१९०१
नव्हे धीर कांहीं पाठवूं निरोप । आला तरीं कोप येऊ सुखें ॥१॥
कोपोनियां तरी देईंल उत्तर । जैसें तैसें पर फिरावूनि ॥ध्रु.॥
नाहीं तया तरी काय एक पोर । मज तों माहेर आणीक नाहीं ॥२॥
तुका म्हणे असे तयामध्यें हित । आपण निवांत असों नये ॥३॥
१९०२
आतां पाहों पंथ माहेराची वाट । कामाचा बोभाट पडो सुखें ॥१॥
काय करूं आतां न गमेसें जालें । बहुत सोसिलें बहु दिस ॥ध्रु.॥
घर लागे पाठी चित्ती उभे वारे । आपुलें तें झुरे पाहावया ॥२॥
तुका म्हणे जीव गेला तरी जाव । धरिला तो देव भाव सिद्धी ॥३॥
१९०३
विनवीजे ऐसें भाग्य नाहीं देवा । पायांशीं केशवा सलगी केली ॥१॥
धीटपणें पत्र लिहिलें आवडी । पार नेणे थोडी मति माझी ॥ध्रु.॥
जेथें देवा तुझा न कळे चि पार । तेथें मी पामर काय वाणूं ॥२॥
जैसे तैसे माझे बोल अंगीकारीं । बोबड्या उत्तरीं गौरवितों ॥३॥
तुका म्हणे विटेवरि जी पाउलें । तेथें म्यां ठेविलें मस्तक हें ॥४॥
१९०४
देवांच्या ही देवा गोपिकांच्या पती । उदार हे ख्याती त्रिभुवनीं ॥१॥
पातकांच्या रासी नासितोसी नामें । जळतील कर्में महा दोष ॥ध्रु.॥
सर्व सुखें तुझ्या वोळगती पायीं । रिद्धि सिद्धि ठायीं मुक्तिचारी ॥२॥
इंद्रासी दुर्लभ पाविजे तें पद । गीत गातां छंद वातां टाळी ॥३॥
तुका म्हणे जड जीव शक्तिहीन । त्यांचें तूं जीवन पांडुरंगा ॥४॥
१९०५
काय जालें नेणों माझिया कपाळा । न देखीजे डोळां मूळ येतां ॥१॥
बहु दिस पाहें वचनासी वास । धरिलें उदास पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
नाहीं निरोपाचें पावलें उत्तर । ऐसें तों निष्ठ न पाहिजे ॥२॥
पडिला विसर किंवा कांहीं धंदा । त्याहूनि गोविंदा जरूरसा ॥३॥
तुका म्हणे आलें वेचाचें सांकडें । देणें घेणें पुढें तो ही धाक ॥४॥
१९०६
एवढा संकोच तरि कां व्यालासी । आम्ही कोणांपाशीं तोंड वासूं ॥१॥
कोण मज पुसे सिणलें भागलें । जरी मोकलिलें तुम्हीं देवा ॥ध्रु.॥
कवणाची वाट पाहों कोणीकडे । कोण मज ओढे जीवलग ॥२॥
कोण जाणे माझे जीवींचें सांकडें । उगवील कोडें संकटाचें ॥३॥
तुका म्हणे तुम्ही देखिली निश्चिंती । काय माझे चित्ती पांडुरंगा ॥४॥
१९०७
देई डोळे भेटी न धरीं संकोच । न घलीं कांहीं वेच तुजवरी ॥१॥
तुज बुडवावें ऐसा कोण धर्म । अहनिऩशीं नाम घेतां थोडें ॥ध्रु.॥
फार थोडें काहीं करूनि पातळ । त्याजमध्यें काळ कडे लावूं ॥२॥
आहे माझी ते चि सारीन सिदोरी । भार तुजवरी नेदीं माझा ॥३॥
तुका म्हणे आम्हां लेंकराची जाती । भेटावया खंती वाटतसे ॥४॥
१९०८
सीण भाग हरे तेथींच्या निरोपें । देखिलिया रूप उरी नुरे ॥१॥
इंद्रियांची धांव होईंल कुंटित । पावेल हें चित्ती समाधान ॥ध्रु.॥
माहेर आहेसें लौकिकीं कळावें । निढळ बरवें शोभा नेदी ॥२॥
आस नाहीं परी उरी बरी वाटे । आपलें तें भेटे आपणासी ॥३॥
तुका म्हणे माझी अविट आवडी । खंडण तांतडी होऊं नेदीं ॥४॥
१९०९
धरितों वासना परी नये फळ । प्राप्तीचा तो काळ नाहीं आला ॥१॥
तळमळी चत्ति घातलें खापरीं । फुटतसे परी लाहीचिया ॥ध्रु.॥
प्रकार ते कांहीं नावडती जीवा । नाहीं पुढें ठावा काळ हातीं ॥२॥
जातों तळा येतों मागुता लौकरी । वोळशाचे फेरी सांपडलों ॥३॥
तुका म्हणे बहु करितों विचार । उतरें डोंगर एक चढें ॥४॥
१९१०
कां माझे पंढरी न देखती डोळे । काय हें न कळे पाप यांचें ॥१॥
पाय पंथें कां हे न चलती वाट । कोण हें अदृष्ट कर्म बळी ॥ध्रु.॥
कां हें पायांवरी न पडे मस्तक । क्षेम कां हस्तक न पवती ॥२॥
कां या इंद्रियांची न पुरे वासना । पवित्र होईंना जिव्हा कीर्ती ॥३॥
तुका म्हणे कई जाऊनि मोटळें । पडेन हा लोळें महाद्वारीं ॥४॥
१९११
काय पोरें जालीं फार । किंवा न साहे करकर ॥१॥
म्हणऊनि केली सांडी । घांस घेऊं न ल्हां तोंडीं ॥ध्रु.॥
करूं कलागती । तुज भांडणें भोंवतीं ॥२॥
तुका म्हणे टांचें । घरीं जालेंसे वरोचें ॥३॥
१९१२
कांहीं चिंतेविण । नाहीं उपजत सीण ॥१॥
तरी हा पडिला विसर । माझा तुम्हां जाला भार ॥ध्रु.॥
आली कांहीं तुटी । गेली सुटोनियां गांठी ॥२॥
तुका म्हणे घरीं । बहु बैसले रिणकरी ॥३॥
१९१३
निरोपासी वेचे । काय बोलतां फुकाचें ॥१॥
परी हें नेघेवे चि यश । भेओं नको सुखी आस ॥ध्रु.॥
सुख समाधानें । कोण पाहे देणें घेणें ॥२॥
न लगे निरोपासी मोल । तुका म्हणे वेचे बोल ॥३॥
१९१४
जोडीच्या हव्यासें । लागे धनांचें चि पिसें ॥१॥
मग आणीक दुसरें । लोभ्या नावडती पोरें ॥ध्रु.॥
पाहे रुक्याकडे । मग अवघें ओस पडे ॥२॥
तुका म्हणे देवा । तुला बहुत चि हेवा ॥३॥
१९१५
मविलें मविती । नेणों रासी पडिल्या किती ॥१॥
परि तूं धाला चि न धासी । आलें उभाउभीं घेसी ॥ध्रु.॥
अवघ्यां अवघा काळ । वाटा पाहाती सकळ ॥२॥
तुका म्हणे नाहीं । अराणूक तुज कांहीं ॥३॥
१९१६
न बैससी खालीं । सम उभा च पाउलीं ॥१॥
ऐसे जाले बहुत दिस । जालीं युगें अठ्ठाविस ॥ध्रु.॥
नाहीं भाग सीण । अराणूक एक क्षण ॥२॥
तुका म्हणे किती । मापें केलीं देती घेती ॥३॥
१९१७
जोडी कोणांसाटीं । एवढी करितोसी आटी ॥१॥
जरी हें आम्हां नाहीं सुख । रडों पोरें पोटीं भूक ॥ध्रु.॥
करूनि जतन । कोणा देसील हें धन ॥२॥
आमचे तळमळे । तुझें होईंल वाटोळें ॥३॥
घेसील हा श्राप । माझा होऊनियां बाप ॥४॥
तुका म्हणे उरी । आतां न ठेवीं यावरी ॥५॥
१९१८
करूनि चाहाडी । अवघी बुडवीन जोडी ॥१॥
जरि तूं होऊनि उदास । माझी बुडविसी आस ॥ध्रु.॥
येथें न करी काम । मुखें नेघें तुझें नाम ॥२॥
तुका म्हणे कुळ । तुझें बुडवीन समूळ ॥३॥
१९१९
समर्थाचे पोटीं । आम्ही जन्मलों करंटीं ॥१॥
ऐसी जाली जगीं कीर्ति । तुझ्या नामाची फजिती ॥ध्रु.॥
येथें नाहीं खाया । न ये कोणी मूळ न्याया ॥२॥
तुका म्हणे जिणें । आतां खोटें जीवपणें ॥३॥
१९२०
पुढें तरी चित्ती । काय येईंल तें आतां ॥१॥
मज सांगोनिया धाडीं । वाट पाहातों वराडी ॥ध्रु.॥
कंठीं धरिला प्राण । पायांपाशीं आलें मन ॥२॥
तुका म्हणे चिंता । बहु वाटतसे आतां ॥३॥
१९२१
कैंचा मज धीर । कोठें बुद्धि माझी स्थिर ॥१॥
जें या मनासी आवरूं । आंत पोटीं वाव धरूं ॥ध्रु.॥
कैंची शुद्ध मति । भांडवल ऐसें हातीं ॥२॥
तुका म्हणे कोण दशा आली सांगा ॥३॥
१९२२
समर्पक वाणी । नाहीं ऐकिजेसी कानीं ॥१॥
आतां भावें करूनि साचा । पायां पडिलों विठोबाच्या ॥ध्रु.॥
न कळे उचित । करूं समाधान चित्ती ॥२॥
तुका म्हणे विनंती । विनविली धरा चित्ती ॥३॥
१९२३
येती वारकरी । वाट पाहातों तोंवरी ॥१॥
घालूनियां दंडवत । पुसेन निरोपाची मात ॥ध्रु.॥
पत्र हातीं दिलें । जया जेथें पाठविलें ॥२॥
तुका म्हणे येती । जाइन सामोरा पुढती ॥३॥
१९२४
रुळें महाद्वारीं । पायांखालील पायरी ॥१॥
तैसें माझें दंडवत । सांगा निरोप हा संत ॥ध्रु.॥
पडे दंडकाठी । देह भलतीसवा लोटी ॥२॥
तुका म्हणे बाळ । लोळे न धरितां सांभाळ ॥३॥
१९२५
तुम्ही संतजनीं । माझी करावी विनवणी ॥१॥
काय तुक्याचा अन्याय । त्यासी अंतरले पाय ॥ध्रु.॥
भाका बहुतां रीती । माझी कीव काकुलती ॥२॥
न देखे पंढरी । तुका चरण विटेवरी ॥३॥
१९२६
होइल कृपादान । तरी मी येईंन धांवोन ॥१॥
होती संतांचिया भेटी । आनंदें नाचों वाळवंटीं ॥ध्रु.॥
रिघेन मातेपुढें । स्तनपान करीन कोडें ॥२॥
तुका म्हणे ताप । हरती देखोनियां बाप ॥३॥
१९२७
परिसोनि उत्तर । जाब देईंजे सत्वर ॥१॥
जरी तूं होसी कृपावंत । तरि हा बोलावीं पतित ॥ध्रु.॥
नाणीं कांहीं मना । करूनि पापाचा उगाणा ॥२॥
तुका म्हणे नाहीं । काय शक्ति तुझे पायीं ॥३॥
१९२८
ऐकोनियां कीर्ती । ऐसी वाटती विश्रांती ॥१॥
माते सुख डोळां पडे । तेथें कोण लाभ जोडे ॥ध्रु.॥
बोलतां ये वाचे । वीट नये जिव्हा नाचे ॥२॥
तुका म्हणे धांवे । वासना ते रस घ्यावे ॥३॥
१९२९
किती करूं शोक । पुढें वाढे दुःखें दुःख ॥१॥
आतां जाणसी तें करीं । माझें कोण मनीं धरी ॥ध्रु.॥
पुण्य होतें गांठी । तरि कां लागती हे आटी ॥२॥
तुका म्हणे बळ । माझी राहिली तळमळ ॥३॥
१९३०
करील आबाळी । माझ्या दांताची कसाळी ॥१॥
जासी एखादा मरोन । पाठी लागेल हें जन ॥ध्रु.॥
घरीं लागे कळहे । नाहीं जात तो शीतळ ॥२॥
तुका म्हणे पोरवडे । मज येतील रोकडे ॥३॥
१९३१
आतां आशीर्वाद । माझा असो सुखें नांद ॥१॥
म्हणसी कोणा तरी काळें । आहेतसी माझीं बाळें ॥ध्रु.॥
दुरी दूरांतर । तरी घेसी समाचार ॥२॥
नेसी कधीं तरी । तुका म्हणे लाज हरी ॥३॥
१९३२
आतां हे सेवटीं । माझी आइकावी गोष्टी ॥१॥
आतां द्यावा वचनाचा । जाब कळे तैसा याचा ॥ध्रु.॥
आतां करकर । पुढें न करीं उत्तर ॥२॥
तुका म्हणे ठसा । तुझा आहे राखें तैसा ॥३॥
१९३३
बोलिलों ते आतां । कांहीं जाणतां नेणतां ॥१॥
क्षमा करावे अन्याय । पांडुरंगे माझे माय ॥ध्रु.॥
स्तुती निंदा केली । लागे पाहिजे साहिली ॥२॥
तुका म्हणे लाड । दिला तैसें पुरवा कोड ॥३॥
॥३६॥
या पत्राच्या उत्तराच्या मार्गप्रतीक्षेचे अभंग १९
१९३४
माहेरिंचा काय येईंल निरोप । म्हणऊनि झोंप नाहीं डोळां ॥१॥
वाट पाहें आस धरूनियां जीवीं । निडळा हे ठेवीं वरी बाहे ॥ध्रु.॥
बोटवरी माप लेखितों दिवस । होतों कासावीस धीर नाहीं ॥२॥
काय नेणों संतां पडेल विसर । कीं नव्हे सादर मायबाप ॥३॥
तुका म्हणे तेथें होईंल दाटणी । कोण माझें आणी मना तेथें ॥४॥
१९३५
परि तो आहे कृपेचा सागर । तोंवरी अंतर पडों नेदी ॥१॥
बहुकानदृष्टी आइके देखणा । पुरोनियां जना उरलासे ॥ध्रु.॥
सांगितल्याविणें जाणे अंतरिंचें । पुरवावें ज्याचें तैसें कोड ॥२॥
बहुमुखें कीर्ती आइकिली कानीं । विश्वास ही मनीं आहे माझा ॥३॥
तुका म्हणे नाहीं जात वांयांविण । पाळितो वचन बोलिलों तें ॥४॥
१९३६
यावरि न कळे संचित आपुलें । कैसें वोडवलें होइल पुढें ॥१॥
करील विक्षेप धाडितां मुळासी । किंवा धाडा ऐसी तांतडी हे ॥ध्रु.॥
जोंवरी हे डोळां देखें वारकरी । तों हें भरोवरी करी चित्ती ॥२॥
आस वाढविते बुद्धीचे तरंग । मनाचे ही वेग वावडती ॥३॥
तुका म्हणे तेव्हां होतील निश्चळ । इंद्रियें सकळ निरोपानें ॥४॥
१९३७
होईंल निरोप घेतला यावरी । राउळाभीतरीं जाऊनियां ॥१॥
करूनियां दधिमंगळभोजन । प्रयाण शकुनसुमुहूर्तें ॥ध्रु.॥
होतील दाटले सद्गदित कंठीं । भरतें या पोटीं वियोगाचें ॥२॥
येरयेरां भेटी क्षेम आलिंगनें । केलीं समाधान होतीं संतीं ॥३॥
तुका म्हणे चाली न साहे मनास । पाहाती कळस परपरतों ॥४॥
१९३८
ऐसी ते सांडिली होईंल पंढरी । येते वारकरी होत वाटे ॥१॥
देखिले सोहळे होती आठवत । चालती ते मात करूनियां ॥ध्रु.॥
केली आइकिली होईंल जे कथा । राहिलें तें चित्ती होइल प्रेम ॥२॥
गरुडटके टाळ मृदांग पताका । सांगती ते एकां एक सुख ॥३॥
तुका म्हणे आतां येती लवलाहीं । आलिंगूनि बाहीं देइन क्षेम ॥४॥
१९३९
क्षेम मायबाप पुसेन हें आधीं । न घलीं हें मधीं सुख दुःख ॥१॥
न करीं तांतडी आपणांपासूनि । आइकेन कानीं सांगतीं तें ॥ध्रु.॥
अंतरींचें संत जाणतील गूज । निरोप तो मज सांगतील ॥२॥
पायांवरी डोईं ठेवीन आदरें । प्रीतिपडिभरें आळिंगून ॥३॥
तुका म्हणे काया करीन कुरवंडी । ओवाळून सांडीं त्यांवरून ॥४॥
१९४०
होइल माझी संतीं भाकिली करुणा । जे त्या नारायणा मनीं बैसे ॥१॥
शृंगारूनि माझीं बोबडीं उत्तरें । होतील विस्तारें सांगितलीं ॥ध्रु.॥
क्षेम आहे ऐसें होइल सांगितलें । पाहिजे धाडिलें शीघ्र मूळ ॥२॥
अवस्था जे माझी ठावी आहे संतां । होइल कृपावंता निरोपिली ॥३॥
तुका म्हणे सवें येईंल मुर्हाळी । किंवा कांहीं उरी राखतील ॥४॥
१९४१
दोहींमध्यें एक घडेल विश्वासें । भातुकें सरिसें मूळ तरी ॥१॥
करिती निरास निःशेष न घडे । कांहीं तरी ओढे चित्ती माये ॥ध्रु.॥
लौकिकाची तरी धरितील लाज । काय माझ्या काज आचरणें ॥२॥
अथवा कोणाचें घेणें लागे रीण । नाहीं तरी हीनकर्मी कांहीं ॥३॥
व्यालीचिये अंगीं असती वेधना । तुका म्हणे मना मन साक्ष ॥४॥
१९४२
बैसतां कोणापें नाहीं समाधान । विवरे हें मन ते चि सोईं ॥१॥
घडी घडी मज आठवे माहेर । न पडे विसर क्षणभरी ॥ध्रु.॥
नो बोलावें ऐसा करितों विचार । प्रसंगीं तों फार आठवतें ॥२॥
इंद्रियांसी वाहो पडिली ते चाली । होती विसांवली ये चि ठायीं ॥३॥
एकसरें सोस माहेरासी जावें । तुका म्हणे जीवें घेतलासे ॥४॥
१९४३
नाहीं हानि परी न राहावे निसुर । न पडे विसर काय करूं ॥१॥
पुसाविसी वाटे मात कापडियां । पाठविती न्याया मूळ मज ॥ध्रु.॥
आणीक या मना नावडे सोहळा । करितें टकळा माहेरींचा ॥२॥
बहु कामें केलें बहु कासावीस । बहु जाले दिस भेटी नाहीं ॥३॥
तुका म्हणे त्याचें न कळे अंतर । अवस्था तों फार होते मज ॥४॥
१९४४
तोंवरी म्यां त्यास कैसें निषेधावें । जों नाहीं बरवें कळों आलें ॥१॥
कोणाचिया मुखें तट नाहीं मागें । वचन वाउगें बोलों नये ॥ध्रु.॥
दिसे हानि परी निरास न घडे । हे तंव रोकडे अनुभव ॥२॥
आपुलिया भोगें होईंल उशीर । तोंवरी कां धीर केला नाहीं ॥३॥
तुका म्हणे गोड करील सेवट । पाहिली ते वाट ठायीं आहे ॥४॥
१९४५
माहेरींचें आलें तें मज माहेर । सुखाचें उत्तर करिन त्यासी ॥१॥
पायांवरी माथा आळिंगीन बाहीं । घेईंन लवलाहीं पायवणी ॥ध्रु.॥
सुख समाचार पुसेन सकळ । कैसा पर्वकाळ आहे त्यास ॥२॥
आपुले जीवींचें सुखदुःख भावें । सांगेन अघवें आहे तैसें ॥३॥
तुका म्हणे वीट नेघें आवडीचा । बोलिली च वाचा बोलवीन ॥४॥
१९४६
वियोग न घडे सन्निध वसलें । अखंड राहिलें होय चित्ती ॥१॥
विसरु न पडे विकल्प न घडे । आलें तें आवडे तया पंथें ॥ध्रु.॥
कामाचा विसर नाठवे शरीर । रसना मधुर नेणे फिकें ॥२॥
निरोपासी काज असो अनामिक । निवडितां एक नये मज ॥३॥
तुका म्हणे हित चित्ते ओढियेलें । जेथें तें उगलें जावें येणें ॥४॥
१९४७
आतां माझे सखे येती वारकरी । जीवा आस थोरी लागली ते ॥१॥
सांगतील माझ्या निरोपाची मात । सकळ वृत्तांत माहेरींचा ॥ध्रु.॥
काय लाभ जाला काय होतें केणें । काय काय कोणे सांटविलें ॥२॥
मागणें तें काय धाडिलें भातुकें । पुसेन तें सुखें आहेतसीं ॥३॥
तुका म्हणे काय सांगती ते कानीं । ऐकोनियां मनीं धरुनि राहें ॥४॥
१९४८
काय करावें म्यां केले ते विचार । घडेल साचार काय पाहों ॥१॥
काय मन नाहीं धरीत आवडी । प्रारब्धीं जोडी ते चि खरी ॥ध्रु.॥
काय म्यां तेथींचें रांधिलें चाखोनि । तें हें करीं मनीं विवंचना ॥२॥
आणीक ही त्यासी बहुत कारण । बहु असे जिणें ओढीचें ही ॥३॥
तुका म्हणे आम्हां बोळविल्यावरी । परती माघारी केली नाहीं ॥४॥
१९४९
आम्हां अराणूक संवसारा हातीं । पडिली नव्हती आजिवरी ॥१॥
पुत्रदाराधन होता मनी धंदा । गोवियेलों सदा होतों कामें ॥ध्रु.॥
वोडवलें ऐसें दिसतें कपाळ । राहिलें सकळ आवरोनि ॥२॥
मागें पुढें कांहीं न दिसे पाहातां । तेथूनियां चिंता उपजली ॥३॥
तुका म्हणे वाट पाह्याचें कारण । येथीचिया हिंणें जालें भाग्य ॥४॥
१९५०
बहु दिस नाहीं माहेरिंची भेटी । जाली होती तुटी व्यवसायें ॥१॥
आपुल्याला होतों गुंतलों व्यासंगें । नाहीं त्या प्रसंगें आठवलें ॥ध्रु.॥
तुटातें तुटतें जडती जडलें । आहे तें आपुलें आपणापें ॥२॥
बहु निरोपाचें पावलें उत्तर । जवळी च पर एक तें ही ॥३॥
काय जाणों मोह होईंल सांडिला । बहु दिस तुटला तुका म्हणे ॥४॥
१९५१
होतीं नेणों जालीं कठिणें कठीण । जवळी च मन मनें ग्वाही ॥१॥
आम्ही होतों सोईं सांडिला मारग । घडिलें तें मग तिकून ही ॥ध्रु.॥
निश्चिंतीनें होते पुढिलांची सांडी । न चाले ते कोंडी मायबापा ॥२॥
आम्हां नाहीं त्यांचा घडिला आठव । त्यांचा बहु जीव विखुरला ॥३॥
तुका म्हणे जालें धर्माचें माहेर । पडिलें अंतर आम्हांकूनि ॥४॥
१९५२
आतां करावा कां सोंस वांयांविण । लटिका चि सीण मनासी हा ॥१॥
असेल तें कळों येईंल लौकरी । आतां वारकरी आल्यापाठी ॥ध्रु.॥
बहु विलंबाचें सन्निध पातलें । धीराचें राहिलें फळ पोटीं ॥२॥
चालिलें तें ठाव पावेल सेवटीं । पुरलिया तुटी पाउलांची ॥३॥
तुका म्हणे आसे लागलासे जीव । म्हणऊनि कींव भाकीतसें ॥४॥
॥१९॥
संत परत आले त्यांची भेट झाली ते अभंग ११
१९५३
भागलेती देवा । माझा नमस्कार घ्यावा ॥१॥
तुम्ही क्षेम कीं सकळ । बाळ अवघे गोपाळ ॥ध्रु.॥
मारगीं चालतां । श्रमलेती येतां जातां ॥२॥
तुका म्हणे कांहीं । कृपा आहे माझ्या ठायीं ॥३॥
१९५४
घालूनियां ज्योती । वाट पाहें दिवसराती ॥१॥
बहु उतावळि मन । तुमचें व्हावें दरुषण ॥ध्रु.॥
आलों बोळवीत । तैसें या चि पंथें चित्ती ॥२॥
तुका म्हणे पेणी । येतां जातां दिवस गणीं ॥३॥
१९५५
आजि दिवस धन्य । तुमचें जालें दरुषण ॥१॥
सांगा माहेरींची मात । अवघा विस्तारीं वृत्तांत ॥ध्रु.॥
आइकतों मन । करूनि सादर श्रवण ॥२॥
तुका म्हणे नाम । माझा सकळ संभ्रम ॥३॥
१९५६
बोलिलीं तीं काय । माझा बाप आणि माय ॥१॥
ऐसें सांगा जी झडकरी । तुम्ही सखे वारकरी ॥ध्रु.॥
पत्राचें वचन । काय दिलें फिरावून ॥२॥
तुका म्हणे कांहीं । मना आणिलें कीं नाहीं ॥३॥
१९५७
काय पाठविलें । सांगा भातुकें विठ्ठलें ॥१॥
आसे लागलासे जीव । काय केली माझी कींव ॥ध्रु.॥
फेडिलें मुडतर । किंवा कांहीं जरजर ॥२॥
तुका म्हणे सांगा । कैसें आर्त पांडुरंगा ॥३॥
१९५८
आजिचिया लाभें ब्रम्हांड ठेंगणें । सुखी जालें मन कल्पवेना ॥१॥
आर्तभूत माझा जीव जयांसाटीं । त्यांच्या जाल्या भेटी पायांसवें ॥ध्रु.॥
वाटुली पाहातां सिणले नयन । बहु होतें मन आर्तभूत ॥२॥
माझ्या निरोपाचें आणिलें उत्तर । होइल समाचार सांगती तो ॥३॥
तुका म्हणे भेटी निवारला ताप । फळलें संकल्प संत आले ॥४॥
१९५९
आजि बरवें जालें । माझें माहेर भेटलें ॥१
डोळां देखिले सज्जन । निवारला भाग सीण ॥ध्रु.॥
धन्य जालों आतां । क्षेम देऊनियां संतां ॥२॥
इच्छेचें पावलों । तुका म्हणे धन्य जालों ॥३॥
१९६०
वोरसोनि येती । वत्सें धेनुवेच्या चित्ती ॥१॥
माझा कराया सांभाळ । वोरसोनियां कृपाळ ॥ध्रु.॥
स्नेहें भूक तान । विसरती जाले सीण ॥२॥
तुका म्हणे कौतुकें । दिलें प्रेमाचें भातुकें ॥३॥
१९६१
आलें तें आधीं खाईंन भातुकें । मग कवतुकें गाईंन ओव्या ॥१॥
सांगितला आधीं आइकों निरोप । होइल माझा बाप पुसें तों तें ॥२॥
तुका म्हणे माझे सखे वारकरी । आले हे माहेरीहून आजि ॥३॥
१९६२
आमुप जोडल्या सुखाचिया रासी । पार त्या भाग्यासी नाहीं आतां ॥१॥
काय सांगों सुख जालें आलिंगन । निवाली दर्शनें कांति माझी ॥२॥
तुका म्हणे यांच्या उपकारासाटीं । नाहीं माझे गांठी कांहीं एक ॥३॥
१९६३
पवित्र व्हावया घालीन लोळणी । ठेवीन चरणीं मस्तक हें ॥१॥
जोडोनि हस्तक करीन विनवणी । घेइन पायवणी धोवोनियां ॥२॥
तुका म्हणे माझें भांडवल सुचें । संतां हें ठायींचें ठावें आहे ॥३॥
॥११॥
पत्राचे अभंग समाप्त । ३६ । १९ । ११ ॥ ६६॥
१९६४
मना एक करीं । म्हणे जाईंन पंढरी । उभा विटेवरी । तो पाहेन सांवळा ॥१॥
करीन सांगती तें काम । जरी जपसी हें नाम । नित्य वाचे राम । हरि कृष्ण गोविंदा ॥ध्रु.॥
लागें संतांचिया पायां । कथे उल्हास गावया । आलों मागावया । शरण देई उचित ॥२॥
नाचें रंगीं वाहें टाळी । होय सादर ते काळीं । तुका म्हणे मळी । सांडूनियां अंतरी ॥३॥
१९६५
न राहे क्षण एक वैकुंठीं । क्षीरसागरीं त्रिपुटी ।
जाय तेथें दाटी । वैष्णवांची धांवोनि ॥१॥
भाविक गे माये भोळें गुणाचें । आवडे तयाचें नाम घेतां तयासी ॥ध्रु.॥
जो नातुडे कवणिये परी । तपें दानें व्रतें थोरी ।
म्हणतां वाचे हरि । राम कृष्ण गोविंदा ॥२॥
चौदा भुवनें जया पोटीं । तो राहे भक्तांचिये कंठीं ।
करूनियां साटी। चत्ति प्रेम दोहींची ॥३॥
जया रूप ना आकार । धरी नाना अवतार ।
घेतलीं हजार । नांवें ठेवूनि आपणां ॥४॥
ऐसा भक्तांचा ॠणी । पाहातां आगमीं पुराणीं ।
नाहीं तुका म्हणे ध्यानीं । तो कीर्तनीं नाचतसे ॥५॥
१९६६
स्वल्प वाट चला जाऊं । वाचे गाऊं विठ्ठल ॥१॥
तुम्ही आम्ही खेळीमेळीं । गदा रोळी आनंदें ॥ध्रु.॥
ध्वजा कुंचे गरुडटके । शृंगार निके करोनि ॥२॥
तुका म्हणे हें चि नीट । जवळी वाट वैकुंठा ॥३॥
१९६७
आनंदाच्या कोटी । सांटवल्या आम्हां पोटीं ॥१॥
प्रेम चालिला प्रवाहो । नामओघ लवलाहो ॥ध्रु.॥
अखंड खंडेना जीवन । राम कृष्ण नारायण ॥२॥
थडी आहिक्य परत्र । तुका म्हणे सम तीर ॥३॥
१९६८
चाहाडाची माता । व्यभिचारीण तत्वता ॥१॥
पाहे संतांचें उणें । छिद्र छळावया सुनें ॥ध्रु.॥
जेणों त्याच्या वाचें । कांहीं सोडिलें गाठीचें ॥२॥
तुका म्हणे घात । व्हावा ऐसी जोडी मात ॥३॥
१९६९
सापें ज्यासी खावें । तेणें प्राणासी मुकावें ॥१॥
काय लाधला दुर्जन । तोंडावरी थुंकी जन ॥ध्रु.॥
विंचु हाणें नांगी । अग्न लावी आणिकां अंगीं ॥२॥
तुका म्हणे जाती । नरका पाउलीं चालती ॥३॥
॥६॥
स्वामींनीं स्त्रीस उपदेश केला ते अभंग ॥ ११ ॥
१९७०
पिकल्या सेताचा आम्हां देतो वांटा । चौधरी गोमटा पांडुरंग ॥१॥
सत्तर टके बाकी उरली मागे तो हा । मागें झडले दाहा आजिवरी ॥ध्रु.॥
हांडा भांडीं गुरें दाखवी ऐवज । माजघरीं बाजे बैसलासे ॥२॥
मज यासी भांडतां जाब नेदी बळें । म्हणे एका वेळे घ्याल वांटा ॥३॥
तुका म्हणे स्त्रिये काय वो करावें । नेदितां लपावें काय कोठें ॥४॥
१९७१
करितां विचार अवघें एक राज्य । दुजा कोण मज पाठी घाली ॥१॥
कोण्या रीती जावें आम्ही वो पळोनि । मोकळ अंगणीं मागें पुढें ॥ध्रु.॥
काय तें गव्हाणें हिंडावीं वो किती । दूत ते लागती याच पाठी ॥२॥
कोठें याची करूं केलों कुळवाडी । आतां हा न सोडी जीवें आम्हां ॥३॥
होऊनि बेबाख येथें चि राहावें । देईंल तें खावें तुका म्हणे ॥४॥
१९७२
नागवूनि एकें नागवीं च केली । फिरोनियां आलीं नाहीं येथें ॥१॥
भेणें सुती कोणी न घेती पालवीं । करूनियां गोवी निसंतान ॥ध्रु.॥
एकें तीं गोविलीं घेऊनि जमान । हांसतील जन लोक तयां ॥२॥
सरले तयांसी घाली वैकुंठीं । न सोडी हे साटी जीवें जाली ॥३॥
तुका म्हणे जालों जाणोनि नेणती । सांपडलों हातीं याचे आम्ही ॥४॥
१९७३
आतां तूं तयास होईं वो उदास । आरंभला नास माझ्या जीवा ॥१॥
जरूर हें जालें मज कां नावडे । उपास रोकडे येती आतां ॥ध्रु.॥
बरें म्या तुझिया जीवाचें तें काय । व्हावें हें तें पाहें विचारूनि ॥२॥
तुज मज तुटी नव्हे या विचारें । सहित लेकुरें राहों सुखें ॥३॥
तुका म्हणे तरी तुझा माझा संग । घडेल वियोग कधीं नव्हे ॥४॥
१९७४
काय करूं आतां माझिया संचिता । तेणें जीववित्ती साटी केली ॥१॥
न म्हणावें कोणी माझें हें करणें । हुकुम तो येणें देवें केला ॥ध्रु.॥
करूनि मोकळा सोडिलों भिकारी । पुरविली तरी पाठी माझी ॥२॥
पाणिया भोंपळा जेवावया पानें । लाविलीं वो येणें देवें आम्हां ॥३॥
तुका म्हणे यासी नाहीं वो करुणा । आहे नागवणा ठावा मज ॥४॥
१९७५
नको धरूं आस व्हावें या बाळांस । निर्माण तें त्यांस त्यांचें आहे ॥१॥
आपुला तूं गळा घेई उगवूनि । चुकवीं जाचणी गर्भवास ॥ध्रु.॥
अवेज देखोनि बांधितील गळा । म्हणोनि निराळा पळतुसें ॥२॥
देखोनियां त्यांचा अवघड मार । कांपे थरथर जीव माझा ॥३॥
तुका म्हणे जरी आहे माझी चाड । तरी करीं वाड चित्ति आतां ॥४॥
१९७६
भले लोक तुज बहु मानवती । वाढेल या कीर्ति जगामाजी ॥१॥
म्हणे मेलीं गुरें भांडीं नेलीं चोरें । नाहींत लेंकुरें जालीं मज ॥ध्रु.॥
आस निरसूनि कठिण हें मन । करीं वो समान वज्र तैसें ॥२॥
किंचित हें सुख टाकीं वो थुंकोनि । पावसील धनी परमानंद ॥३॥
तुका म्हणे थोर चुकती सायास । भवबंद पाश तुटोनियां ॥४॥
१९७७
ऐक हें सुख होईंल दोघांसी । सोहळा हे ॠषि करिती देव ॥१॥
जडितविमानें बैसविती मानें । गंधर्वांचें गाणें नामघोष ॥ध्रु.॥
संत महंत सद्धि येतील सामोरे । सर्वसुखा पुरे कोड तेथें ॥२॥
आलिंगूनि लोळों त्यांच्या पायांवरी । जाऊं तेथवरी मायबापें ॥३॥
तुका म्हणे तया सुखा वर्णू काय । जेव्हां बापमाय देखें डोळां ॥४॥
१९७८
देव पाहावया करीं वो सायास । न धरीं हे आस नाशिवंत ॥१॥
दिन शुद्ध सोम सकाळीं पातला । द्वादशी घडला पर्वकाळ ॥ध्रु.॥
द्विजां पाचारूनि शुद्ध करीं मन । देई वो हें दान यथाविध ॥२॥
नको चिंता करूं वस्त्रा या पोटाची । माउली आमुची पांडुरंग ॥३॥
तुका म्हणे दुरी सांगतों पाल्हाळीं । परी तो जवळी आहे आम्हां ॥४॥
१९७९
सुख हें नावडे आम्हां कोणा बळें । नेणसी अंधळें जालीशी तूं ॥१॥
भूक तान कैसी राहिली निश्चळ । खुंटलें चपळ मन ठायीं ॥ध्रु.॥
द्रव्य जीवाहूनि आवडे या जना । आम्हांसी पाषाणाहूनि हीन ॥२॥
सोइरे सज्जन जन आणि वन । अवघें समान काय गुणें ॥३॥
तुका म्हणे आम्हां जवळी च आहे । सुख दुःख साहे पांडुरंग ॥४॥
१९८०
गुरुकृपे मज बोलविलें देवें । होईंल हें घ्यावें हित कांहीं ॥१॥
सत्य देवें माझा केला अंगीकार । आणीक विचार नाहीं आतां ॥ध्रु.॥
होईं बळकट घालूनियां कास । हा चि उपदेश तुज आतां ॥२॥
सडा संमार्जन तुळसीवृंदावन । अतीतपूजन ब्राम्हणाचें ॥३॥
वैष्णवांची दासी होई सर्वभावें । मुखीं नाम घ्यावें विठोबाचें ॥४॥
पूर्णबोध स्त्रीभ्रतारसंवाद । धन्य जिहीं वाद आइकिला ॥५॥
तुका म्हणे आहे पांडुरंगकथा । तरेल जो चित्ती धरील कोणी ॥६॥
॥११॥
१९८१
खडा रवाळी साकर । जाला नामाचा चि फेर ।
न दिसे अंतर । गोडी ठायीं निवडितां ॥१॥
तुम्ही आम्ही पांडुरंगा । भिन्न ऐसें काय सांगा ।
जाळविलें जगा । मी हें माझें यासाटीं ॥ध्रु॥
पायीं हातीं नाकीं शिरीं । हेम राहे अळंकारीं ।
मुसे आल्यावरी । काय निवडे वेगळें ॥२॥
निजलिया लाभ हानी । तों च खरी ते स्वप्नीं ।
तुका म्हणे दोन्ही । निवारलीं जागतां ॥३॥
१९८२
आम्ही जाणों तुझा भाव । कैंचा भक्त कैंचा देव । बीजा नाहीं ठाव । कैंचें फळ शेवटीं ॥१॥
संपादिलें बहु रूप । कैंचें पुण्य कैंचें पाप । नव्हतों आम्ही आप । आपणासी देखिलें ॥ध्रु.॥
एके ठायीं घरिच्याघरीं । न कळतां जाली चोरी । तेथें तें चि दुरी । जाणें येणें खुंटलें ॥२॥
तुका म्हणे धरूनि हातीं । उर ठेविली मागुती । एकांतीं लोकांतीं । देवभक्तिसोहळा ॥३॥
१९८३
कांहीं बोलिलों बोबडें । मायबापा तुम्हांपुढें । सलगी लाडें कोडें । मज क्षमा करावी ॥१॥
काय जाणावा महिमा । तुमचा म्यां पुरुषोत्तमा । आवडीनें सीमा । सांडविली मज हातीं ॥ध्रु.॥
घडे अवज्ञा सख्यत्वें । बाळें बापासी न भ्यावें । काय म्यां सांगावें । आहे ठावें तुम्हासी ॥२॥
तुका म्हणे देवा । प्रेम लोभ न संडावा । पाळिला पाळावा । लळा पुढती आगळा ॥३॥
१९८४
बहु भितों जाणपणा । आड न यो नारायणा ।
घेइन प्रेमपान्हा । भक्तिसुख निवाडें ॥१॥
यासी तुळे ऐसे कांहीं । दुजें त्रिभुवनीं नाहीं ।
काला भात दहीं । ब्रम्हादिकां दुर्लभ ॥ध्रु.॥
निमिशा अर्ध संतसंगति । वास वैकुंठीं कल्पांतीं ।
मोक्षपदें होती । ते विश्रांति बापुडी ॥२॥
तुका म्हणे हें चि देई । मीतूंपणा खंड नाहीं ।
बोलिलों त्या नाहीं । अभेदाची आवडी ॥३॥
॥४॥
१९८५
देवा आतां ऐसा करीं उपकार । देहेचा विसर पाडीं मज ॥१॥
तरीं च हा जीव सुख पावे माझा । बरें केशीराजा कळों आलें ॥ध्रु.॥
ठाव देई चित्ती राख पायांपाशीं । सकळ वृत्तींसी अखंडित ॥२॥
असे भय आतां लाज काम क्रोध । तोडावा संबंध यांचा माझा ॥३॥
मागणें तें एक हें चि आहे आतां । नाम मुखीं संतसंग देई ॥४॥
तुका म्हणे नको वरपंग देवा । घेई माझी सेवा भावशुद्ध ॥५॥
१९८६
तुज न करितां काय नव्हे एक । हे तों सकळिक संतवाणी ॥१॥
घेई माझा भार करीं कइवार । उतरीं हा पार भवसिंधु ॥ध्रु.॥
उचित अनुचित पापपुण्यकाला । हा तों नये मला निवडितां ॥२॥
कुंटित राहिली बोलतां बोलतां । पार न पवतां वाणी पुढें ॥३॥
पुसतां ही कोणां न कळे हें गुज । राखें आतां लाज पांडुरंगा ॥४॥
तुका म्हणे बहु पाहिलें या जीवें । वर्म जालें जी ठावें नाम तुझें ॥५॥
१९८७
मज त्याची भीड नुलंघवे देवा । जो म्हणे केशवा दास तुझा ॥१॥
मज आवडती बहु तैसे जन । करिती कीर्तन कथा तुझी ॥ध्रु.॥
सांडूनियां लाज नाचेन त्यांपुढें । आइकती कोडें नाम तुझें ॥२॥
न लगे उपचार होईंन भिकारी । वैष्णवांच्या घरीं उष्टावळी ॥३॥
तुका म्हणे जाणों उचित अनुचित । विचारूनि हित तें चि करूं ॥४॥
१९८८
तुझे पाय माझे राहियेले चित्ती । ते मज दाविती वर्म देवा ॥१॥
आम्हां अंधां तुझ्या पायांचा आधार । जाणसी विचार चाळवितां ॥ध्रु.॥
मन स्थिर ठेलें इंद्रियें निश्चळ । हें तों माझें बळ नव्हे देवा ॥२॥
पापपुण्य भेद नासिलें तिमिर । त्रिगुण शरीर सांडियेलें ॥३॥
तुका म्हणे तुझा प्रताप हा खरा । मी जाणें दातारा शरणागत ॥४॥
१९८९
जेथें जातों तेथें तू माझा सांगाती । चालविसी हातीं धरूनियां ॥१॥
चालों वाटे आम्ही तुझा चि आधार । चालविसी भार सवें माझा ॥ध्रु.॥
बोलों जातां बरळ करिसी तें नीट । नेली लाज धीट केलों देवा ॥२॥
अवघें जन मज जाले लोकपाळ । सोइरे सकळ प्राणसखे ॥३॥
तुका म्हणे आतां खेळतों कौतुकें । जालें तुझें सुख अंतर्बाहीं ॥४॥
१९९०
जालें पीक आम्हां अवघा सुकाळ । घेऊं अवघा काळ प्रेमसुख ॥१॥
जाली अराणुक अवघियांपासून । अवघा गेला सीण भाग आतां ॥ध्रु.॥
अवघा जाला आम्हां एक पांडुरंग । आतां नाहीं जग माझें तुझें ॥२॥
अवघे चि आम्ही ल्यालों अळंकार । शोभलों हि फार अवघ्यांवरी ॥३॥
तुका म्हणे आम्ही सदेवांचे दास । करणें न लगे आस आणिकांची ॥४॥
॥६॥
१९९१
साधनें आमुचीं आज्ञेचीं धारकें । प्रमाण सेवकें स्वामिसत्ता ॥१॥
प्रकाशिलें जग आपुल्या प्रकाशें । रवि कर्मरसें अलिप्त त्या ॥ध्रु.॥
सांगणें तें तें नाहीं करणें आपण । मोलही वचन बाध जालें ॥२॥
तुका म्हणे आम्हां भांडवल हातीं । येरझारा खाती केवढियें ॥३॥
१९९२
शुभ जाल्या दिशा अवघा चि काळ । अशुभ मंगळ मंगळाचें ॥१॥
हातींचिया दीपें दुराविली निशी । न देखिजे कैसी आहे ते ही ॥ध्रु.॥
सुख दुःखाहूनि नाहीं विपरीत । देतील आघात हितफळें ॥२॥
तुका म्हणे आतां आम्हांसी हें भलें । अवघे चि जाले जीव जंत ॥३॥
१९९३
पाप पुण्य दोन्ही वाहाती मारग । स्वर्गनर्कभोग यांचीं पेणीं ॥१॥
एका आड एक न लगे पुसावें । जेविल्या देखावें मागें भूक ॥ध्रु.॥
राहाटीं पडिलें भरोनियां रितीं । होतील मागुतीं येतीं जातीं ॥२॥
तुका म्हणे आम्ही खेळतियांमधीं । नाहीं केली बुद्धी स्थिर पाहों ॥३॥
॥३॥
१९९४
हित तें हें एक राम कंठीं राहे । नाठविती देहभाव देही ॥१॥
हा चि एक धर्म निज बीजवर्म । हें चि जाळी कर्में केलीं महा ॥ध्रु.॥
चित्ती राहे पायीं रूप बैसे डोळां । जीवें कळवळा आवडीचा ॥२॥
अखंड न खंडे अभंग न भंगे । तुका म्हणे गंगे मिळणी सिंधु ॥३॥
॥१॥
१९९५
माझिये जातीचें मज भेटो कोणी । आवडीची धणी फेडावया ॥१॥
आवडे ज्या हरि अंतरापासूनि । ऐसियाचे मनीं आर्त माझें ॥ध्रु.॥
तयालागीं जीव होतो कासावीस । पाहातील वास नयन हे ॥२॥
सुफळ हा जन्म होईंल तेथून । देतां आलिंगन वैष्णवांसी ॥३॥
तुका म्हणे तो चि सुदिन सोहळा । गाऊं या गोपाळा धणीवरि ॥४॥
१९९६
आमुचें जीवन हें कथाअमृत । आणिक ही संतसमागम ॥१॥
सारूं एके ठायीं भोजन परवडी । स्वादरसें गोडी पदोपदीं ॥ध्रु.॥
धालिया ढेंकर येती आनंदाचे । वोसंडलें वाचे प्रेमसुख ॥२॥
पिकलें स्वरूप आलिया घुमरि । रासी ते अंबरीं न समाये ॥३॥
मोजितां तयाचा अंत नाहीं पार । खुंटला व्यापार तुका म्हणे ॥४॥
१९९७
जोडिलें तें आतां न सरे सारितां । जीव बळी देतां हाता आलें ॥१॥
संचित सारूनि बांधिलें धरणें । तुंबिलें जीवन आक्षय हें ॥ध्रु.॥
शीत उष्ण तेथें सुखदुःख नाहीं । अंतर सबाही एक जालें ॥२॥
बीज तो अंकुर पत्र शाखा फळें । प्राप्तबीज मुळें अवघें नासे ॥३॥
तुका म्हणे नामीं राहिलीसे गोडी । बीजाच्या परवडी होती जाती ॥४॥
१९९८
भक्तिभाव आम्ही बांधिलासे गांठी । साधावितों हाटीं घ्या रे कोणी ॥१॥
सुखाचिया पेंठे घातला दुकान । मांडियेले वान रामनाम ॥ध्रु.॥
सुखाचें फुकाचें सकळांचें सार । तरावया पार भवसिंधु ॥२॥
मागें भाग्यवंत जाले थोर थोर । तिहीं केला फार हा चि सांटा ॥३॥
खोटें कुडें तेथें नाहीं घातपात । तुका म्हणे चत्ति शुद्ध करीं ॥४॥
१९९९
प्रजन्यें पडावें आपुल्या स्वभावें । आपुलाल्या दैवें पिके भूमि ॥१॥
बीज तें चि फळ येईंल शेवटीं । लाभहानितुटी ज्याची तया ॥ध्रु.॥
दीपाचिये अंगीं नाहीं दुजाभाव । धणी चोर साव सारिखे चि ॥२॥
काउळें ढोंपरा ककर तित्तिरा । राजहंसा चारा मुक्ताफळें ॥३॥
तुका म्हणे येथें आवडी कारण । पिकला नारायण जयां तैसा ॥४॥
२०००
धीर तो कारण एकविधभाव । पतिव्रते नाहो सर्वभावें ॥१॥
चातक हे जळ न पाहाती दृष्टी । वाट पाहे कंठीं प्राण मेघा ॥ध्रु.॥
सूर्यविकाशनी नेघे चंद्रामृत । वाट पाहे अस्तउदयाची ॥२॥
धेनु येऊं नेदी जवळी आणिकां । आपुल्या बाळकाविण वत्सा ॥३॥
तुका म्हणे नेम प्राणांसवेंसाटी । तरी च या गोष्टी विठोबाची ॥४॥
॥६॥