एकनाथी भागवत - श्लोक १४ वा

नाथमहाराजांचा हा प्रासादिक ग्रंथ परमपूज्य असल्याने यावर भक्तजनांची आदरबुद्धी आहे.


योगस्य तपसश्चैव न्यासस्य गतयोऽमलाः ।

महर्जनस्तपः सत्यं भक्तियोगस्य मद्गतिः ॥१४॥

निश्चळ करावया निजचित्ता । साधिली प्राणापानसमता ।

षट्‌चक्रें भेदूनि तत्त्वतां । पुढें निजात्मता पावावी ॥७३॥

तंव आयुष्या झालें अस्तमान । निजांगीं आदळे मरण ।

ऐसे निमाले जे योगीजन । त्यांसी ऊर्ध्व गमन महर्जनादि लोकीं ॥७४॥

जो गृहस्थाश्रमी ब्रह्मचारी । ब्रह्मचर्यनेमें व्रतधारी ।

जो स्वप्नींहीं नातळे नारी । जो भिक्षाहारी सर्वदा ॥७५॥

जो सदा धडधडीत विरक्ती । एक भिक्षा न धरी हातीं ।

सद्गुरुचिया सेवा करिती । आत्मज्ञानप्राप्ती पावावया ॥७६॥

जे संधीं व्हावें आत्मज्ञान । ते संधीसी आलें मरण ।

ऐशा ब्रह्मचारियासी जाण । ऊर्ध्व गमन महर्जनादि लोकीं ॥७७॥

जे गृहस्थाश्रमीं नेटक । जे अग्निसेवे साग्निक ।

जे स्वधर्में चित्तशोधक । जे सेवक द्विजदेवां ॥७८॥

जे भूतदयाळू भाविक । जे सत्यवादी सात्विक ।

जे निजात्मज्ञानसाधक । जे अवंचक गुरुभजनीं ॥७९॥

गुरुकृपा साधूनि ज्ञान । पावावें ब्रह्म सनातन ।

तंव वेंचलें आयुष्यधन । अंगीं निधन आदळलें ॥२८०॥

तेणें खोळंबली ब्रह्मप्राप्ती । परी ऊर्ध्वलोकीं होय गती ।

जैसी उपासना विरक्ती । तेणें तारतम्यें जाती महर्जनादि लोकीं ॥८१॥

जे वनवासी वानप्रस्थ । जे वैराग्यें अतिविरक्त ।

जे कंदमूळफळीं तृप्त । जे सदा नेमस्त आश्रमधर्मी ॥८२॥

वर्षाकाळीं आसारीं राहे । हेमंतीं जळाशयें ।

उष्णकाळीं पंचाग्नि साहे । तपश्चर्या वाहे अतिनिष्ठा ॥८३॥

शरीरशोषणाचें पाहें । सर्वथा न धरी भये ।

स्वार्थाचेनि लवलाहें । तपोनिष्ठा साहे दारुण ॥८४॥

वैराग्य साधूनि पूर्ण । करावें संन्यासग्रहण ।

साधावया ब्रह्मज्ञान । तेचि काळीं मरण वोढवलें ॥८५॥

ऐसेनि देहान्तस्थिती । त्यासी ऊर्ध्वलोकीं होय गती ।

महर्जनतपोलोकप्राप्ती । तारतम्यस्थिती उपासना ॥८६॥

जो समूळसंकल्पसंन्यासी । लोकलोकांतर न घडे त्यासी ।

हें न टकेचि गा जयासी । आणि झाले संन्यासी विधियुक्त ॥८७॥

जे कां पोटींहून अतिविरक्त । स्वप्नीं धातूंसी न लाविती हात ।

जे यतिधर्मी सदा निरत । जे सदा जपत प्रणवातें ॥८८॥

अंगीकारिले आश्रमविधी । उबगू न मानी जो त्रिशुद्धी ।

मरणीं डंडळीना बुद्धी । त्या गमनसिद्धी सत्यलोकीं ॥८९॥

ऐसे सत्यलोकातें पावती । तेथिल्या भोगांची ज्यां विरक्ती ।

ते ब्रह्मयासवें मुक्त होती । येर ते येती माघारे ॥२९०॥

ज्यांसी सत्यलोकीं भोगासक्ती । तेही खचोनि माघारे येती ।

इतर लोकांची कोण गती । पुनरावृत्ती सोडीना ॥९१॥

जेथवरी भोगासक्ती । तेथवरी पुनरावृत्ती ।

जेथ भोगाची निवृत्ती । तेथ चारी मुक्ती आंदण्या ॥९२॥

ज्या लोकीं ज्या भोगविरक्ती । तेथून ते पुढारे जाती ।

जे लोकीं ज्या भोगासक्ती । ते खचोनि पडती भूलोकीं ॥९३॥;

तैसी नव्हे माझी भक्ती । भक्तां नाहीं इतर प्राप्ती ।

मद्भक्तां माझी गती । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥९४॥

जे सकाम माझी सेवा करिती । त्यांसी कामनाफळीं पडे वस्ती ।

ज्यांसी निष्काम माझी भक्ती । त्यांसी माझी प्राप्ती अनन्य ॥९५॥

सकाम भक्तांचे पुरवूनि काम । त्यांसी मी करीं नित्य निष्काम ।

निजभक्तांसी निजधाम । मी पुरुषोत्तम पाववीं ॥९६॥

यालागीं गोपींची कामासक्ती । म्यांचि आणूनि निष्कामस्थिती ।

त्यांसी दिधली सायुज्यमुक्ती । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥९७॥

म्यां गोपिकांसि कामू केला । कीं निःशेष कामू त्यांचा हरिला ।

न विचारितां या बोला । कृष्ण व्यभिचारला मूर्ख म्हणती ॥९८॥

सलोकता आवडे भक्तांसी । तैं मी करीं वैकुंठवासी ।

भक्त मागे समीपतेसी । करीं मी तयासी जिवलग ॥९९॥

हितगुज अळोंच्यासी । हृदयींचें गोड सांगावयासी ।

उद्धवा तूं जैसा आवडसी । ऐशीच त्यांसीं करीं प्रीति ॥३००॥;

भक्त मागे सरुपता । त्यासी मी दें चतुर्भुजता ।

शंखचक्रादि सायुधता । घनश्यामता सुरेख ॥१॥

मुकुट कुंडलें मेखळा । कांसे मिरवे सोनसळा ।

वांकी तोडरु चरणकमळा । कौस्तुभ गळां मत्सम ॥२॥

ठाणमाण गुणलक्षण । वीर्य शौर्य गांभीर्य पूर्ण ।

रुप रेखा समसमान । दोघेही अनन्य सरुपता ॥३॥

रमा दोघांसी एकत्र देखे । देवो कोण हें ते नोळखे ।

पार्षदक्रिया ठकली ठाके । कोणासी सेवकें सेवावें ॥४॥

छत्रधरु चवके चित्तीं । कोणावरी धरुं छत्री ।

चवरधरें चवरें हातीं । कोणाप्रती विंजावें ॥५॥

नमना येती ब्रह्मादि देव । तेही मानिती अतिअपूर्व ।

दोंमाजीं कोण आदिदेव । त्यांसीही स्वयमेव कळेना ॥६॥

जेवीं दीपें दीपू लाविला । न कळे वडील कोण धाकुला ।

तेवीं माझी सरुपता पावला । न वचे ओळखिला आनासी ॥७॥

जेवीं आरिशाचें प्रतिबिंब । दिसे समरुपें स्वयंभ ।

तैशी सरुपतेची शोभ । सम विडंब दोहींचा ॥८॥

देवो होऊनियां प्रसन्न । आपली सरुपता दे संपूर्ण ।

नेदी हृदयींचा द्विजचरण । श्रीवत्सलांछन अविनाशी ॥९॥

श्रीवत्स चिन्ह द्यावयासी पाहीं । विष्णु म्हणे मज सामर्थ्य नाहीं ।

तें असे ब्राह्मणाच्या पायीं । त्याचा चरण हृदयीं धरिल्या लाभे ॥३१०॥

सरुपतेमाजीं जाण । देवा-भक्तांची हे खूण ।

ज्याचे हृदयीं श्रीवत्सलांछन । तो स्वामी श्रीविष्णु जाण सर्वांचा ॥११॥

ऐशी सरुपता जरी झाली प्राप्त । तरी हा देवो मी एक भक्त ।

हा भिन्नत्वाचा भेद किंत । त्याआंत उरला असे ॥१२॥

देवभक्तांमाजीं भेदू । भिन्न सरुपतासंवादू ।

जव नाहीं अद्वयबोधू । तंव परमानंदू प्रकटेना ॥१३॥;

सांडूनि भिन्न भेदवार्ता । भक्त मागे सायुज्यता ।

ते गोड निरुपणकथा । तेथील स्वादता मी जाणें ॥१४॥

सायुज्याचें गोडपण । माझें मी जाणें आपण ।

उद्धवा तुज तेंही जाण । साङग संपूर्ण सांगेन ॥१५॥

देह सरुपता सारिखेपण । हृदयीं भिन्न मीतूंपण ।

ऐशियेही मुक्तीसी जाण । भक्त सज्ञान नातळती ॥१६॥

मी होऊनियां मातें । भजन स्वतःसिद्ध आइतें ।

तें सांडूनियां भेदातें । निजभक्त चित्तें नातळती ॥१७॥

देवेंसीं भक्त अनादिसिद्ध । ठायीं मूळींहून अभेद ।

तेथ दाटूनि जो धरी भेद । तो भक्तिमंद मायिक ॥१८॥

आर्त जिज्ञासु आणि अर्थार्थी । हे भेद केले मायिका भक्ती ।

जे अभेदभावें मज भजती । सायुज्यमुक्ती तयांसी ॥१९॥

ज्यांसी रावो रंक समान । वंद्य निंद्य न मनी मन ।

जे न धरिती देहाभिमान । सायुज्य जाण तयांसी ॥३२०॥

जैशी आपुली साउली । मिथ्या आपणासवें लागली ।

तैशी देहबुद्धि ज्यांसी झाली । त्यांसी फावली सायुज्यता ॥२१॥

जन्मूनि छाया सरिसी वाढे । माझी हे ममता नुठी पुढें ।

ऐसें देहाचें न बाधी सांकडें । सायुज्य रोकडें तयासी ॥२२॥

सांडूनि देहाची विषयासक्ती । जो करी भावें अभेदभक्ती ।

त्यासीचि सायुज्यमुक्ती । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥२३॥

ज्यासी देहीं नुठी मीपण । भूतमात्रीं न देखे तूंपण ।

त्यासी सायुज्यमुक्ति जाण । साङग संपूर्ण सांपडे ॥२४॥

जेवढी मज आत्म्याची व्यक्ती । तेवढीच त्याची प्रतीती ।

त्यासीच सायुज्यता मुक्ती । सहज आपैती उद्धवा ॥२५॥

त्यासी विष्णुस्वरुप व्हावा देहो । हा सर्वथा नुपजे अहंभावो ।

त्यासी विष्णुसगट स्वदेह वावो । यालागीं सारुप्य पहा हो वांछीना ॥२६॥

निजविवेकें पाहतां ठायीं । देहो तितुका मिथ्या पाहीं ।

तेथ सारुप्यता कोणें ठायीं । सज्ञानीं कायी मागावी ॥२७॥

सायुज्यता आलिया हाता । वस्तूवीण ठावो नाहीं रिता ।

सकळ भूतीं एकात्मता । सायुज्य तत्त्वतां या नांव ॥२८॥

सकळ रुपें नांदतें जग । तें जो जाणे आपुलें अंग ।

आपण सर्वात्मा अभंग । त्यासीच साङग सायुज्य ॥२९॥

मी एक सबाह्याभ्यंतरीं । मी एक जंगमीं स्थावरीं ।

मीचि आत्मा चराचरीं । जाण त्याचे घरीं सायुज्य नांदे ॥३३०॥

मीचि एक एकला । एकपणेंचि संचला ।

ज्यासी द्वैताचा दुष्काळ पडिला । सत्य पावला सायुज्य ॥३१॥

एवं भावार्थाच्या अतिप्रीतीं । जें जें निजभक्त वांछिती ।

तें तें मी पुरवीं श्रीपती । चारी मुक्ती भक्तांसी ॥३२॥;

यावेगळे माझे प्रिय भक्त । भक्तिप्रतापें प्रतापवंत ।

भजनशौर्य अतिअद्भुत । निष्काम निरत मद्भजनीं ॥३३॥

आर्त जिज्ञासु अर्थार्थी । या कल्पना न धरोनि हातीं ।

नित्य निष्काम अतिप्रीतीं । मज भजती महाभाग ॥३४॥

नेघती सालोक्य सामीप्य सरुपता । शेखीं न मागती सायुज्यता ।

निष्काम भजती भगवंता । भक्ति तत्त्वतां या नांव ॥३५॥

नवल भजनाची परवडी । आवडीतें प्रसवे आवडी ।

क्षणोक्षण चढोवढी । नित्य नूतन गोडी प्रेमाची ॥३६॥

माझिया आवडीं तत्त्वतां । सर्वस्वें वेंचित जीविता ।

कदा पालट नव्हे चित्ता । भावर्थतां विश्वासी ॥३७॥

मीच एक देवाधिदेवो । सर्वभूतीं माझाचि भावो ।

विकल्प विकृति संदेहो । घालितां पहा हो उपजेना ॥३८॥

नवल भावार्थाची थोरी । मद्भावें देखे नरनारी ।

श्वानसूकरादि आकारीं । नमस्कारी मद्भावें ॥३९॥

नवल त्याची भजनख्याती । सायुज्यादि चारी मुक्ती ।

माझ्या नांवावरुनि ओंवाळिती । भक्ति पढियंती येणें पाडें ॥३४०॥

मांडल्या अतिविघ्न सांकडें । ग्लानी न करिती आणिकांकडे ।

जाणती रामनामापुढें । विघ्न बापुडें ते कायी ॥४१॥

गगन पडों पाहे कडाडें । पृथ्वी उलथावया गडबडे ।

ऐसें मांडलिया सांकडें । नाम पढे श्रीहरीचें ॥४२॥

ऐशी देखोनि अनन्य प्रीती । मी सर्वस्वें भुललों श्रीपती ।

मग न पाहतां कुळ जाती । त्याच्या घराप्रती मी धांवें ॥४३॥

ते न घेती वैकुंठींची वाट । त्यांचें घरचि मी करीं वैकुंठ ।

तेथें चिन्मात्रें फुटे पाहांट । पिके पेंठ संतांची ॥४४॥

उपनिपदें येती तयांपाशीं । स्वधर्म ये सुखवस्तीसी ।

नारदादि सनकादिकांसी । तया घरासी अतिप्रीती ॥४५॥

गर्जती नामाचे पवाडे । माझी कीर्ति गाती वाडेंकोडें ।

माझ्या रामनामापुढें । द्वंद्वाचें उडे बाधकत्व ॥४६॥

ऐशी देखोनि माझी भक्ती । वोरसोनियां निजशांती ।

धांवोनि ये तयांप्रती । वोळली मागुती जावों विसरे ॥४७॥

त्यांसी छळों ये जें जें दूषण । तें तें त्यांसी होय भूषण ।

माझे भक्तीचें प्रसन्नपण । जाण संपूर्ण या नांव ॥४८॥

तेथ सायुज्यादि चारी मुक्ती । त्यांचे सेवेसी स्वयें येती ।

ते जेथ विषय सेवूं जाती । तेथ सायुज्यमुक्ती सेवा करी ॥४९॥

ऋद्धिसिद्धि त्याच्या घरीं । होऊनि राहती कामारी ।

तरी तो सिद्धींची चाड न धरी । माझे भक्तीवरी निश्चयो ॥३५०॥

ऐशी देखोनि निश्चयें भक्ती । मीही करीं अनन्य प्रीती ।

भक्त जेउती वास पाहती । तेउता मी श्रीपती स्वयें प्रकटें ॥५१॥

भक्त स्वभावें बोलों जाये । त्याचें बोलणें मीचि होयें ।

त्याचे बोलण्या सबाह्यें । मीचि राहें शब्दार्थें ॥५२॥

तो कौतुकें खेळे खडे । ते खडेचि मज होणें घडे ।

तो कृपाळु पाहे जयाकडे । त्याचे छेदीं मी गाढे भवबंध ॥५३॥

तो वास पाहे जेणें मोहरी । तेउती मी सुखाची सृष्टी करीं ।

तो म्हणे जयातें उद्धरीं । तो मी स्वपदावरी बैसवीं ॥५४॥

त्यासी अल्पही विचंबू पावे । तो सर्वांगें मी करुं धांवें ।

त्याचें नाम जिंहीं स्मरावें । त्यांसी म्यां तारावें सर्वथा ॥५५॥

जेवीं तान्हयालागीं माता । तेवीं भक्तांची मज चिंता ।

त्यांची सेवाही करितां । मी सर्वथा लाजेंना ॥५६॥

माता बाळकाचें पुरवी कोड । तैसे ते माझे लळेवाड ।

त्यांचें प्रेमचि मज गोड । उपचारचाड मज नाहीं ॥५७॥

मी शरीर तो माझा आत्मा । प्रेमळ असे पढिया आम्हां ।

प्रेमळावरती सीमा । भक्तीचा महिमा चढेना ॥५८॥

त्यासी झणें काळ संहारी । यालागीं त्या आंतबाहेरी ।

मी निजांगाचें दुर्ग करीं । ऐशी प्रीति पुरी प्रेमळाची ॥५९॥

तेथ काळाचेनि हटतटें । लावूनि ब्रह्मस्थितीचे वाटे ।

माझे भक्त नेटेंपाटें । आपणिया आंतवटें स्वसुखें वसवीं ॥३६०॥

त्याचें स्वाभाविक कर्म जाण । तें माझे प्रीतीचें पूजन ।

तो देखे तें माझें दर्शन । त्याची चावटी तें स्तवन खुणेचें माझें ॥६१॥

तो स्वयें करी आरोगण । तेंचि मज नैवेद्यअर्पण ।

त्याची निद्रा ते जाण । समाधि संपूर्ण पैं माझी ॥६२॥

त्याचा निमेषोन्मेषांचा व्यापार । तो मज अत्यंत प्रियकर ।

त्याचे श्वासाचे परिवार । मज अपार सुखविती ॥६३॥

भक्तांची शरीरस्वभावस्थिती । तेणें मी सुखावें श्रीपती ।

ऐसे सप्रेम भक्त आवडती । माझी अनन्यप्रीती मद्भक्तां ॥६४॥

चारी पुरुषार्थां नातळती । उपेक्षूनि चारी मुक्ती ।

सप्रेम करिती माझी भक्ती । मजचि पावती मद्भक्त ॥६५॥

गंगा सागरीं मीनली मिळे । मीनली त्याचीच त्यावरी लोळे ।

तैसा भक्त मिळोनि भावबळें । माझे भक्तीचे सोहळे मजमाजीं भोगी ॥६६॥

जेवीं कां भरें तरुणांगी । तरुणपण भोगी सर्वांगीं ।

तेवीं भक्त मिळोनि मजलागीं । माझे भक्तीचें भोगी वैभव ॥६७॥

कां सतरावीचें गोडपण । चंद्र जाणे आपुलें आपण ।

तेवीं मी होऊनि माझें भजन । भक्त सज्ञान जाणती ॥६८॥

जातिस्वभावें उदक एक । तेंचि गंगा यमुना नांवीं देख ।

प्रयागसंगमीं उद्धरी लोक । तेवीं भक्त भाविक मद्योगें ॥६९॥

तेवीं माझे भक्त मज मिळून । अनन्य करिती माझें भजन ।

येथ भाविक सात्विक अतिदीन । उद्धरती जाण मद्योगें ॥३७०॥

पृथ्वी निधानें भरली आहे । परी पायाळेंवीण प्राप्ति नोहे ।

तेवीं आत्मा स्वतःसिद्ध आहे । गुरुकृपा लाहे तैं प्राप्ती ॥७१॥

चहूं पुरुषार्थातें त्यागिती । चारी मुक्ति उपेक्षिती ।

पंचम पुरुषार्थाची भक्ती । मज पढियंती उद्धवा ॥७२॥

येचि भक्तीचें मज कोड । हेचि भक्त माझे लळेवाड ।

मज अवाप्तकामा त्यांची चाड । ऐसें प्रेम गोड तयांचें ॥७३॥

आम्ही प्रेमाचे पाहुणे । भावार्थाचे आंदणे ।

म्यां अनन्याची सेवा करणें । जीवेंप्राणें सर्वस्वें ॥७४॥

माझें नाम आत्माराम । मी अवाप्तसकळकाम ।

परी प्रेमळांलागीं सकाम । ऐसें गोड प्रेम तयांचें ॥७५॥

मग आपुलिये संबसाटीं । प्रेमळू घें मी उठाउठी ।

वरीव सुखही दें शेवटीं । मज प्रीति मोटी प्रेमाची ॥७६॥

प्रेम मजसीं मोलें अधिक । संवसाटी करितां नव्हे देख ।

यालागीं वरीव देतां सुख । न ये तैं सेवक सेलेचा होय ॥७७॥

प्रेमाचा जिव्हाळा पूर्ण । भावार्थाची उणखूण ।

जाणता मी एक श्रीकृष्ण । इतरांसी जाण कळेना ॥७८॥

मज गोपिकांची कोण गोडी । त्यांच्या प्रेमाची जाति चोखडी ।

यालागीं मज त्यांची आवडी । अतिगाढी उद्धवा ॥७९॥

कुब्जा काय सुंदर होती । तिच्या प्रेमाची मज प्रीती ।

राधा प्रार्थी मी वनाप्रती । काय विषयासक्तीलागूनी ॥३८०॥

कोण भक्ती केली गोपाळीं । काय तीं सोंवळीं कीं ओंवळीं।

त्यांचे उच्छिष्ट कवळ मी गिळीं । प्रेमसंमेळीं डुल्लत ॥८१॥

पांडवांच्या वाचें मी काय लागें । त्यांचीं वेवटें सोशीं अनेगें ।

मी सुदाम्याच्या पायां लागें । काय त्याचेनि पांगें पांगलों ॥८२॥

मी काय अन्नासी दुकाळलों । तो यज्ञपत्‍न्यांसीं मागों गेलों ।

मी भावार्थाचा भुकेलों । प्रेमाच्या पावलों पाहुणेरा ॥८३॥

माझी काय क्षीण झाली शक्ति । मज गोपिका दावीं बांधिती ।

त्यांच्या निजप्रेमाची जाती । मी स्वयें श्रीपती पोखितू ॥८४॥

मी न लागतां कोणाची कवडी । अर्जुनाचीं धूतसें घोडीं ।

धर्माघरीं उच्छिष्टें काढीं । मज अतिआवडी प्रेमाची ॥८५॥

मज प्रेमळांची अतिआवडी । ते लोकेषणालाज दवडी ।

महत्त्वाच्या विसरवी कोडी । त्यांच्या सेवेची जोडी मजलागीं ॥८६॥

सकळ अळंकार लेऊनि माता । निजपुत्र मस्तकीं लाडवितां ।

त्याच्या कंटाळेना थुंकमुता । तेवीं प्रेमळें सर्वथा मजलागीं ॥८७॥

ऐसा प्रेमाचेनि अतिपांगें । म्यां पंगिस्त होइजे श्रीरंगें ।

यालागीं तया पुढेंमागें । सदा सर्वांगें तिष्ठत ॥८८॥;

उद्धवा यादव समस्त । असतां माझें बहुत गोत ।

तूंचि प्रियकर मज जो येथ । माझें प्रेम अद्भुत तुजलागीं ॥८९॥

हे ऐकोनि देवाची गोठी । उद्धवें पायीं घातली मिठी ।

देवो सुखावोनि पोटीं । उठाउठी आलिंगी ॥३९०॥

हृदयीं हृदय जालें संलग्न । देहीं देहा पडिलें आलिंगन ।

मनेंसीं एक झालें मन । स्वानंद पूर्ण वोसंडे ॥९१॥

देवो विसरला देवपण । भक्ता नाठवे भक्तपण ।

दोघांचें उडालें दोनीपण । स्वानंदीं पूर्ण बुडाले ॥९२॥

सेव्यसेवकता ठेली गोठी । द्वैतभावाची खुंटली दृष्टी ।

भक्तिसाम्राज्याच्या पाटीं । दोघां झाली भेटी निजात्मता ॥९३॥

स्थूळ लिंग आणि कारण । इंहीं उपलक्षिजे महाकारण ।

ते देहचतुष्टयाची आठवण । आठवितें कोण ते ठायीं ॥९४॥

तेथ निबिड आणि निघोट । सुखस्वरुप घनदाट ।

नाहीं आदि मध्य शेवट । तें झालें प्रकट स्वयंभ ॥९५॥

नवल देवाचें पूर्णपण । तेथही लाघव केलें जाण ।

मोडों नेदीचि उद्धवपण । ऐसा भक्त आन मज मिळेना ॥९६॥

उद्धवाऐसा मजपाशीं । कोण मिळेल अळोंचासी ।

माझें निजगोड कोणापाशीं । म्यां सावकशीं सांगावें ॥९७॥

मज निजधामा गेलिया जाण । माझें जें निःसीम निजज्ञान ।

त्यासी उद्धव शुद्ध सांठवण । यालागीं उद्धवपण राखिलें ॥९८॥

उद्धव स्वानंदीं निमग्न । त्यासी थापटूनि आपण ।

सावध करी श्रीकृष्ण । येरा भक्तपण आठवलें ॥९९॥

म्हणे जय जय श्रीकृष्णनाथा । जें मज सुख दाविलें आतां ।

तें नित्य निर्वाहे सर्वथा । ऐशी कृपा तत्त्वतां करावी ॥४००॥

तंव श्रीकृष्ण म्हणे उद्धवा । हा माझा निजगुह्य गोप्य ठेवा ।

तुज म्यां सांगीतला कणवा । पुरुषार्थ पांचवा या नांव ॥१॥

हें वेदशास्त्रां अगम्य । सकळ देवांसी अतिदुर्गम ।

जेणें लुब्धें मी पुरुषोत्तम । तें हें भक्तप्रेमरहस्य ॥२॥

मज वश्य करावयाचें वर्म । पोटीं धरावें भक्तिप्रेम ।

चहूं मुक्तींचा पडे भ्रम । पुरुषार्थकाम वोसरे ॥३॥

ज्यासी माझी सप्रेम भक्ती । त्याचेनि नांवें विघ्नें पळती ।

मजवेगळी अन्यथा गती । करावया प्राप्ती कोणाची ॥४॥

जयासी माझी अनन्य भक्ती । तेथ माझी पूर्ण कृपास्थिती ।

मद्भक्तां मजवेगळी गती । कदा कल्पांतीं असेना ॥५॥

वेदविधीं करावा बाधू । तो निःश्वसित माझा वेदू ।

जेथ माझा पूर्ण कृपाबोधू । तेथ विधिवादू बाधीना ॥६॥

जे कां माजे भक्त सकाम । ते फळभोगांतीं होऊनि निष्काम ।

तेही ठाकिती माझें निजधाम । भक्तां अन्यगमन असेना ॥७॥

ज्यासी माझें अनन्य भजन । स्वकर्म त्याचे सेवी चरण ।

विधिवेदू वोळंगे अंगण । त्यासी अन्यथागमन असेना ॥८॥

जेथ सप्रेम नाहीं माझी भक्ती । तेथ कर्में अवश्य बाधती ।

कर्मास्तव अन्यथागती । अभक्त पावती उद्धवा ॥९॥

जेथ माझी साचार भक्ती । तेथ कर्माची न चले गती ।

मद्भक्तां माझी प्राप्ती । सत्य निश्चितीं या हेतू ॥४१०॥

भक्तांसी सर्वांभूतीं मद्भावो । तेथ कर्मबंधा कैंचा ठावो ।

कर्मानुगती खुंटली पहा हो । मत्प्राप्ति स्वयमेवो मद्भक्तां ॥११॥

भक्त पाऊल ठेवी अवनीं । परी म्यां ठेविलें न धरी मनीं ।

कर्ता भगवंत सत्य मानी । यालागीं कर्मबंधनीं बांधवेना ॥१२॥

भक्तांस नाहीं अन्यथा गती । मद्भक्तां माझी अनन्य प्रीती ।

त्या भक्तभावार्थाच्या युक्ती । विशद श्रीपती स्वयें केल्या ॥१३॥

’न मे भक्तः प्रणश्यति’ । हें बोलिला अर्जुनाप्रती ।

तें साचार बिरुद श्रीपती । तो भक्तां अन्यगती घडोंचि नेदी ॥१४॥

भक्तशापाची ऐकतां गोठी । देवो कैवारें सवेग उठी ।

सुदर्शन लावूनि पाठी । केला हिंपुटी दुर्वासा ॥१५॥

एका अंबरीषाकारणें । दहा गर्भवास सोशिले जेणें ।

तो अनन्य भक्तांसी उणें । कोण्याही गुणें येवों नेदी ॥१६॥;

भक्तकैवारी श्रीकृष्ण । हे भावार्थाची निजखूण ।

एका जनार्दना शरण । भावो प्रमाण भक्तीसी ॥१७॥

शुद्धभावेंवीण जे भक्ती । तेचि दांभिक जाण निश्चितीं ।

ते अपक्वचि राहे प्राप्ती । जेवीं कांकड जाती मुगांची ॥१८॥

’भक्तियोगस्य मद्गतिः’ । हे मूळपदींची पदस्थिती ।

तेंचि वाढविलें किती । ऐसें श्रोतीं न म्हणावें ॥१९॥

’मद्गती’ या पदाची व्युत्पत्ती । कोण आहे जाणे किती ।

हें रहस्य जाणे विरळा क्षितीं । यालागीं क्षमा श्रोतीं करावी ॥४२०॥

हो कां भक्ति माझी निजजननी । ज्यां प्रेमपान्हां ये वाढवूनी ।

सरता केलों भगवद्भजनीं । ते म्यां गौण महिमेनीं वानिली ॥२१॥

भगवद्भक्तीचें महिमान । मी केवीं जाणें अज्ञान ।

जें बोलिलों तें सर्वथा गौण । क्षमा पूर्ण करावी ॥२२॥

भक्ति माझी निजमाउली । ते मी आपुल्या बोबडे बोलीं ।

ग्रंथाधारें गौरविली । सप्रेम भुली भुलोनी ॥२३॥

प्रेमाची निजजाति कैशी । आठवों नेदी आठवणेसी ।

एवं विसरवूनि हेतूसी । भक्तिरहस्यासी बोलविलें ॥२४॥

जेवीं कां निजबाळकातें । माउली बोल बोलवी त्यातें ।

तेवीं भक्तीनें मज केलें येथें । म्यां चुकी कोणातें ठेवावी ॥२५॥

माउलीचें लोभाळूपण । प्रकट करी तो मूर्ख जाण ।

याहीपरी मी अज्ञान । चुकलेपण दिसताहे ॥२६॥

उडिदीं काळें जेथींच्या तेथें । तेवीं चुकलेपण माझें येथें ।

चुकीचि मानावी निश्चितें । हेंही गुरुनाथें वारिलें ॥२७॥

चुकलेपणचि मानितां । मी हों पाहें कवि कर्ता ।

मीपण नावडे गुरुनाथा । तेणें तें तत्त्वतां सांडविलें ॥२८॥

साङग झालिया कथाकथन । तेणें श्लाघें न घ्यावें मीपण ।

तंव गुरुंनीं दावूनि निजखूण । मीतूंपण उडविलें ॥२९॥

हेही बोल बोलता । मी नव्हें नव्हें गा सर्वथा ।

मी नव्हें कवि कर्ता । हें गुरुचें तत्त्वतां गुरु जाणे ॥४३०॥;

तंव श्रोते म्हणती चमत्कार । भक्तिसुखाचें सुखसार ।

भक्तिपरमामृतसागर । उघड साचार तुवां केला ॥३१॥

भागवत मुख्य भक्तिप्रधान । जें भक्तीचें सुख सनातन ।

तें करतळामळ करुनि जाण । तुवां परिपूर्ण दाविलें ॥३२॥

तुवां हा थोर केला उपकार । तरावया स्त्रियादि शूद्र ।

जग व्हावया भजनतत्पर । भागवत निजसार काढिलें ॥३३॥

भागवतीचें गुप्त पीयूख । तें त्वां प्रकटिलें भक्तिसुख ।

तेणें संत सुखावले देख । श्रोते सकळिक निवाले ॥३४॥

तुज संतोषोनि श्रीपती । दीधली आपली निजभक्ती ।

यालागीं तुवां भक्तीची कीर्ती । यथार्थस्थितीं वर्णिली ॥३५॥

तुझे भक्तीचा एकेक बोल । ब्रह्मसुखेसीं सखोल ।

त्याहीमाजीं प्रेमाची वोल । येताति डोल चित्सुखें ॥३६॥

तुज वाखाणितां निजभक्ती । प्रेमें वोसंडे चित्तवृत्ती ।

विसरोनियां ग्रंथस्फूर्ती । भक्तीची कीर्ती वानिशी ॥३७॥

निजआवडी वाडेंकोडें । वानितां भक्तीचे पवाडे ।

तुज नाठवे मागेंपुढें । प्रेम गाढें जाणवलें ॥३८॥

जंव जंव भक्तीचें निरुपण । अधिकाधिक वाढतां जाण ।

तंव तंव येतसे स्फुरण । तेथ कोण पुरे म्हणेल ॥३९॥

जंव जंव निरुपणा वाढी । तंव तंव भक्तीची अधिक गोडी ।

तेणें श्रोत्यांचीही आवडी । चढोवढी वाढली ॥४४०॥

करितां भक्तिसुखनिरुपण । श्रोते वक्ते लांचावले जाण ।

होतां अमृताचें आरोगण । पुरे कोण म्हणों शके ॥४१॥

यापरी गा अतिप्रीतीं । वाढलि निरुपणीं भक्ती ।

ते आवरुनियां स्फूर्ती । पुढील ग्रंथार्थीं प्रवर्तें ॥४२॥

हें ऐकोनि संतवचन । केलें साष्टांग नमन ।

भली दीधली आठवण । येरवीं निरुपण नावरतें ॥४३॥

’भक्तियोगस्य मद्गतिः’ । ये पदाची पदव्युत्पत्ती ।

निरुपिली भगवद्भक्ती । जेणें भगवत्प्राप्ती अतिसुलभ ॥४४॥;

हे न करितां भगवद्भक्ती । त्रिगुणगुणीं जीवपंक्ती ।

बांधिल्या संसारीं उन्मज्जती । तेही स्थिती हरि सांगे ॥४५॥

N/A

References : N/A
Last Updated : September 19, 2011

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP