सूर्यावलोकन व निष्क्रमण संस्काराचा निर्णय

तिसर्‍या, चौथ्या महिन्यांत बालकाची अवलोकनशक्ति उत्तेजित होत असते. त्यावेळीं त्याला सूर्य व चंद्राचे दर्शन करवून स्वाभाविक रुचि तृप्ति करणे आहे. निष्क्रमणसंस्कारांत दोन उद्देश आहेत. बालकांस बागेत अगर जंगलांत नेऊन शुद्ध वायु सेवन करण्यापासून भावी रोग दूर व्हावे व शारिरिक उन्नति व्हावी आणि त्याला सृष्टि अवलोकन करण्याचे प्रथम शिक्षण दिले जावे. तसेंच प्रथम परमेश्वराच्या मूर्तींचे दर्शन करण्याचे ज्ञान संपादणे. हें संस्कार केव्हां करावेत या विषयी ऋषींची दोन मते आहेत. एक बालकाच्या जन्मानंतर ३ र्‍या महिन्याच्या शुक्लपक्षी तृतीयेस, कारण शुक्लपक्षी १ - २ - ३ स चंद्राचे दर्शन स्पष्ट होतें. दुसरे मत हे आहे कीं, ३ रा महिना पुरा होऊन चवथ्या महिन्यांत शुक्लपक्षातींल जन्मतिथि किंवा जन्मनक्षत्र यादिवशीं करावे याला प्रयाणास सांगितलेले शुभतिथि नक्षत्रादि घ्यावे.