यावत् स्याद् गुणवैषम्यं तावन्नानात्वमात्मनः ।
नानात्वमात्मनो यावत् पारतंत्र्यं तदैव हि ॥३२॥
सत्व-रज-तमांचा । अंतरीं धुमाडू गुणकर्मांचा ।
तंव जीवासी अनेकत्वाचा । आभासु साचा मानला ॥४२॥
अहंकारादि देहपर्यंत । जंव जीवासी मीपण भासत ।
तंव नानात्व मानी सत्य । तें मिथ्या निश्चित उद्धवा ॥४३॥
जैसें आपुलेंचि मुख । आरिसा करी आपणासन्मुख ।
तैसें अविद्यायोगें मायिक । द्वैत देख दाखवी ॥४४॥
आरिशामाजीं आपुला । जो द्वैतप्रभावो स्वयें देखिला ।
तेणें आपण नाहीं द्विधा झाला । मिथ्या भासला आभासु ॥४५॥
तो आभास झालिया समोर । त्रिगुण गुणांचे विकार ।
एकचि दावी नानाकार । दिसे साचार गुणक्षोभें ॥४६॥
जैसें आपुलेंचि मुख केवळ । शस्त्र आदर्श आणि जळ ।
लांब निश्चळ चंचळ । करी प्रबळ विकारी ॥४७॥
एवं त्रिप्रकार कार्यविशेखें । मुखचि देखिजे निजमुखें ।
तैसें तें नानात्व लटिकें । गुणक्षोभकें भासतु ॥४८॥
सूत्रचि विणिलें पटाकारीं । पटावरी तंतूंच्या हारी ।
दिसती तेवीं चराचरीं । नानाकारीं एकुचि ॥४९॥
साकरेचा केला ऊंसु । परी कठिण आंत बाकसु ।
मधील पिळून घ्यावा रसु । हा त्रिगुण दोषु त्या नाहीं ॥६५०॥
तैसा परमात्मा श्रीहरी । अद्वितीय एकु चराचरीं ।
त्यासी अनेकत्वाची परी । सत्त्वादि करी गुणक्षोभु ॥५१॥
जैसा बहुरूपी आपुल्या ठायीं । नाना सोंगें धरी देहीं ।
तितुकीं रूपें त्यासी नाहीं । एकला पाही अद्वैत ॥५२॥
तैसा सच्चिदानंद श्रीहरी । आत्मा एक चराचरीं ।
नांदताहे नानाकारीं । द्वैतामाझारीं अद्वैत ॥५३॥
'अद्वैत' साधिलें जीवासी । सत्य मानिलें आम्हांसी ।
परी एक आशंका ऐसी । निजमानसीं वर्तत ॥५४॥
तूंचि म्हणसी 'जीव परतंत्र' । आतां अद्वैतपणें 'स्वतंत्र' ।
बोलसी बोलणें विचित्र । केवीं साचार मानावें ॥५५॥
अद्वैतपण संपादिसी । माझें भय लोकपाळां म्हणसी ।
हें न मने गा आम्हांसी । अद्वैतासी भय कैंचें' ॥५६॥
ऐशिया रीतीं उद्धवा । झाल्या संदेहासी रिघावा ।
तो तूं आतळों नेदीं जीवा । ऐक बरवा निर्धारु ॥५७॥
जीवासी उपाधीसी तादात्म्यता । तंव तंव आभासे नानात्मता ।
नानात्वीं परतंत्रता । ईश्वरसत्ता नियामक ॥५८॥
अमित मीनलिया दळ । सेनापतीवीण विकळ ।
आंबा पिकलिया रसाळ । राखण सबळ त्यापासीं ॥५९॥
तैसी जीवासी जंव अनेकता । तंव सृष्टीसी कर्ता हर्ता नियंता ।
जाण ईश्वरचि सर्वथा । परतंत्रता ते जीवासी ॥६६०॥
अनेकत्वें परतंत्रता । यालागीं ईश्वर नियंता ।
ऐसी देखोनि ईश्वरसत्ता । भय समस्तां जीवांसी ॥६१॥
माझे ईश्वरी सत्तेचे भयें । देखोनि अंतकुही भीताहे ।
इंद्रादिकांचा पाडु काये । भय वाहे विधाता ॥६२॥
माझी अत्यंत प्रळयींची सत्ता । वाजे हरिहरांचे माथां ।
अनेकत्वाचा संहर्ता । मीचि सर्वथा निजकाळु ॥६३॥
यालागीं अनेकत्व जंव आहे । तंववरी दुस्तर काळभये ।
जेव्हां अनेकत्व नाहीं होये । तेव्हां काळू काये नाशील ॥६४॥
एवं अनेकत्वाचे माथां । ईश्वरभयाची काळसत्ता ।
अनेकत्वें परतंत्रता । जाण सर्वथा उद्धवा ॥६५॥
तें अनेकत्व जैं जाये । तैं काळ नाहीं मा कैंचें भये ।
पर नसतां परंतत्र न होये । एकत्वीं आहे स्वानंद ॥६६॥
जेथ द्वैताचा मळु नुठी । ऐक्य देखे सकळ सृष्टीं ।
तेव्हां स्वानंदाचिया कोटी । भोगी उठाउठी निजबोधें ॥६७॥
ज्या सुखाची मर्यादा । देशें काळें न करवे कदा ।
त्या सुखाची सुखसंपदा । भोगिती सदा अद्वैतें ॥६८॥
निजात्मेज्ञानें अलोलिक । दुजेनवीण अद्वैतसुख ।
तें सांडूनि कर्मवादी परम मूर्ख । नाना लोक वांछिती ॥६९॥
मागां कर्मवादी कर्मठ । बोलिले प्रवृत्ति अतिश्रेष्ठ ।
कर्में करूनियां उद्‍भट । भोग वरिष्ठ भोगावे ॥६७०॥
तेंचि निरसोनि आतां । पुढारीं चालविली कथा ।
उद्धवासी अद्वैतता । दृढ सर्वथा सांगत ॥७१॥