स्वात्मसुख - मायेचा प्रभाव

’ स्वात्मसुख ’ या काव्यात, गुरूविषयी भाव असला म्हणजे गुरूची अनन्यभक्ति होते व नंतर केवळ निष्कलंक भावानेंच स्वात्मसुखाची प्राप्ति होते असे प्रतिपादन केले आहे.


अगा जियेतें ह्नणती माया । जे कासेंनि नये आणा । पाहो जातां विधातया । व्यक्ति नये ॥६३॥

संत ह्नणों तरी न दिसे । असंत ह्नणों तरी आभासे । नामरुपाचें पिसें । लाविलें जगा ॥६४॥

संभ्रमाचें दारुण । दोराआंगीं सापपण । कां नसताचि दिसे जाण । छाया पुरुष गगनीं ॥६५॥

जैसी जडलीचि व्योमा । नसती भासे निळिमा । कां सूर्यबिंबीं काळिमा । नाथिली दिसे ॥६६॥

तैसी नाथिलीच अविद्या । नासावया प्रबुद्धा । धिंवसा नव्हे सदां । शिणताती योगी ॥६७॥

आपुली देहाभिमानता । तें मायेचें स्वरुप मुख्यता । हेचि जीवाची बद्धता । निश्चयेंसी ॥६८॥

माया निरशीन मी साचार । ह्नणे तो मायां मोहिला नर । तो छायेचें छेदावया शिर । शस्त्र घडवी ॥६९॥

शस्त्र घेवोनि छेदावें वेगें । ऐशी माया हाती नलगे । नाहीं ह्नणतां लागे । हरिहरांदिकां ॥१७०॥

देवी गुणमयी गुणकार्या । श्रीकृष्ण ह्नणे मम माया । अतिदुस्तर तरावया । ब्रह्मादिकांसी ॥७१॥

ब्रह्मा करितां सृष्टिक्रम । स्वकन्या देखोनि उत्तम । सरस्वतीसी अकर्म । करुं धावे ॥७२॥

जो कां श्रेष्ठ योगियां । त्या शिवासि मोहिलें मायां । मोहिनीरुपें विलया । तत्काळ नेला ॥७३॥

जो कां विष्णू त्रिकालज्ञानी । तोही मायां व्यापुनी । बृंदेच्या स्मशानीं । विषयत्वें वसवी ॥७४॥

ऐसी हरिहरां माया । दुर्जयत्वें न ये आया । तेचि गुरुकृपा जालिया उभीच विरे ॥७५॥

गुरुचे साचार धरलिया पाये । माया मुखचि दाऊं नलाहे । विमुख तरी उरो लाहे । हेंही नघडे ॥७६॥

याचिया वचनप्रतीति माया । उरी नुरतां गेली विलया । जैसा वंध्यापुत्र राया । पहातां न पाहतां नाहीं ॥७७॥

माया नामरुपाचा बडंबा । आणूनि करिती पुढां उभा । तरी सदगुरुकृपेची प्रभा । सद्रूपचि दावी ॥७८॥

रात्री आपुलिया प्रौढी । अंधाराचें दुर्ग घडी । परी सूर्यासमोर अर्ध घडी । राहोंचि नशके ॥७९॥

कां मृगजळाचें जळ । भरलें दिसे प्रबळ । परी साचाराचा तीळ । तिंबू नशके ॥१८०॥

शुक्तिकेचा रजताकारु । प्रत्यक्ष दिसताहे गोचरु । परी एक तरी अळंकारु । अघटमान कीं ॥८१॥

तैसी दिसतांही माया पुढें । सदगुरुकृपेचेनि उजियेडें । पाहों जातां तत्कळ उडे । अभावपणें ॥८२॥

अविद्या इहीं शब्दीं । आपुले नाहींपण प्रतिपादीं । परी नास्तिकां नास्तिकसिद्धी । सदगुरुकृपां ॥८३॥

ऐशी नाशिलियाही माया । अधिक भजवी गुरुराया । ते प्रतीतीच्या भजनठाया । स्वभावें आणी ॥८४॥

ज्याची प्रतीती लाहिजे । तया उपेक्षिजे कीं भजिजें । हें अनुभवीचि जाणिजे । येरां अघतमान ॥८५॥

सिद्धि जालिया साधन । सहज वोहट पडे जाण । तैसें नव्हे गुरुभजन । प्रतीतिस्तव ॥८६॥

कां स्तन्यसेवन अवस्था । सरलिया ते माता । भजावी कीं सर्वथा । दवडूनि दीजे ॥८७॥

देव प्रसन्न होय तंव पूजावा । मग काय नेउनी विकावा । नदी उतरुनि फोडावा । परळू कैसा ॥८८॥

मुंज बांधी तंव तो मुंज । मग काय ह्नणावा नव्हे द्विज । रणीं विभांडी तंव तो गज । मग काय कोल्हा ह्नणावा ॥८९॥

मा जो देहाचें मरण सोडवी । त्यासी वेदू पितृत्वें मानवी । मा जो जन्ममरण चुकवी । त्यासि काय न भजावें ॥१९०॥

जीव अमरचि असे । त्याचें मरण नाशिलें कैसें । जीवासि जीवत्व नुमसे । या नांव मरणनिरास ॥९१॥

जयासि दिग्भ्रमु चढे । तो वाट सोडूनि अव्हाटा पडे । तयासी उमजऊनी रोकडें । मार्गस्थ कीजे ॥९२॥

कनकबीज सेविलिया । भुलिजे आपण आपणिया । तो सावधू कीजे प्राणिया । स्वस्थिती जेवीं ॥९३॥

तैसा मायामोहभ्रमें । नाथिलींचि मानी जन्मकर्में । तो जयाचेनि वचनधर्मे । स्वात्मत्व पावे ॥९४॥

यालागी देवा दुर्जय जी माया । ती जगडव्याळेंसी गेली विलया । सदगुरुप्रसादें पाया - । चेनि बळें ॥९५॥

जेथ सदगुरुकृपा पाहे । तेथ माया ममता कैची राहे । यालागीं गुरुसेवनें होये । सर्वार्थसिद्धि ॥९६॥

जया स्वरुपाची गोडी । इंद्रियें नेणतीं बापुडीं । जें विषयकर्दमी बुडी । देऊनि ठाती ॥९७॥

जें स्वरुपसुख कहीं । इंद्रियीं चाखिलें नाहीं । तें गुरुसेवनी पाही । स्वमुख सेविती ॥९८॥

जेथ इंद्रियां रिघतां सांकडें । तें इंद्रियद्वारां सुख जोडे । ऐसा सदगुरुकृपा उजियेडें । अलभ्य लाभू ॥९९॥

तरी पृथक् पृथक् इंद्रियवृत्ति । प्रवर्ततां आपुलाल्या अर्थी । आत्मसुखाची प्राप्ती । अखंड लाबे ॥२००॥

दृष्टि स्वभावें घे रुप । तंव रुपचि होय स्वरुप । जें सदगुरुकृपेचा दीप । दृष्टीतें वरी ॥१॥

दृश्य देखोंजाय दृष्टी । तंव दृश्य लोपे द्रष्टाचि उठी । ऐशी निर्विशेष त्रिपुटी । गिळूनि पाहे ॥२॥

श्रोत्रावधानी शब्दू । तंव शब्दा सर्वांगीं निः शब्दू । यापरी परमानंदू । श्रवणार्थ सिद्धि ॥३॥

सुपना न येता जो वासू । परममकरंद सुवासू । तो घ्राणद्वारें निर्विशेषू । भोगमिसें भोगवी ॥४॥

रसना रातली आवडी । तें मिथ्या विषयत्वाची त्वचा काढी । मग अभ्यंतरील गोडी । स्वसुखें सेवी ॥५॥

ताट भोक्ता परवडी । अवघें निर्विशेष वाढी । मग जिव्हें चोरुनि गोडी । रसना सेवी ॥६॥

जें जें आडळें आंगीं । तें आंगचि होय वेगीं । ऐसेनि स्पर्शं सर्वांगी । सदानंद दाटे ॥७॥

वाचा उठोनि चौकटे । परी मौनाची मिठी नसुटे । शब्द चपळतेसवें प्रकटे । निः शब्द वस्तु ॥८॥

कराचे क्रिया करणी । निजपती सचित्र चिंतामणी । तेणें अकर्तेपणाची खाणी । खवळली उठी ॥९॥

जें जें उपजे चरणीं । तें अकर्तेपणाची परणी । मग अद्वैताचिये भरणीं । सुखवासें वसती ॥२१०॥

निश्चळाच्या अंगावरी । चपळ पाउलांच्या हारी । चाळवी जैशा लहरी । क्षीराब्धिमाजी ॥११॥

शयना अवसरीं । शेज परेचे उपरी । जाणपण घालोनि बाहेरी । स्वसुखें निजे ॥१२॥

आकाशाच्या अंगावरी । वायु नाना क्रीडा करी । परी कहीं गगनाबाहेरी । पाऊल न घाली ॥१३॥

तैसी इंद्रियकर्माची प्रवृत्ति । निपजतांही हातोपातीं । परी निः संगाची संगती । सोडिली नाहीं ॥१४॥

तेणेंसीच क्रिया उपजे । तेणेंसीच कर्म निपजे । तेणेंवीण काजें । काज करुं विसरे ॥१५॥

श्वासोच्छ्वासाचे परिचार । ते निर्व्यापारेंचि व्यापार । निमिषोन्मिषाचे विकार । निर्विकारें विचरतीं ॥१६॥

जैं सदगुरुकृपा धडफुडी । तैं अतींद्रिय जे गोडी । तें इंद्रियकर्मी उघडी । उदास रहाटे ॥१७॥

N/A

References : N/A
Last Updated : September 19, 2011

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP