह हो और ३ । ६ । ११ में पापग्रह हो और ३ । ८ । १ । १२ इन स्थानोंके विना चन्द्रमा हो ॥४१॥

और ३ । ११ शनैश्वर हो , ४ रवि हो , १० गुरु हो तो राज्याभिषेक अति श्रेष्ठ जानना ॥४२॥

अत्र विशेष : । मृते राज्ञि न कालस्य नियमोऽत्र विधीयते । नृपाभिषेक : कर्त्तव्यो दैवज्ञेन पुरोधसा ॥४३॥

अथाश्वकृत्यम्‌ । पुष्यश्रविष्ठाश्विनिसौम्यभेषु पौष्णानिलादित्यकराह्वयेषु । सवासवर्क्षेषु बुधै : स्मृतानि सर्वाणि कार्याणि तुरंगमाणाम्‌ ॥४४॥

अथाश्वचक्रम्‌ । अश्वाकारं लिखेच्चकं साभिहिद्भानि विन्यसेत्‌ । स्कंधे च सूर्यभात्पञ्च तत्पृष्ठे दश भानि च ॥४५॥

पुच्छे द्वे स्थापयेत्प्राज्ञश्वतुष्पादे चतुष्टयम्‌ । उदरे विन्यसेत्पंच मुखे द्वे तुरगस्य च ॥४६॥

अर्थलाभो मुखे सम्यग्वाजी नश्यति चोदरे । चरणस्थे रणे भंग : पुच्छे पत्नी विनश्यति । अर्थसिद्धिर्भवेत्पृष्ठे स्कंधे लक्ष्मीपतिर्भवेत्‌ ॥४७॥

अथाश्वाद्यारोहणमुहूर्त्त : । पौष्णाश्विनीवरुणमारुतशीतरश्मिचित्रादितिश्रवणाणिसुरेज्यवित्तै : । वांरषु जीवशशिसूर्यसितेंदुजानामारोहणं गजतुरंगरथेषु शस्तम्‌ ॥४८॥

यहां विशेष लिखते हैं कि राजाके मरनेसे उसकी जगह दूसरा राजा करनेंमें मुहूर्त्तकी कोई जरूरत नहीं है ॥४३॥

( अश्वकृत्य ) पुष्य , श्र . अश्वि . मृ . रे . स्वा . पुनह . ध . इन नक्षत्रोंमें घोडा लेना तथा देना श्रेष्ठा है ॥४४॥

( अश्वचक्र ) अश्वके आकारका चक्र लिखके अभिजित्सहित सम्पूर्ण नक्षत्र धरे जैसे सूर्यके नक्षत्रसे ५ नक्षत्र स्कंधमें और १० पीठपै , २ पुच्छपर , ४ पगों ( पैरों ) पर , ५ पेटपर , २ मुखपर नक्षत्र धरके फल देखे ॥४५॥४६॥

मुखका २ नक्षत्र धनलाभ करे , पेटके ५ नक्षत्रोंमं घोडा मर जावे , पगोंके ४ नक्षत्रोंमें संग्राममें भगावे , पुच्छके २ नक्षत्रोंमें स्त्री पुत्र नाश होवे , पीठके १० नक्षत्रोंमें संग्राममें धनलाभ और स्कन्धके ५ नक्षत्रोंमें लक्ष्मीवान्‌ होवे ॥४७॥

( अश्वआदिकोंपर चढनेका मु . ) रे . अ . श . स्वा . मृ . चि . पुन . श्र . ह . पुष्य . ध . इन नक्षत्रोंमें तथा गुरु , चन्द्र , रवि , शुक्र , बुधवारोंमें हस्ती घोडा आदिपै चढना श्रेष्ठ है ॥४८॥

अथ गजकृत्यम्‌ । श्रवणादित्रये हस्तत्रये वा रेवतीद्वये । मृगे पुष्येऽनुराधायां रोहिण्यां त्र्युत्तरे तथा ॥ पुनर्वसौ शुभे वारे गजकार्यं शनेर्दिने ॥४९॥

अथ रथकृत्यम्‌ । पुष्ये पुनर्वसौ ज्येष्ठानुराधारेवतीद्वये ॥५०॥

श्रवणादित्रिभे हस्तत्रितये रोहिणीमृगे ॥ साके सौम्यदिने सौम्यविलग्ने रथकर्मकृत्‌ ॥५१॥

अथगजाश्वोष्ट्राणां पल्याणमुहूर्त्त : । श्रवणे शतभे हस्ते पुष्ये मूले मृगेऽश्विभे । पुनर्वसौ गजाश्वोष्ट्रपल्याणकरणं शुभम्‌ ॥५२॥

अथ गवां क्रयविक्रयमुहूर्त्त : ॥ पूर्वा मैत्रद्वयं मूलं वासवो रेवती कर : । पुनर्वसुद्वयं ग्राह्यं पशूनां क्रयविक्रये ॥५३॥

अथ पशुनिर्गममुहूर्त्त ॥ अमावास्याऽष्टमी त्याज्या पूर्णिमा च चतुर्दशी । रविवारी वर्जनीय : पशूनां च विनिर्गमे ॥५४॥

चित्रोत्तरा रोहिणी च श्रवणोऽपि विवर्जित : । एतेषु पशुजातीनामशुभं निर्गमं भवेत्‌ ॥५५॥

( गजकृत्य ) श्र . ध . श . ह . चि . स्वा . रे . अ . मृ . पुष्य . अनु . रो . उ . ३ पुन . इन नक्षत्रोंमें और शुभवार , शनिवारमें गज ( हस्ती ) का लेना देना श्रेष्ठ है ॥ ( रथकृत्य ) पु . पु . ज्ये . अनु . रे . अ . श्र . ध . श . ह . चि . खा . रो . मृ , इन नक्षत्रोंमें तथा आदित्य . गुरु . शुक्र , बुध . चन्द्र वारोंमें और शुभलग्नमें रथका कार्य श्रेष्ठ है ॥४९॥५०॥५१॥

और श्र . श . ह . पुष्य . मू . मृ . अ . पुन . इन नक्षत्रोंमें गज उष्ट्रका पल्याण शुभ है ॥५२॥

( गौका क्रयविक्रयमु . ) पू . ३ अनु . ज्ये . मू . ध . रे , ह , पुन . पुष्य इन नक्षत्रोंमें गौ आदि पशुओंका क्रय विक्रय करना योग्य है ॥५३॥

( पशु निर्गम मुहूर्त्त ) और अमावास्या ३० अष्टमी ८ पूर्णिमा १५ चतुर्दशी १४ आदित्यवार पशुओंके देनेमें अशुभ हैं ॥५४॥

और चि . उ . ३ रो . श्र . इन नक्षत्रोंमें पशुजातिका निर्गम अशुभ है ॥५५॥

अथ पशुगृहप्रवेश : । उत्तरासु विशाखायां रोहिण्य़ां च पुनर्वसौ । नवम्यां च चतुर्दश्यामष्टम्यां नानयेत्‌ पशुम्‌ ॥५६॥

अथोष्ट्रमहिष्याद्यानयने विशेष : । धनिष्ठाद्वितये पूर्वाषाढातिर्यङ्‌मुखोडुषु । अजाविमहिषोष्ट्राणां कृत्यं चाश्वतरीशुनाम्‌ ॥५७॥

अथ वल्लीवृक्षादिरोपणम्‌ । रोहिण्युत्तरचित्रासु मैत्रे पुष्ये करे मृगे । रेवत्यां वारुणे चाश्वे द्विदैवे शुभवाप्तरे ॥ स्थिरे लग्ने शुभं प्रोक्तं वल्लीवृक्षादिरोपणम्‌ ॥५८॥

अथ सर्ववस्तुक्रयविक्रयमुहूर्त्त : । पुष्यो भाद्रपदायुग्मं स्वातो च श्रवणाऽश्विदी । हस्तोत्तरा मृगो मैत्रं तथाऽऽश्लेषा च रेवती ॥५९॥

ग्राह्याणि भानि चैतानि क्रयविक्रयणे बुधै : । चंद्रभार्गवजीवाश्व वारा : शकुनमुत्तममु ॥६०॥

( पशुगृहप्रवेशमु . ) उ . ३ वि . रो . पुन . नवमी ९ चतुर्दशी १४ अष्टमीको ८ गौ आदि पशु नहीं ल्याना योग्य हे ॥५६॥

( ऊँट महिष आदि लानेमें विशेष ) ध . श . पृ . ज्ये . पुन . ह . अ . मृ . रें . अनु . स्वा . चि . इन नक्षत्रोंमें बकरा महिष उष्ट्र खच्चर श्वान इत्यादि पशुआका लेना श्रेष्ठ है ॥५७॥

( बेल वृक्ष आदिके लगानेका मु . ) रो . उ . ३ चि . अनु . पुष्य . ह . मृ . रें . श . अश्वि . वि . और शुभवारमें तथा स्थिर लग्नमें बेल दरखत आदि लगाना शुभ है ॥५८॥

( वस्तुक्रयविक्रयमु , ) पु . भाद्रपदा २ , स्वा . श्र . अश्वि . ह . उ . ३ मृ . अनु . आश्ले . रे . इन नक्षत्रोंमें और सोम शुक्र गुरु वारोंमें तथा शुभ शकुनमें क्रयविक्रय करना श्रेष्ठ है ॥५९॥६०॥

N/A

References : N/A
Last Updated : November 11, 2016

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP