पूर्वभागः - अध्यायः १००

ऋषयः ऊचुः ॥
विजित्य विष्णुना सार्धं भगवान्परमेश्वरः ॥
सर्वान्दधीचवचनात्कथं भेजे महेश्वरः ॥१॥

सूत उवाच ॥
दक्षयज्ञे सुविपुले देवान् विष्णुपुरोगमान् ॥
ददाह सार्धं भगवान् रुद्रः सर्वान्मुनिगणानपि ॥२॥

भद्रो नाम गणस्तेन प्रेषितः परमेष्ठिना ॥
विप्रयोगेन देव्या वै दुःसहेनैव सुव्रताः ॥३॥

सोसृजद्वीरभद्रश्च गणेशान्रोमजाञ्छुभान् ॥
गणेश्वरैः समारुह्य रथं भद्रः प्रतावान् ॥४॥

गंतुं चक्रे मतिं यस्य सारथिर्भगवानजः ॥
गणेश्वराश्च ते सर्वे विविधायुधपामयः ॥५॥

विमानैर्विश्वतो भद्रैस्तमन्वयुरथो सुराः ॥
हिमवच्छिखरे रम्ये हेमश्रृंगे सुशोभने ॥६॥

यज्ञवाटस्तथा तस्य गंगाद्वारसमीपतः ॥
तद्देशे चैव विख्यातं शुभं कनखलं द्विजाः ॥७॥

दग्धुं वै प्रेषितश्चासौ भगवान् परमेष्ठिना ॥
तदोत्पातो बभूवाथ लोकानां भयशंसनः ॥८॥

पर्वताश्च व्यशीर्यंत प्रचकंपे वसुंधरा ॥
मरुतश्चाप्यघूर्णंत चुक्षुभे मकरालयः ॥९॥

अग्नयो नैव दीप्यंति न च दीप्यति भास्करः ॥
ग्रहाश्च न प्रकाश्यंते न देवा न च दानवाः ॥१०॥

ततः क्षणात् प्रविश्यैव यज्ञवाटं महात्मनः ॥
रोमजैः सहितो भद्रः कालाग्निरिवचापरः ॥११॥

उवाच भद्रो भगवान् दक्षं चामिततेजसम् ॥
संपर्कादेव दक्षाद्यमुनीन्देवान् पिनाकिना ॥१२॥

दग्धुं संप्रोषितश्चाहं भवंतं समुनीश्वरैः ॥
इत्युक्त्वा यज्ञशालां तां ददाह गणपुंगवः ॥१३॥

गणेश्वराश्च संक्रुद्धा यूपानुत्पाट्य चिक्षिपुः ॥
प्रस्तोत्रा सह होत्रा च दग्धं चैव गणेश्वरैः ॥१४॥

गृहीत्वा गणपाः सर्वान् गंगास्रोतसि चिक्षिपुः ॥
वीरभद्रो महातेजाः शक्रस्योद्यच्छतः करम् ॥१५॥

व्यष्टंभयददीनात्मा तथान्येषां दिवौकसाम् ॥
भगस्य नेत्रे चोत्पाट्य करजाग्रेण लीलया ॥१६॥

निहत्य मुष्टिना दंतान् पूष्णश्चैवं न्यपातयत् ॥
तथा चंद्रमसंदेवं पादांगुष्ठेन लीलया ॥१७॥

घर्षयामास भगवान् वीरभद्रः प्रतापवान् ॥
चिच्छेद च शिरस्तस्य शक्रस्य भगवान्प्रभोः ॥१८॥

वह्नेर्हस्तद्वयं छित्त्वा जिह्वामुत्पाट्य लीलया ॥
जघान मूर्ध्नि पादेन वीरभद्रो महाबलः ॥१९॥

यमस्य दंडं भगवान् प्रचिच्छेद स्वयं प्रभुः ॥
जघान देवमीशानं त्रिशूलेन महाबलम् ॥२०॥

त्रयस्त्रिंशत्सुरानेवं विनिहत्याप्रयत्नतः ॥
त्रयश्च त्रिशतं तेषां त्रिसाहस्रं च लीलया ॥२१॥

त्रयं चैव सुरेंद्राणां जघान च मुनीश्वरान् ॥
अन्यांश्च देवान्देवोसौ सर्वान्युद्धाय संस्थितान् ॥२२॥

जघान भगवान्नुद्रः खड्गमुष्ट्यादिसायकैः ॥
अथ विष्णुर्महातेजाश्चक्रमुद्यम्य मूर्च्छितः ॥२३॥

युयोध भगवांस्तेन रुद्रेण सह माधवः ॥
तयोः समभवद्युद्धं सुघोरं रोमहर्षणम् ॥२४॥

विष्णोर्योगबलात्तस्य दिव्यदेहाः सुदारुणाः ॥२५॥

शंखचक्रगदाहस्ता असंख्याताश्च जज्ञिरे ॥
तान्सर्वानपि देवोसौनारायणसमप्रभ्रान् ॥२६॥

निहत्य गदया विष्णुं ताडयामास मूर्धनि ॥
ततश्चोरसि तं देवं लीलयैव रणाजिरे ॥२७॥

पपात च तदा भूमौ विसंज्ञः पुरुषोत्तमः ॥
पुनरुत्थाय तं हंतुं चक्रमुद्यम्य स प्रभुः ॥२८॥

क्रोधरक्तेक्षमः श्रीमानतिष्ठत्पुरुषर्षभः ॥
तस्य चक्रं च यद्रौद्रं कालादित्यसमप्रभम् ॥२९॥

व्यष्टंभयददीनात्मा करस्थं न चचाल सः ॥
अतिष्ठत्स्तंभितस्तेन श्रृंगवानिव निश्चलः ॥३०॥

त्रिभिश्च धर्षितं शार्ङ्गं त्रिधाभूतं प्रभोस्तदा ॥
शार्ङ्गंकोटिप्रसंगाद्वै चिच्छेद च शिरः प्रभोः ॥३१॥

छिन्नं च निपपातासु शिरस्तस्य रसातले ॥
वायुना प्रेरितं चैव प्राणजेन पिनाकिना ॥३२॥

प्रविवेश तदा चैव तदीयाहवनीयकम् ॥
तत्प्रतिध्वस्तकलशं भग्नयूपं सतोरणम् ॥३३॥

प्रदीपितमहाशालं दृष्ट्वा यज्ञोपि दुद्रुवे ॥
ते तदा मृगरूपेण धावंतं गगनं प्रति ॥३४॥

वीरभद्रः समाधाय विशिरस्कमथाकरोत् ॥
ततः प्रजापतिं धर्मं कश्यपं च जगद्गुरुम् ॥३५॥

अरिष्टनेमिनं वीरो बहुपुत्रं मुनीश्वरम् ॥
मुनीमंगिरसं चैव कृष्णाश्वं च महाबलः ॥३६॥

जघान मूर्ध्नि पादेन दक्षं चैव यशस्विनम् ॥
चिच्छेद च शिरस्तस्य ददाहाग्नौ द्विजोत्तमाः ॥३७॥

सरस्वत्यश्च नासाग्रं देवमातुस्तथैव च ॥
निकृत्य करजाग्रेण वरिभद्रः प्रतापवान् ॥३८॥

तस्थौ श्रिया वृतो मध्ये प्रेतस्थाने यथा भवः ॥
एतस्मिन्नेव काले तु भगवान्पद्मसंभवः ॥३९॥

भद्रमाह महातेजाः प्रार्थयन्प्रणतः प्रभुः ॥
अलं क्रोधेन वै भद्र नष्टाश्चैव दिवौकसः ॥४०॥

प्रसीद क्षम्यतां सर्वं रोमजैः सह सुव्रत ॥
सोपि भद्रः प्रभावेण ब्रह्मणः परमेष्ठिनः ॥४१॥

शमं जगाम शनकैः शांतस्तस्थौ तदाज्ञया ॥
देवोपि तत्र भगवानंरिक्षे वृषध्वजः ॥४२ ॥

सगणः सर्वदः शर्वः सर्वलोकमहेश्वरः ॥
प्रार्थितश्चैव देवेन ब्रह्मणा भगवान् भवः ॥४३॥

हतानां च तदा तेषां प्रददौ पूर्ववत्तनुम् ॥
इंद्रस्य च शिरस्तस्य विष्णोश्चैव महात्मनः ॥४४॥

दक्षस्य च मुनीन्द्रस्य तथान्येषां महेश्वरः ॥
वागीश्याश्चैव नासाग्रं देवमातुस्तथैव च ॥४५॥

नष्टानां जीवितं चैव वराणि विविधानि च ॥
दक्षस्य ध्वस्त वक्त्रस्य शिरसा भगवान्प्रभुः ॥४६॥

कल्पयामास वै वक्त्रं लीलया च महान् भवः ॥
दक्षोपि लब्धसंज्ञश्च समुत्थाय कृतांजलिः ॥४७॥

तुष्टाव देवदेवेशं शंकरं वृषभध्वजम् ॥
स्तुतस्तेन महातेजाः प्रदाय विविधान्वरान् ॥४८॥

गाणपत्यं ददौ तस्मै दक्षायाक्लिष्टकर्मणे ॥
देवाश्च सर्वे देवेशं तुष्टुवुः परमेश्वरम् ॥४९॥

नारायणश्च भगवान् तुष्टाव च कृतांजलिः ॥
ब्रह्मा च मुनयः सर्वे पृथक्पृथगजोद्भवम् ॥५०॥

तुष्टुवुर्देवर्देवेशं नीलकंठं वृषध्वजम् ॥
तान्दोवाननुगृह्यैव भवोप्यंतरधीयत ॥५१॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे शिवकृद्दक्षयज्ञविध्वंसनो नाम शततमोऽध्यायः ॥१००॥