श्रीगणेशाय नमः
भीष्में रचिला गरुडव्यूह ॥ तंव पांडवसैन्यसमूह ॥ रचोनि क्रौंचव्यूह अपूर्व ॥ आला देखा ॥१॥
दोनी भार मिसळले ॥ युद्ध घोरांदर मांडलें ॥ रक्तनद्यांचे पूर चालिले ॥ जाहले मांसकर्दम ॥२॥
धूळीपटळ होतें ॥ उडालें ॥ तें रक्तपूरें शमलें ॥ आणि चातुरंग निमाले ॥ परस्परें ॥३॥
भीष्म जयद्रथ पुरुमित्र ॥ विकर्ण शकुनी सौबळवीर ॥ यांहीं पांडवसैन्या अपार ॥ केला क्षय ॥४॥
ह्नणोनि घटोत्कच भीमसेन ॥ सात्यकी आणि चेकितान ॥ यांहीं युद्ध केलें दारुण ॥ जेवीं देवीं दैत्यांसवें ॥५॥
सात्यकी आणि सुभद्रासुतें ॥ निरोधिलें गांधारातें ॥ तो सोडविला त्वरितें ॥ भीष्मद्रोणांनीं ॥६॥
तंव अर्जुनें अमित बाणीं ॥ सकळ र्जजर केले रणीं ॥ तो कोल्हाळ आयकोनी ॥ तेथें आला दुयोधन ॥७॥
क्रोधें भीष्मालागीं ह्नणे ॥ तुह्मी वीर असतां मानें ॥ संहार जाहला माझिये सेने ॥ पळाली दशादिशां ॥८॥
थोर कलंक लागला तुजसी ॥ तूं तरी पूर्वी बोलिलासी ॥ कीं मी सर्वथा पांडवांसी ॥ मारीन युद्धीं ॥९॥
यावरी भीष्म बोले वचन ॥ मी गतायुष वरी वृद्धपण ॥ परि जे चालेल आंगवण ॥ ते करीन मी ॥ ॥१०॥
ऐसें बोलोनियां वचनीं ॥ युद्धा प्रवर्तला निर्वाणीं ॥ सैन्य अंसख्य पाडिलें रणीं ॥ पांडवांचें ॥११॥
तो सर्वासि अनिवार ॥ भीष्म प्रतापदिनकर ॥ दशदिशां सैन्यांधकार ॥ पळविला देखा ॥१२॥
तंव पार्थासि ह्नणे अनंत ॥ हा सैन्याचा देखोनि अंत ॥ काय गा बैसलासि निवांत ॥ रथावरी ॥१३॥
तुवां पूर्वी बोलिलें होतें ॥ कीं मी मारीन भीष्मादिकातें ॥ तरी आतां स्ववाक्यातें ॥ करीं सत्य पार्था ॥१४॥
ऐसा तिरस्कार केला ॥ तंव अर्जुन सिद्ध जाहला ॥ देवें रथ पिटाळिला ॥ भीष्मसमपि ॥१५॥
मग शस्त्रास्त्रीं भिडिन्नले ॥ तेव्हां रमाधवें आपुलें ॥ लाघव दावूं आदरिलें ॥ सैनिकांसी ॥१६॥
गतोविगती अश्व चालवी ॥ बाणजाळ अवघें चुकवी ॥ तंव भीष्मेंही स्वलाघवीं ॥ केलें संधान ॥१७॥
बाण अदृष्टचि सोडिले ॥ ते कृष्णार्जुना खडतरले ॥ तंव देवें विचारिलें ॥ आपुले मनीं ॥१८॥
हा भीष्म महाविंदानी ॥ न जिंकवे अर्जुनाचेनी ॥ येणें महावीर पाडिले रणीं ॥ पांडवांचे ॥१९॥
व्याकुळ केला धनंजय ॥ तरी पांडवां व्हावया जय ॥ हा मरिजेल ऐसा उपाय ॥ काय कीजे ॥२०॥
ऐसें विचारी श्रीकृष्ण ॥ तंव बाणीं गंगानंदन ॥ भरोनियां टाकी गगन ॥ तेणें भानु लपाला ॥२१॥
यावरी तो चक्रपाणी ॥ रथाखालीं उडी घालोनी ॥ पतित रथचक्र उचलोनी ॥ भीष्मावरी धाविन्नला ॥२२॥
ह्नणे धर्मा राज्यीं स्थापोन ॥ पांडवांसी आनंदवीन ॥ ह्नणोनि जात वेगेंकरुन ॥ मारावया भीष्मासी ॥२३॥
तयाचे हातीं पद्मवत ॥ चक्र असे भोवंडत ॥ जाणों भुजदंड तें निभ्रांत ॥ नाळ तया पद्माचें ॥२४॥
तेंचि सुदर्शन कल्पोनी ॥ निघाला उच्चहस्त करोनी ॥ हाहाःकार केला सर्वजनीं ॥ कांपिन्नलें ब्रह्मांड ॥२५॥
कुरुकुळादि राजयां ॥ समस्तांसी जाळावया ॥ श्रीकृष्ण धूमकेतुप्राया ॥ कोणी पाहूं शकेना ॥२६॥
ऐसा धांवत चालिला शीघ्र ॥ परि न भियेचि गंगाकुमर ॥ गुणीं सादोनियां शर ॥ सद्नद जाहला ॥२७॥
ह्नणे गोविंदा भलाभला ॥ तुझा प्रभावो मज कळला ॥ नाश करोनि कौरवकुळा ॥ रक्षितोसी पांडवां ॥२८॥
तूं मज जालासि मारिता ॥ यांत वोखटें काय अनंता ॥ तुज पावेन मी सर्वथा ॥ मरणानंतरें ॥२९॥
असो हें चक्र सोडोनि कृष्णें ॥ जंव भीष्मासि घ्यावें प्राणें ॥ तंव धांवोनियां अर्जुनें ॥ मिठी घातली कृष्णपाई ॥३०॥
तें नायकोनि सरोष ॥ धांविन्नला आदिपुरुष ॥ परि पार्थे कवळिला विशेष ॥ स्वबळेंकरोनी ॥३१॥
ह्नणे म्यां प्रतिज्ञा केली होती ॥ कीम भीष्माची करीन शांती ॥ तरी होईल अपकीर्ती ॥ कैवल्यपती जाणिजे ॥३२॥
आतां कोप करा जी शमन ॥ नकरा देवव्रताचें हनन ॥ कृपाळें कीजे अश्वप्रेरण ॥ साजोनि रथ ॥३३॥
हें ऐकोनि संतोषला ॥ येवोनि रथीं बैसला ॥ पांचजन्य वाजविला ॥ पार्थे घेतलें गांडीव ॥३४॥
असो यावरी दुर्योधन ॥ भूरिश्रवा गंगानंदन ॥ करिती बाणवृष्टी धांवोन ॥ अर्जुनावरी ॥३५॥
तंव तयांचे सकळ बाण ॥ पार्थे पाडिले तोडोन ॥ मग सैन्य भेदिलें दारुण ॥ कौरवांचें ॥३६॥
तैं संग्रामभूमिके पार्थे ॥ नद्या वाहविल्या रक्तें ॥ भयंकर शब्द होती तेथें ॥ तोचि प्रवाह घोष ॥३७॥
पडले पुरुष हत्ती रथ ॥ जाणों तीं तीरें प्रस्तुत ॥ छत्रें हंस जळचरेंभूत ॥ राक्षस पक्षिये ॥३८॥
शिरकपाळें केश शेवाळ ॥ कवचें त्या लहरी बहळ ॥ नरनागावयव सकळ ॥ वाळू जाण ॥३९॥
ऐसा अर्जुनाचा पुरुषार्थ ॥ तेवीं कोणा न करवे अद्भुत ॥ तंव मावळला दिननाथ ॥ मोड जाहला कौरवां ॥४०॥
महावीर मरोनि पडिले ॥ उरले मेळिकारीं गेले ॥ ऐसें थोर युद्ध जाहलें ॥ तृतीयदिवशीं ॥४१॥
मग ते रात्री दुःखें क्रमली ॥ तंव पूर्वदिशा उजळली ॥ उभयसेना सन्नद्धली ॥ पूर्वोक्तप्रकारें ॥४२॥
अर्जुनाचा महाध्वज ॥ देखोनि मंडित कपिराज ॥ पंचताल उंच गंगात्मज ॥ ध्वज लावी आपण ॥४३॥
भीष्म कृप शल्य विविंशती ॥ दुर्योधनादि सोमदत्ती ॥ हे उठावले तयांप्रती ॥ झुंजती पार्थ अभिमन्य ॥४४॥
अभिमन्यें भीष्म विंधिला ॥ थोर खेदखिन्न केला ॥ तंव भूरिश्रवा चित्रसेन धांवला ॥ आणि शल्यनामा कौरव ॥४५॥
तिघीं सौभद्र कोंडिला ॥ तंव अर्जुन साह्य आला ॥ इकडे पांचाळपुत्रें मारिला ॥ संयमिनीकुमर ॥४६॥
तें देखोनि गांधारीआत्मजु ॥ घेवोनि दशसहस्त्र गजराजु ॥ मागध पुढें करोनि उजु ॥ आला पांचाळपुत्रावरी ॥४७॥
तंव हस्तीवरोनि तत्क्षणीं ॥ भीम आला गदा घेवोनी ॥ जैसा गिरि छेदाया वज्रपाणी ॥ धांवे वज्रेंसीं ॥४८॥
घोरयुद्ध आरंभिलें ॥ अस्थिमांसाचे पर्वत घडले ॥ रक्तनद्यांचे पूर चालिले ॥ भेटावया सिंधूसी ॥४९॥
भगदत्तें भीम विंधिला ॥ येरु मूर्छागत पडिला ॥ उरलेयांहीं पळ काढिला ॥ ते वारिले घटोत्कचें ॥५०॥
पडिला देखोनि भीमसेन ॥ घटोत्कच करी प्रयत्न ॥ मायावी हस्ती केले निर्माण ॥ ऐरावतीसारिखे ॥५१॥
चतुर्दत तयांवरी ॥ आपण बैसला महामारी ॥ अंजन वामन चौफेरी ॥ महापद्म ॥ ॥५२॥
त्यांहीवरी दुजे कोणी ॥ मायावी पुरुष बैसवोनी ॥ आले धांवोनि माहात्राणीं ॥ कौरवसेनेवरी ॥५३॥
थोर धडका जाहला ॥ कौरवां आकांत वर्तला ॥ शब्द द्रोणाचार्ये ऐकिला ॥ कल्लोळप्राय ॥५४॥
तंव द्रोणासि ह्नणे गंगात्मज ॥ हा मायावी घटध्वज ॥ यासी इंद्रही कराया झुंज ॥ समर्थ नव्हे ॥५५॥
आणि अस्तमानही जाहलें ॥ सैन्य श्रमलें आपुलें ॥ हें भीष्मवाक्य ऐकिलें ॥ मग गेले मेळिकारीं ॥५६॥
नम्रमुख आणि लज्जित ॥ कौरव जाहले समस्त ॥ पांडव वाद्यनादें हर्षित ॥ गेले स्वस्थानीं ॥५७॥
भ्रातृदुःखें दुर्योधन ॥ चिंताग्रस्त होऊन ॥ आपुले शिबिरीं येवोन ॥ राहिला सैन्येंसीं ॥५८॥
ऐसें चतुर्थदिनीं युद्ध ॥ जाहलें परस्पर बहुविध ॥ रणभूमिसि अपार जोध ॥ पहुडले देखा ॥५९॥
व्यवस्था ऐकोनियां ऐशी ॥ धृतराष्ट्र ह्नणे संजयासी ॥ कीं भीष्म असतां पांडवांसी ॥ जैत्य केवीं लाधलें ॥६०॥
तयांच्याठायीं बहुतेक ॥ असे मंत्रविद्या औषधादिक ॥ काय कारण तैं सम्यक ॥ सांगें मज ॥६१॥
यावरी संजय ह्नणे राया ॥ नाहीं पांडवांसी मंत्रमाया ॥ स्वयें पराक्रमीं तयां ॥ असे धर्मवासना ॥ ॥६२॥
आणि साक्षात् श्रीपती ॥ तया पांडवांचा सारथी ॥ ह्नणोनि ते जिंकिताती ॥ कौरवांसी ॥६३॥
असो शिबिरीं गेलियावरी ॥ दुर्योधन चिंता करी ॥ ह्नणे त्रैलोक्य जिंकितील ऐसे क्षत्री ॥ असोनि आपुले सैन्यांत ॥६४॥
परि पांडवांचा होतो जय ॥ कां पां आह्मासि अपजय ॥ ह्नणोनियां पुसता होय ॥ भीष्मालागीं ॥६५॥
भीष्म बोलिला तिये अवसरीं ॥ तेंचि धृतराष्ट्रा अवधारीं ॥ ह्नणे दुर्योधना उत्तरीं ॥ द्यावें चित्त ॥६६॥
मागां तरी बहुत वेळे ॥ म्यां तुजलागीं शिकविलें ॥ कीं युद्ध करितां नव्हे भलें ॥ पांडवांसी ॥६७॥
श्रीकृष्ण रक्षक तयांचा ॥ मग पराजय होय कैंचा ॥ शिष्टाईसमयीं आमुची वाचा ॥ अव्हेरिली तुवां ॥६८॥
कृष्ण हा परब्रह्म साक्षात ॥ हें असे पुराणोक्त ॥ तरी सांगतों एतदर्थ ॥ प्राचीन कथा ॥६९॥
अगा कोणे येकेसमयीं ॥ देवऋषीं गंधर्व पाहीं ॥ गेले ब्रह्मदर्शना सर्वही ॥ गंधमादनपर्वतीं ॥७०॥
सकळीं ब्रह्मया नमस्कारिलें ॥ आपुलें दुःख निवेदिलें ॥ मग विधीनें ध्यान केलें ॥ जगदात्मयाचें ॥७१॥
देव विमानीं बैसोनि आला ॥ ब्रह्मा उठोनि स्तविता जाहला ॥ चतुर्भुज घनसांवळा ॥ तेजःपुंज ॥७२॥
ऋषीश्वरही उठिन्नले ॥ आश्वर्ययुक्त जाहले ॥ मग ब्रह्मयानें स्तविलें ॥ तें ऐकें राया ॥७३॥
श्लोकः ॥ विश्वावासो विश्वमूर्तिर्विष्वक्सेनो जनार्दनः ॥ विश्वकर्ता विश्वपते देवदेव नमोऽस्तु ते ॥१॥
ऐसी स्तुती आयकोनी ॥ देव संतोषला मनीं ॥ मग बोलिला अमृतवाणी ॥ ब्रह्याप्रती ॥७४॥
ह्नणे तुझें अंतर्गत ॥ म्यां जाणितलें निभ्रांत ॥ तैसेंचि होईल यथार्थ ॥ मग अदृश्य जाहला ॥७५॥
या उपरी ऋषी समस्त ॥ होवोनियां आश्वर्ययुक्त ॥ पुसों आदरिलें साद्यंत ॥ ब्रह्मयासी ॥७६॥
विधि ह्नणे हा माझा पिता ॥ जो कार्यकारणकर्ता ॥ पूज्य तुह्मां आह्मां समस्तां ॥ आदिविष्णु ॥७७॥
तो म्यां याचिला जगज्जीवन ॥ कीं वसुदेवगृहीं अवतरोन ॥ दुष्टांचें करोनि दमन ॥ सनाथ कीजे वसुमती ॥७८॥
वेदमार्गातें रक्षावें ॥ आणि धर्मातें प्रतिपाळावें ॥ देवब्राह्मणां अभय द्यावें ॥ स्थापावे स्वस्थानीं ॥७९॥
जे पूर्वकाळीं समरीं ॥ दैत्य पडले होते झुंजारीं ॥ तेचि उपजले द्वापारीं ॥ मनुष्यरुपें ॥८०॥
तयांचिये मारणार्थ ॥ नरनारायण मूर्तिमंत ॥ होतील समस्तां अजित ॥ ऐका ऋषीश्वर हो ॥८१॥
ऐसें बोलोनि सत्यनाथें ॥ विसर्जिलें त्या सभेतें ॥ मग आपुले स्वस्थानांतें ॥ गेले देवऋषी ॥८२॥
व्यास नारद जमदग्नी ॥ हे कथा ऐकिली त्यांपासोनी ॥ ते धरोनियां अंतःकरणीं ॥ कथिली तुज ॥८३॥
तरी तेचि नरनारायण ॥ साक्षात् हे कृष्णार्जुन ॥ ऐसें विश्वोपाख्यान ॥ असे भारता ॥८४॥
हें रात्रीं कथन करितां ॥ तंव उदयो पावला सविता ॥ मग मकरव्यूह रचिता ॥ जाला भीष्मदेवो ॥८५॥
वेगें पांडवसेनेवरी ॥ कौरव आले समभारीं ॥ तंव श्येनव्यूह झडकरी ॥ रचिला पांडवीं ॥८६॥
भीमें व्यूह रचोनि वहिला ॥ कौरवसैन्यांत प्रवेशला ॥ शरधारीं आच्छादिला ॥ भीष्मदेवो ॥८७॥
द्रोणाचार्या ह्नणे गांधार ॥ माझिये बंधूंचा संहार ॥ तुह्मांदेखतां अपार ॥ जाहला देखा ॥ ॥८८॥
तुमचा भीष्मासि आधार असे ॥ तरी आजी करावें ऐसें ॥ कीं पांडव सविशेषें ॥ मरतील रणीं ॥८९॥
ऐसा शब्द आयकिला ॥ द्रोणें धनुष्या हात वसविला ॥ थोरसंग्राम भविन्नला ॥ शिखंडियासी ॥९०॥
धडमुंडीं रणमेदिनी ॥ आच्छादिली कवचाभरणीं ॥ अंबरप्राय धरणी ॥ जाहली तदाकाळीं ॥९१॥
हस्ती मेधपटलें तेथ ॥ शस्त्रें विद्युल्लता सत्य ॥ आयुधांचे शब्द अत्यंत ॥ गर्जना तेची ॥९२॥
पार्थधनुष्यशब्द ऐकोनी ॥ राजे वीर आले धांवोनी ॥ कांबोजदेशमुकुटमणी ॥ मद्र गांधार ॥९३॥
सौवीर त्रिगर्त कलिंगसहित ॥ दुःशासन शंबर जयद्रथ ॥ बर्बरमुख्य समस्त ॥ सहस्त्र चौदा ॥९४॥
ऐसे निवडिले संग्रामासी ॥ भीष्माचार्य अर्जुनेंसीं ॥ विंदानुविंद काशिराजाशीं ॥ सैंधव आणि भीमसेन ॥९५॥
असंभाव्य रण माजलें ॥ अस्थिमांसांचे पर्वत पडले ॥ रक्तनदीमाजी वाहावले ॥ रथद्विरद ॥९६॥
वीर झुंजती अतिनिकुरें ॥ मालाकार उडती शिरें ॥ तंव अस्ताचळीं भास्करें ॥ धरिली आरक्तता ॥ ॥९७॥
सकळीं शस्त्रास्त्रें ठेविलीं ॥ यानंतरें रात्रि क्रमली ॥ मग प्रभातीं सन्नद्धलीं ॥ उभयदळें ॥९८॥
भीमें मकरव्यूह रचिला ॥ तो भीष्में अवलोकिला ॥ मग क्रौंचव्यूह केला ॥ स्वयें जाणा ॥९९॥
कौरवें योजिला विचारु ॥ कीं भीमासि जिवंत धरुं ॥ ऐसें जाणोनि वृकोदरु ॥ उतरला रथाधःस्थळीं ॥१००॥
गदा हातीं वसवोन ॥ असंख्यांचें करी चूर्ण ॥ वडवानळ शोषी जीवन ॥ सिंधूचें जेवीं ॥१॥
कौरवसेनेंत भीमसेन ॥ जेवीं समुद्रीं तळपे मीन ॥ तंव तयाचे साह्यालागुन ॥ धृष्टद्युम्न पातला ॥२॥
तेणें सोडोनि मोहनास्त्र ॥ मूर्छित केले कौरवभार ॥ तंव द्रोण येवोनि सत्वर ॥ प्रज्ञास्त्र जाहला प्रेरिता ॥३॥
तेणें निद्राभंग जाहला ॥ कौरवभार उठिन्नला ॥ तंव माध्यान्हासि आला ॥ चंडकिरण ॥४॥
यावरी द्वंद्वयुद्धा पूर्वोक्त ॥ वीर जाहले संप्रवृत्त ॥ तो समरसंग्राम अद्भुत ॥ नवर्णवे गा ॥५॥
दुर्योधन बैसोनि रहंवरीं ॥ त्राणें लोटला भीमावरी ॥ तंव धांवले करीत मारी ॥ सकळ कौरव ॥६॥
ऐसें अस्तमानपरियंत ॥ युद्ध होतां मारिले बहुत ॥ भीष्में पांडवसेना अगणित ॥ पाडिली देखा ॥७॥
शस्त्रें ठेवोनि सकळवीर ॥ करिती सूर्यासि नमस्कार ॥ ऐसा षष्ठमदिनप्रकार ॥ जाहला देखा ॥८॥
पुढें रात्रिसमय कमला ॥ दिनमणीसि उदय जाहला ॥ तंव मंडळव्यूह रचिला ॥ भीष्मदेवें ॥९॥
ऐसें पांडवीं देखोनी ॥ केली वज्रव्यूहा दाटणी ॥ उठले परस्पर मारीत रणीं ॥ जयाशेनें ॥११०॥
द्रोण चालिला विराटावरी ॥ अश्वत्थामा शिखंडीवरी ॥ दुर्योधन धृष्टद्युम्नावरी ॥ नकुळसहदेव शल्येंसीं ॥११॥
विंदानुविंद इरावतासी ॥ भीमसेन हार्दिक्येंसीं ॥ येर अवघे अर्जुनासीं ॥ झुंजिन्नले द्वंद्वयुद्धें ॥१२॥
अवघे भीष्मामागें चालिले ॥ तेव्हां अर्जुन कृष्णासि बोले ॥ आजी औडंबर करोनि आले ॥ समस्त कौरव ॥१३॥
तरी आजि हे यमसदनीं ॥ अवघे धाडीन निर्वाणीं ॥ मग संधान मांडिलें बाणीं ॥ तेणें दशदिशां व्यापिल्या ॥१४॥
तें सकळही निवारोन ॥ भीष्में आच्छादिले कृष्णार्जुन ॥ मग शस्त्रास्त्रप्रयुंजन ॥ जाहलें परस्पर ॥१५॥
येरीकडे हैडंब उठिला ॥ तो भगदत्तासीं झुंजिन्नला ॥ पाहूनि वीरां कंप सुटला ॥ तो संग्राम ॥१६॥
जेवीं कुंजर सरोवरीं ॥ करी कमळांची बोहरी ॥ तेवीं भगदत्तें समरीं ॥ केला वीरक्षय ॥१७॥
तंव आसुरीमाया कल्पोन ॥ घटध्वजें उठविले राक्षसगण ॥ त्याहीं शिळांचा पर्जन्य ॥ अरिसेनेवरी पाडिला ॥१८॥
तंव मावळला दिनमणी ॥ मग वोसरल्या सेना दोनी ॥ ऐसें होवोनि सातव्या दिनीं ॥ पुढें क्रमली रजनी ते ॥१९॥
तंव प्रातःकाळ जाहला ॥ कौरवीं सागरव्यूह रचिला ॥ यावरी धृष्टद्युम्नें रचिला ॥ श्रृंगाटकव्यूह ॥१२०॥
थोर धडधडाट जाहला ॥ वीरांसि आट भविन्नला ॥ भीमाभीष्मासीं मांडला ॥ थोर संग्राम ॥२१॥
भीमें भीष्माचा सारथी मारिला ॥ तेणें रथ सैराटला ॥ आणि सुनाभबंधु मारिला ॥ दुर्योधनाचा ॥२२॥
तंव आदित्यकेतु कुंडधर ॥ बव्हाशी आणि महोदर ॥ अपराजितादि राजपुत्र ॥ चालिले भीमावरी ॥२३॥
तेणें खवळला भीमसेन ॥ बाण सोडिता झाला दारुण ॥ सकळांचें केलें निर्दाळण ॥ क्षणामाजी ॥२४॥
ऐसें देखोनि दुर्योधन ॥ भीष्मापें जावोनि आपण ॥ ह्नणे तूं मध्यस्थ असोन ॥ उपेक्षितोसि आह्मांतें ॥२५॥
भीष्म ह्नणे गा परियेसीं ॥ हे पांडव अजित देवांसी ॥ सकळीं शिकविलें तुजसी ॥ कीं युद्ध त्यांसीं न करावे ॥२६॥
तें वचन त्वां नायकिलें ॥ आह्मांसि दुःख देशी बळें ॥ आतां युद्धचि करीं वहिलें ॥ सोडोनि जयाशा ॥२७॥
असो इकडे द्रोणादि समस्त ॥ उठले पांडवसेना विंधित ॥ तंव येक जाहला वृत्तांत ॥ तो ऐकें राया ॥२८॥
ऐरावतीनागाची कुमरी ॥ भर्तृहीन होती घरीं ॥ पार्थ गेला तिचे मंदिरीं ॥ ते बापें दीधली तयासी ॥२९॥
तियेचे पोटीं इरावत ॥ उपनला असे पार्थसुत ॥ तो पार्थाजवळी त्वरित ॥ आला होता पूर्वीच ॥१३०॥
तेणें कथिलें आदिअवसान ॥ नागलोकीं जन्मलों आपण ॥ मातेनें कथिलें मजलागून ॥ कीं पार्थ पिता तुझा ॥३१॥
ऐसें ह्नणोनि केलें नमन ॥ तेणें संतोषोनि अर्जुन ॥ ह्नणे आह्मां युद्धालागुन ॥ साह्य होई सुपुत्रा ॥३२॥
तो शब्द तेणें मानिला ॥ मग युद्धार्थ उठावला ॥ कौरवसैनिकां आकांत वर्तला ॥ झुंजतां त्याशीं ॥३३॥
तो थोर पराक्रमें झुंजला ॥ परि शेवटीं रणीं पडला ॥ तैं पांडवसैन्यासि वर्तला ॥ दुःखसमय ॥३४॥
पार्थ परम दुःखी जाहला ॥ प्राणसंकल्प तेणें केला ॥ मग संग्रामा प्रवर्तला ॥ कौरवांसीं ॥३५॥
ऐसें परस्परें झुंजले ॥ उरले ते श्रांत जाहले ॥ अस्त होतां निघोनि गेले ॥ आपुलाले मेळिकारी ॥३६॥
ऐसी आठविये दिवशीं ॥ आटणी जाहली उभयांसी ॥ तंव दुर्योधनें निशी ॥ काय केलें परियेसा ॥३७॥
शल्यद्रोणादि वीरांसि ॥ मंत्र करिता जाहला निशीं ॥ तंव कर्ण ह्नणे तयासी ॥ मी पांडवां जिंकीन ॥३८॥
राया उदयीक भीष्मासी ॥ जावोंनेदीं संग्रामासी ॥ तूं तरी कां पां करितोसी ॥ दुःख बंधूंचें ॥३९॥
ऐसा शब्द आयकिला ॥ मग भीष्माजवळी गेला ॥ तया तिरस्कार उपजविला ॥ छलकवाक्यें ॥१४०॥
यावरी भीष्म क्रोधें ह्नणे ॥ उदयीक मारीन पांडवांकारणें ॥ असो उषःकालीं गंगानंदनें ॥ रचिला महाव्यूह ॥४१॥
दोनी भार सन्नद्धले ॥ युद्धघनचक्र माजलें ॥ पांडवसैन्य संहारलें ॥ भीष्में असंख्यात ॥४२॥
देखोनि अभिमन्य उठावला ॥ कौरवसेने संहार केला ॥ तो कोल्हाळ आयकिला ॥ दुर्योधनें ॥४३॥
मग ह्नणे अलंबुषासी ॥ मारावें या अभिमन्यासी ॥ तूंचि कारण आहेसी ॥ जाई वेगवत्तर ॥४४॥
येरु आज्ञा घेवोनि उठिला ॥ महामारीं प्रवर्तला ॥ सैन्या संहारिता जाहला ॥ गजपद्मन्यायें ॥४५॥
ययाउपरी धृष्टद्युम्न ॥ द्रुपद कैकेय्य मिळोन ॥ शरजाळीं गंगानंदन ॥ आच्छादिला त्यांहीं ॥४६॥
कौरवसैन्य जिंकिलें ॥ पांडवीं वाद्यघोष केले ॥ तेणें दुःखें शरजाळ घातलें ॥ देवव्रतें देखा ॥४७॥
ऐसें देखोनि कृष्णनाथें ॥ स्वयें ह्नणितलें पार्थातें ॥ कीं तूं बोलिला होतासि बहुतें ॥ जिंकीन भीष्मा ह्नणवोनी ॥४८॥
आतां आकांत होतो सैन्यासी ॥ तरी कां गा उपेक्षा करिशी ॥ मारुनियां शत्रूसी ॥ धर्मा बैसवीं राज्यासनीं ॥४९॥
यावरी पार्थ उठावला ॥ परि भीष्म नावरे तयाला ॥ ह्नणोनि खालीं उतरला ॥ श्रीकृष्णनाथ ॥ ॥१५०॥
तंव पार्थ करी विनंती ॥ कीं शस्त्र न घ्यावें आपुले हातीं ॥ भंग होईल गा श्रीपती ॥ प्रतिज्ञेसी आपुले ॥५१॥
दुसरें म्यांचि मारावें सही ॥ प्रतिज्ञा वायां जाईल हेही ॥ ऐसें सांगोनि लवलाहीं ॥ कृष्णा रथीं बैसविलें ॥५२॥
मग प्रेरोनियां रथातें ॥ घोरयुद्ध केलें पार्थे ॥ तंव अस्ताचळा दिनकरातें ॥ जाहलें गमन ॥५३॥
दोनही भार मुरडले ॥ आपुलाले स्थानीं गेले ॥ ऐसें थोर युद्ध जाहलें ॥ नववे दिवशीं ॥५४॥
आतां दहाविये दिवशीं ॥ युद्धीं पतन होईल भीष्मासी ॥ तें आइकावें उल्हासीं ॥ ह्नणे मधुकरकवी ॥५५॥
इति श्री०॥ द०॥ नवमदिनयुद्धप्र०॥ सप्तमाध्यायीं क० १५६