|
HAND , s.
(Palm with the fingers) हस्तः, करः, पाणिःm., पञ्चशाखः, भुजादलः, शयः, शमः, कुलिःm., हरणः; ‘the right hand,’ अग्र-हस्तः, अग्रकरः, अग्रपाणिःm.; ‘the left hand,’ वामहस्तः; ‘the palm of the hand,’ हस्ततलं, करतलं; ‘the open hand,’ प्रहस्तः,प्रपाणिःm., चपेटः; ‘back of the hand,’ करपृष्ठं, अवहस्तः; ‘hol- low of the hand,’ करपुटं, करकोषः, करपात्रं; ‘both hands,’ हस्तौm. du., हस्तद्वयं, करद्वयं; ‘a beautiful hand,’ करकमलं,करपद्मं, करपल्लवः, करपङ्कजं; ‘the hand below the wrist,’ कल्मषं, हस्तपुच्छं; ‘the clenched hand,’ मुष्टिःm., हस्तमुष्टिः;‘part of the hand sacred to the gods,’ देवतीर्थं, दैवं; ‘to the manes,’ पितृतर्पणं, पितृतीर्थं, पित्र्यं; ‘the hands and feet,’ पाणि-पादं; ‘bound hand and foot,’ संयमितकरचरणः -णा -णं; ‘hand to hand,’ हस्ताहस्ति, मुष्टीमुष्टि, बाहूबाहवि; ‘hand in hand,’ सहितं,सह, समं, योगतस्, सम्भूय, एकीभूय; ‘with joined hands,’ अभि-गृहीतपाणिः -णिः -णि; ‘with hands across,’ व्यत्यस्तपाणिः -णिः-णि; ‘with one's own hand,’ स्वहस्तेन; ‘at hand,’ उपस्थितः-ता -तं, आसन्नः -न्ना -न्नं, सन्निहितः -ता -तं; ‘in hand, in one's possession,’ हस्तस्थः -स्था -स्थं, हस्तस्थितः -ता -तं, हस्तवर्त्ती -र्त्तिनी-र्त्ति (न्), हस्तगतः -ता -तं; ‘held in the hand,’ करधृतः -ता -तं,करतलधृतः -ता -तं, करनिहितः -ता -तं, करप्राप्तः -प्ता -प्तं; ‘in hand, ready to hand,’ प्रस्तुतः -ता -तं, प्रत्युत्पन्नः -न्ना -न्नं, सिद्धः -द्धा -द्धं;‘matter in hand,’ प्रस्तुतं; ‘sword in hand,’ खङ्गपाणिःm.; ‘staff in hand,’ लगुडहस्तः; ‘off hand,’ अचिरेण, अविलम्बितं,आकस्मिकः -की -कं, प्रत्युत्पन्नः -न्ना -न्नं, अचिन्तापूर्व्वः -र्व्वा -र्व्वं; ‘out of hand,’ तत्काले, तत्क्षणात्, सपदि, सद्यस्; ‘living from hand to mouth,’ उत्पन्नभक्षी -क्षिणी -क्षि (न्); ‘to take in hand,’ आरभ् (c. 1. -रभते -रब्धुं), व्यवसो (c. 4. -स्यति -सातुं), अध्यवसो; ‘to lend a hand,’ उपकृ, साहाय्यं कृ, सहायत्वं कृ; ‘to lay hands on,’ धृ (c. 1. धरति, धर्त्तुं), ग्रह् (c. 9. गृह्लाति, ग्रहीतुं), हृ (c. 1. हरति, हर्त्तुं); ‘to shake hands,’ परस्परं पाणिं ग्रह्, अन्योन्यं हस्तं or हस्तौ स्पृश् (c. 6. स्पृशति, स्प्रष्टुं); ‘to have a hand in,’ सहकारी -रिणी-रि भू or अस्; ‘to get the upper hand,’ अभिभू, प्रभू; ‘to clap the hands,’ करतालं कृ; ‘to support with the hand,’ करालम्बनं कृ; ‘under-hand,’ तिरस्, रहस्, छलेन. —
(A measure) हस्तपरिमाणं, करतलपरिमाणं. —
(Side, part) पार्श्वः, पक्षः, भागः;‘on the one hand,’ एकतस्, एकत्र; ‘on the other hand,’ अन्यत्र, पुनर्; ‘on all hands,’ सर्व्वतस्, सर्व्वत्र. —
(Action, per- formance) करणं, विधानं, प्रवृत्तिःf., चेष्टा, क्रिया. —
(Power, possession) शक्तिःf., अधिकारः, आधिकारण्यं; ‘fallen into one's hand,’ हस्तगतः -ता -तं. —
(Agent) कर्त्ताm.(र्त्तृ), कारः, कारकः,कर्म्मकरः. —
(Index of a dial) कीलः, देशिनी, प्रदेशिनी, सूचिःf., सूचिनी. —
(Form of writing) स्वाक्षरं, स्वहस्ताक्षरं, लिपिःf. ROOTS: हस्तकरपाणिपञ्चशाखभुजादलशयशमकुलिहरणअग्रअग्रकरअग्रपाणिवामहस्तहस्ततलंकरतलंप्रहस्तप्रपाणिचपेटकरपृष्ठंअवहस्तकरपुटंकरकोषकरपात्रंहस्तौहस्तद्वयंकरद्वयंकरकमलंकरपद्मंकरपल्लवकरपङ्कजंकल्मषंहस्तपुच्छंमुष्टिहस्तमुष्टिदेवतीर्थंदैवंपितृतर्पणंपितृतीर्थंपित्र्यंपाणिपादंसंयमितकरचरणणाणंहस्ताहस्तिमुष्टीमुष्टिबाहूबाहविसहितंसहसमंयोगतस्सम्भूयएकीभूयअभिगृहीतपाणिणिणिव्यत्यस्तपाणिस्वहस्तेनउपस्थिततातंआसन्नन्नान्नंसन्निहिततंहस्तस्थस्थास्थंहस्तस्थितहस्तवर्त्तीर्त्तिनीर्त्ति(न्)हस्तगतकरधृतकरतलधृतकरनिहितकरप्राप्तप्ताप्तंप्रस्तुतप्रत्युत्पन्नसिद्धद्धाद्धंप्रस्तुतंखङ्गपाणिलगुडहस्तअचिरेणअविलम्बितंआकस्मिककीकंअचिन्तापूर्व्वर्व्वार्व्वंतत्कालेतत्क्षणात्सपदिसद्यस्उत्पन्नभक्षीक्षिणीक्षि(न्)आरभ्रभतेरब्धुंव्यवसोस्यतिसातुंअध्यवसोउपकृसाहाय्यंकृसहायत्वंकृधृधरतिधर्त्तुंग्रह्गृह्लातिग्रहीतुंहृहरतिहर्त्तुंपरस्परंपाणिंअन्योन्यंहस्तंस्पृश्स्पृशतिस्प्रष्टुंसहकारीरिणीरिभूअस्अभिभूप्रभूकरतालंकरालम्बनंतिरस्रहस्छलेनहस्तपरिमाणंकरतलपरिमाणंपार्श्वपक्षभागएकतस्एकत्रअन्यत्रपुनर्सर्व्वतस्सर्व्वत्रकरणंविधानंप्रवृत्तिचेष्टाक्रियाशक्तिअधिकारआधिकारण्यंकर्त्ता(र्त्तृ)कारकारककर्म्मकरकीलदेशिनीप्रदेशिनीसूचिसूचिनीस्वाक्षरंस्वहस्ताक्षरंलिपि
To HAND , v. a.
(Give with the hand) हस्तेन गृहीत्वा परहस्ते दा (c. 3. ददाति, दातुं) or प्रदा or ऋ in caus. (अर्पयति -यितुं) or समृor प्रतिपद् (c. 10. -पादयति -यितुं). —
(Guide or lead with the hand) हस्तेन नी (c. 1. नयति, नेतुं) or समानी or गम् in caus. (गमयति -यितुं). —
(Support with the hand) परालम्बनार्थं हस्तं दा,करालम्बनं कृ. —
(Hand down, transmit) क्रमागतं -तां -तं कृ,क्रमायातं -तां -तं, क्रमेण or पारम्पर्य्येण सञ्चर् (c. 10. -चारयति -यितुं) or सङ्क्रम् (c. 10. -क्रामयति -यितुं) or प्रतिपद्. ROOTS: हस्तेनगृहीत्वापरहस्तेदाददातिदातुंप्रदाऋ(अर्पयतियितुं)समृप्रतिपद्पादयतियितुंनीनयतिनेतुंसमानीगम्(गमयतिपरालम्बनार्थंहस्तंकरालम्बनंकृक्रमागतंतांतंक्रमायातंक्रमेणपारम्पर्य्येणसञ्चर्चारयतिसङ्क्रम्क्रामयति
|