खडा

A dictionary, Marathi and English

by way of expiating his sin of having killed a cow by throwing a stone at her. खड्यासारखा निवडणें To cast out or reject as worthless. And खड्यासार- खा बाहेर पडणें To fall out or aside as worthless.
Standing, perpetual, constant, not occasional. Ex. त्याचे दरवाज्यावर खडा पाहरा असतो. 2 Unclosed, not finally entered with the due detail and order--accounts: also not determined upon; standing over; not rejected nor accepted--a bill or draft.

Aryabhushan School Dictionary

 m  A pebble; a nodule. A gem.
a   Perpetual; standing.
खडा टाकून पाहणें   Just to feel one's way slightly in order to gauge the probability of accomplishing one's object.
खडे खावविणें   Oppress grievously; humble.
खडे फोडणें   To slander; blame, vilify.
खड्यासारखा निवडणें   To cast out as worthless.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

ना.  गोटा , गोटी , लहान दगड ;
ना.  तुकडा ( तांदूळ , हिंग इत्यादी );
ना.  कायमचा , सततचा ( पहारा );
ना.  ताठ , उभा ;
ना.  रत्न .

मराठी (Marathi) WN

noun  दगडाचा लहान खंड   Ex. अनवाणी चालल्याने पायाला खडे टोचले

ONTOLOGY:

वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

खडी

Wordnet:

asm শিলগুটি

bd अन्थाय सेरेब

guj કાંકરી

hin कंकड़ी

kan ಸಾಣೆ ಕಲ್ಲು

kas کَنہِ پٔھلۍ

kok फातुल्ली

mal ചരല്

mni ꯅꯨꯡ꯭ꯃꯆꯦꯠ

nep कङकड

ori ଗୋଡ଼ି

pan ਬਜਰੀ

tam சரளைக்கல்

tel కంకరరాయి

urd کنکری , بجری , چھری , کنکریٹ

noun  दगडाचा बारीक तुकडा   Ex. तीने तांदळांतले खडे काढले.

HYPONYMY:

खडा

ONTOLOGY:

प्राकृतिक वस्तु (Natural Object) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

खडळ

Wordnet:

bd बाला अन्थाइ

guj કાંકરી

hin कंकड़

kan ಸಣ್ಣ ಹರಳು

kas کَنہِ پٔھلۍ

kok शेंकरो

mal കല്ലിന്റെ ചെറിയ കഷണങ്ങള്

mni ꯅꯨꯡꯀꯨꯞ

nep कङकड

pan ਬਜਰੀ

san वालुका

tam சிறுகல்

tel కంకర

urd کنکڑ , کانکر

noun  एखाद्या टणक वस्तूचा खूप लहान तुकडा   Ex. मला भातात आज खूप खडे आले.

ONTOLOGY:

वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben কাঁকর

guj કાંકરી

kas کَنہِ

kok ल्हान फातर

ori ଗୋଡି

san दृषत्कणः

See : रत्न, उभा

महाराष्ट्र शब्दकोश

वि.  ( हिं .) १ ताठ ; उभा . २ कायमचा ; सततचा . ' त्याचे दरवाजावर खडा पहारा असतो .' ३ पोटीं तपशिलाच्या रकमा न लावितां लिहिलेलां पुरान केलेला ( हिशेब ); ४ अनिश्चित ठेवलेला ; पडुन राहिलेला ; जो स्वीकारला नाहीं किंवा परतहि केला नाहीं असा . ( चेक वगैरे ) ( हिं .)
 पु. १ ( कातोडी .) मळई ( जाळ्या ) ची बांबूची काडी . २ लेपाटी ( पांखरे मारण्याचें साधन ) यांतीलव टोंकदार बांबूची काडी .' - बदला १३२ . १५६ .
 पु. पात्याच्या शिवुन तयार केलेल्या , छत्रीस ज्या काडीवजा कांबी तासुन लावतात त्या प्रत्येकी . ( सं . खंड )
 पु. १ लहान दगड ; गोटी ; गोटा ; घोड्यांचा बारीक तुकडा ; दगडाचा लहान खंड . २ कळी ( चुन्याची ); तुकडा ( नोंद , हिंग , कात , खडीसाखर इ०चा ); अलंकारांतील , अंगठीतल मणीं , रत्‍न , ' एकेक खडा निवडक हाती लागला . ' - विवि १० . ५ - ७ . १२७ . ३ मळाचा लहान पण कठिण गोळा ; ( सामा .) गठ्ठा ; गोळा ; पिंड . ४ गुळाची लहान ढेप . ( सं . खड ; सिं . खडो ) ( वाप्र .)
०उडणें   ( गुडगुडी ओढतांना तींतील खडा वर उडतो त्या वरुन ) सर्वस्वी संपणे , खर्च होणें . ( द्रव्य वस्तु ).
०टाकुन   घेणें -( पाण्यांची खोली ठोकळमानानें खडा टाकुन पाहतात यावरुन ) एखाद्या कामाचा कल जाणावयाचा असतां सहजपणें एखादा शब्द टाकून कामाची माहिती काढणें ; आपलें काम होईल कीं नाहीं याचा आजमास पाहणें . खडा न खडा माहिती असणें - एखाद्या कामांतील बारीक सारीक सर्व गोष्टी माहीत असणें .
ठाव   घेणें -( पाण्यांची खोली ठोकळमानानें खडा टाकुन पाहतात यावरुन ) एखाद्या कामाचा कल जाणावयाचा असतां सहजपणें एखादा शब्द टाकून कामाची माहिती काढणें ; आपलें काम होईल कीं नाहीं याचा आजमास पाहणें . खडा न खडा माहिती असणें - एखाद्या कामांतील बारीक सारीक सर्व गोष्टी माहीत असणें .
०फुटणें   खडक फुटुन पाण्याचा ओघ सपाटुन बाहेर येणे . ' नदीचा खडा अजुन फुटला नाही .' खडे खाणे - खस्ता खाणें ; कषाट करणें ; त्रास सहन करणें ( दगदगीच्या कामांत )
०खावाविणे   चारणें - त्रासदेणें ; सतावणें ; बेजार करणें .
०घासणें   फोडणे ( नावांनें )- १ एखाद्याची निंदा करणें ; तक्रार करणें . २ ( नांवाशिवाय ) खुप कषाट करणें ; दगदग करणें .
०मोजणे   खडे मांडुन हिशोब करणें ( कागदावर लिहितां येत नसल्यामुळे ). खड्या खड्यांनीं डोकें फुटणें - अनेक बारीकसारीक गोष्टीमुळें दिवाळखोर बनणें भिकेस लागणें . ( एकाच गोष्टीमुळें नव्हे ). खड्यांनी डोकें फोडणे - दगडांनी मारुन गाईला ठार केलें असतां प्रायश्चितादाखल त्या व्यक्तीचा दगडांनी डोके फोडुन वध करणें . खड्यासारखा निवडणें - १ एखाद्याला कुचकामाचा म्हणुन बाजुला सारणे . करणें ; निरुपयोगी ठरविणे . २ चटकन वेगळा काढणे . ओळखणें , राहतां राहतां सुशिक्षितांचा वर्ग राहिला व त्यांस मोर्लें यांनीं शत्रु म्हणुन खड्यासारखें निवडुन काढलें आहे .' - टिव्या ५ . खड्या सारख्या बाहेर पडणें - निरुपयोगी म्हणुन बाजुला सरणें .

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

खडा पहारा
सारखा पहारा
देखरेख
चांगला बंदोबस्‍त.
खडा उडणें
गुडगुडी किंवा चिलीम ओढतांना आतील तंबाखु सरत आली म्‍हणजे तींतील खडा उडूं लागतो. यावरून एखादी वस्‍तु अथवा द्रव्य संपणें. खर्च होणें
पुरते संपणें
खलास होणें
बुडास जाणें
तळास जाणें.