धन्य धन्य राणा शिवराय । वर्णू मी काय ।
तोड जगी न्हाय ॥ सुपुत्र खरा सह्याद्रीचा ।
आदर्श पुत्र जिजाऊचा । कर्दनकाळ दुष्मनांचा ॥ध्रु०॥
शिवबाने जन्मापासून । कष्ट सोसून । घेतले शिक्षण ॥
जन्मभर केला रणसंग्राम । घेतला नाहीं त्यानी कधा आराम ।
प्रजेला वाटे जणू प्रभु राम ॥२॥
१६६५ साल । दुर्दैवाचा काल । प्रजेचे हाल ।
पुरंदरचा तह कारण ज्यास । मिर्झाराजा औरंगजेबाचा दास ।
ज्याच्यामुळे शिवबा गेले आग्र्यास ॥३॥
चाल
आग्र्यास जावे लागले शिवरायाला ।
संगती न्यावे लागले बाळ शभूला ।
तहामध्ये नाईलाजाने राजा गुंतला ।
मातेच्या हाती कारभार त्यानी सोपविला ।
प्रतापराव, पिंगळे, सोनदेव, दिले साथीला ।
गदगदल्या अंतःकरणाने निरोप घेतला ।
मिर्झा राजाने तेजसिंग कछवा होता पाठविला ।
आग्र्यास नेण्या शिवबास सज्ज जाहला ।
वाढदिवस औरंगजेबाचा होता आग्र्याला ॥जी जी॥
चाल
१६६६ सालाला । सोमवारी ५ मार्चला ।
जाण्याचा दिवस ठरविला । साडे तीनशे मावळे संगतीला ।
(ते कोण कोण होते ) निराजी रावजी, सर्जेराव, सबनिस माणकोजी ।
त्रंबक दत्ताजी, फर्जंद हिरोजी, मित्रा राघोजी, गाडगे दावलजी, मदारी
मेहतर त्रंबक डबीर । संगती घेतले असे बहाद्दर ।
साधले तर राजकारण । नाहीतर घेण्या शिक्षण ।
स्वराज्याचे बांधण्या तोरण । नाहीतर शेवटी रणांगण ।
शिवबाचे यांत समावले मुत्सद्दीपण ॥जी जी॥
चाल
आगर्‍यास चालले शिवराय । होणार काय । चिंता आणि भय ।
संगती संभाजी कोवळे पोर । महाराष्ट्रास वाटला घोर ।
औरंगजेब मात्र होता बिनघोर ॥जी जी॥
सह्याद्रीचा सिंह पिंजर्‍यात । आला आग्र्‍यांत । थाटामाटात
१६६६ सालाचा । दिवस होता ११ मेचा । अपमान झाला छत्रपतीचा ॥५॥
रामसिंह पुत्र मिर्झाचे । काम मध्यस्थाचे । महाराज बादशहाचे ।
स्वागतास यायला हवा होता । (पण) मुनशी कारकून आला पुढता ।
अपेक्षाभंग झाला पुरता ॥६॥
शिवबाची निराशा झाली । माडी हवेली । नव्हती त्यांना दिली ।
सराई होती मुलुकचंदाची । धर्मशाळा होती नावाची ।
उतरण्याची सोय शिवाजीची ॥७॥
१२ मे १६६६ चा । औरंगजेबाचा । दिवस होता भाग्याचा ।
रामसिंह मुखलिसखानाचा । बेत ठरला होता कपटाचा ।
शिवबास दरबारी नेण्याचा ॥जी जी॥
शिवराय आले आग्र्याला । मनी लपविला । बेत आपला ।
दख्खनची घेण्या सुभेदारी । बादशहाला जिंकण्याची मुखत्यारी ।
जंजीरा किल्याची किल्लेदारी ॥जी जी॥
चाल
आम आणि खास महालात । दरबार आला संपत ।
औरंगजेब आला थाटांत । किल्याचा घुसलखान्यांत ।
राजे चालले भेटण्या तिथ । औरंगजेबास कळली बात ।
बक्षी आसदखानच्या कानांत । म्हणे शिवास घेऊन ये इथ ।
शिवा संभाजी दरबारांत । रामसिंग मुखलीस खान सोबत ।
बादशहाचे पाहून तख्त । राजे आले पुढें चालत ।
एक हजार मोहरा ठेवत । दोन हजार नजराणा साक्षात ।
पांच हजार रुपये देत । तीन वेळा मुजरा करत ।
राजकारण ठेवून लक्षांत । आसदखान ओळख सांगत ।
बादशहाने दुर्लक्ष केले स्वगतात ॥८॥
महाराज उभे रांगेत । पंच हजारी मनसबदारींत ।
संताप आला डोळ्यात । रामसिंहास बोले गर्जत ।
(रामसिंग) हमसे भी आगे कौन खडा बोल तू बात ॥२॥
रामसिंग बोले राजास, जयवंत सिंग नाम हे त्यांस ।
राग आला शिवरायास । जाब विचारी रामसिंगास ।
रागाने बसले बाजूस । गर्जून बोलले त्यांस ।
बादशहापुढे नाहीं येणार सांगतो मी खास ॥जी जी॥
चाल
राग आला औरंगजेबास । ठरवी मनास । मारु शिवबास ।
आग्रा किल्ल्याचा किल्लेदार । शुजाअत खान होता क्रूर ।
राजास धाडले त्याच्या म्होर ॥जी जी॥
राजास ठार मारण्याचा । बेत बादशहाचा । ओळखुनी त्याचा ।
रामसिंह बोले बादशहाला । रजपूत मी बोलेन वचनाला ।
मारु देणार नाहीं शिवाजीला ॥जी जी॥
रामसिंगचे बोल ऐकून । बादशहा रागानं । बोले खवळून ।
जामीन रहा शिवाजीला । काबूलकडे जावे मोहीमेला ।
शिवाजीस घेऊन संगतीला ॥९॥
चाल
आघाडीवर दाद अंदाजखान । कबूल वर जाता चालून ।
शिवबाचा खून पाडून । अपघात झाला म्हणून ।
शिवा मारला शत्रूकडून । बातमी देऊ अशी उठवून ।
औरंगजेब मनातील डाव ठेवी लपवून ॥१०॥
शिवबाने मनी ओळखून । अर्ज केला त्याने विनवून ।
संभाजीस इथे ठेवून । बादशहावर विश्वासून ।
विजापूर घेईन जिंकून तुमच्या हुकुमान ॥११॥
औरंगजेबाने पाहिले वाचून । शिवासाठी काढले फर्मान ।
तुझ्या भेटीस आले जर कोण । भेट नाही हुकुमावाचून ।
रामसिंगाची भेट न घेणं । बंदोबस्तीस पुलादखान ।
पहारे आणि चौक्या बसवून । शिवबास ठेवले कोंडून ।
रघुनाथ त्र्यंबक, निराजी होते संगतीनं ॥१२॥
दुसरा अर्ज केला राजानं । काशीस येतो जाऊन ।
संन्यास तीर्थ घेऊन । सर्वस्वाचा त्याग करुन ।
सोळासे सहासष्ट तारीख १६ जून ॥
औरंगजेब बोले कपटानं । शिवबानं फकिर होऊन ।
आलाहाबादच्या किल्ल्यात राहून । किल्लेदार बहादूरखान ।
देखरेख ठेविल शिवावर बारकाईनं ॥१३॥
पुन्हा शेवटी औरंगजेबानं । योजले कारस्थान ।
त्या वेळी फिदाई हुसेनखान । वाडा घेत होता बांधून ।
शिवबास तेथे नेऊन । ठार मारुन तिथेच पुरुन ।
लावू वाट अशी शिवबाची कपट नीतीनं ॥१४॥
चाल
शिवरायाने सुटण्यासाठी सोंगच वठविले ।
पोटदुखीनं शरीर सारे बिघडुनिया गेले ।
दिसा दिसाने दुखणे त्यांचे वाढतचि गेले ।
औषधोपचार आजारपणावर चालू ठेवियले ॥
दुवा मिळावा दिन दलितांचा स्वप्नच ठरविले ।
मिठाई भरुन मोठे पेटारे रोजच पाठविले ॥
पुलादखानाने मिठाईचे पेटारे पाहिले ।
मिठाई शिवाय नव्हते पेटार्‍यांत खानास पटविले ॥
एके दिवशी शिवबा आणि संभाजी उठले ।
पेटार्‍यांत बसूनिया निसटूनिया गेले ॥
चाल
इसवी सन सोळासे सहासष्ठ । महिना आँगस्ट । तारीख १७ स।
छत्रपती निसटूनीया गेले । स्वातंत्र्य सलामत सुटले ।
औरंगजेबाचे नशिब फुटले ॥जी जी॥
शिवबाच्या जागी हिरोजी । झोपला रणगाजी ।
लावून प्राणबाजी । सोन्याचे कडे राजाने घातले ।
मदारी मेहतरने पाय चेपिले । स्वराज्यासाठी हाल सोसले ॥जी जी॥
वेळ होती सूर्यास्ताची । सुटून जाण्याची । शिवाजी राजाची ।
औरंगजेबाला धडकी भरली । मोंगली सत्तेची झोप उडाली ।
आग्र्याहून सुटका अशी घडली ॥१४॥
यादव शाहीर करी वर्णन । सांगे गर्जून । शिवरायानं ।
राखीली शेंडी जाग्यावरती । धर्म स्वातंत्र्यासह संस्कृती ।
राष्ट्रपुरुष म्हणून जगी कीर्ती ॥१५॥