अचिन्त्याव्यक्तरूपाय निर्गुणाय गुणात्मने ।
समस्तजगदाधारमूर्तये ब्रह्मणे नमः ॥१॥
अल्पावशिष्टे तु कृते मयो नाम महासुरः ।
रहस्यम् परमम् पुण्यम् जिज्ञासुर् ज्ञानम् उत्तमम् ॥२॥
वेदाङ्गम् अग्र्यम् अखिलम् ज्योतिषाम् गतिकारणम् ।
आराधयन् विवस्वन्तम् तपस् तेपे सुदुश्चरम् ॥३॥
तोषितस् तपसा तेन प्रीतस् तस्मै वरार्थिने ।
ग्रहाणाम् चरितम् प्रादान् मयाय सविता स्वयम् ॥४॥
विदितस् ते मया भावस् तोषितस् तपसा ह्य् अहम् ।
दद्याम् कालाश्रयम् ज्ञानम् ग्रहाणाम् चरितम् महत् ॥५॥
न मे तेजःसहः कश्चिद् आख्यातुम् नास्ति मे क्षणः ।
मदम्शः पुरुषो अयम् ते निःशेषम् कथयिष्यति ॥६॥
इत्य् उक्त्वान्तर्दधे देवः समादिश्याम्शम् आत्मनः ।
स पुमान् मयम् आहेदम् प्रणतम् प्राञ्जलिस्थितम् ॥७॥
शृणुष्वैकमनाः पूर्वम् यद् उक्तम् ज्ञानम् उत्तमम् ।
युगे युगे महर्षीणाम् स्वयम् एव विवस्वता ॥८॥
शास्त्रम् आद्यम् तद् एवेदम् यत् पूर्वम् प्राह भास्करः ।
युगानाम् परिवर्तेन कालभेदो अत्र केवलः ॥९
लोकानाम् अन्तकृत् कालः कालो अन्यः कलनात्मकः ।
स द्विधा स्थूलसूक्ष्मत्वान् मूर्तश् चामूर्त उच्यते ॥१०॥
प्राणादिः कथितो मूर्तस् त्रुट्याद्यो अमूर्तसम्ज्ञकः ।
षड्भिः प्राणैर् विनाडी स्यात् तत्षष्ट्या नाडिका स्मृता ॥११॥
नाडीषष्ट्या तु नाक्षत्रम् अहोरात्रम् प्रकीर्तितम् ।
तत्त्रिम्शता भवेन् मासः सावनो अर्कोदयैस् तथा ॥१२॥
ऐन्दवस् तिथिभिस् तद्वत् सम्क्रान्त्या सौर उच्यते ।
मासैर् द्वादशभिर् वर्षम् दिव्यम् तद् अह उच्यते ॥१३॥
सुरासुराणाम् अन्योन्यम् अहोरात्रम् विपर्ययात् ।
तत्षष्टिः षड्गुणा दिव्यम् वर्षम् आसुरम् एव च ॥१४॥
तद्द्वादशसहस्राणि चतुर्युगम् उदाहृतम् ।
सूर्याब्दसम्ख्यया द्वित्रिसागरैर् अयुताहतैः ॥१५॥
सन्ध्यासन्ध्याम्शसहितम् विज्ञेयम् तच्चतुर्युगम् ।
कृतादीनाम् व्यवस्थेयम् धर्मपादव्यवस्थया ॥१६॥
युगस्य दशमो भागश् चतुस्त्रिद्व्येकसङ्गुणः ।
क्रमात् कृतयुगादीनाम् षष्ठाम्शः सन्ध्ययोः स्वकः ॥१७॥
युगानाम् सप्ततिः सैका मन्वन्तरम् इहोच्यते ।
कृताब्दसम्ख्यास् तस्यान्ते सन्धिः प्रोक्तो जलप्लवः ॥१८॥
ससन्धयस् ते मनवः कल्पे ज्ञेयास् चतुर्दश ।
कृतप्रमाणः कल्पादौ सन्धिः पञ्चदशः स्मृतः ॥१९॥
इत्थम् युगसहस्रेण भूतसम्हारकारकः ।
कल्पो ब्राह्मम् अहः प्रोक्तम् शर्वरी तस्य तावती ॥२०॥
परमायुः शतम् तस्य तयाहोरात्रसम्ख्यया ।
आयुषो अर्धमितम् तस्य शेषकल्पो अयम् आदिमः ॥२१॥
कल्पाद् अस्माच् च मनवः षड् व्यतीताः ससन्धयः ।
वैवस्वतस्य च मनोर् युगानाम् त्रिघनो गतः ॥२२॥
अष्टाविम्शाद् युगाद् अस्माद् यातम् एतत् कृतम् युगम् ।
अतः कालम् प्रसम्ख्याय सम्ख्याम् एकत्र पिण्डयेत् ॥२३॥
ग्रहर्क्षदेवदैत्यादि सृजतो अस्य चराचरम् ।
कृताद्रिवेदा दिव्याब्दाः शतघ्ना वेधसो गताः ॥२४॥
पश्चाद् व्रजन्तो अतिजवान् नक्षत्रैः सततम् ग्रहाः ।
जीयमानास् तु लम्बन्ते तुल्यम् एव स्वमार्गगाः ॥२५॥
प्राग्गतित्वम् अतस् तेषाम् भगणैः प्रत्यहम् गतिः ।
परिणाहवशाद् भिन्ना तद्वशाद् भानि भुञ्जते ॥२६॥
शीघ्रगस् तान्य् अथाल्पेन कालेन महताल्पगः ।
तेषाम् तु परिवर्तेन पौष्णान्ते भगणः स्मृतः ॥२७॥
विकलानाम् कला षष्ट्या तत्षष्ट्या भाग उच्यते ।
तत्त्रिम्शता भवेद् राशिर् भगणो द्वादशैव ते ॥२८॥
युगे सूर्यज्ञशुक्राणाम् खचतुष्करदार्णवाः ।
कुजार्किगुरुशीघ्राणाम् भगणाः पूर्वयायिनाम् ॥२९॥
इन्दो रसाग्नित्रित्रीषुसप्तभूधरमार्गणाः ।
दस्रत्र्यष्टरसाङ्काक्षिलोचनानि कुजस्य तु ॥३०॥
बुधशीघ्रस्य शून्यर्तुखाद्रित्र्यङ्कनगेन्दवः ।
बृहस्पतेः खदस्राक्षिवेदषड्वह्नयस् तथा ॥३१॥
सितशीघ्रस्य षट्सप्तत्रियमाश्विखभूधराः ।
शनेर् भुजङ्गषट्पञ्चरसवेदनिशाकराः ॥३२॥
चन्द्रोच्चस्याग्निशून्याश्विवसुसर्पार्णवा युगे ।
वामम् पातस्य वस्वग्नियमाश्विशिखिदस्रकाः ॥३३॥
भानाम् अष्टाक्षिवस्वद्रित्रिद्विद्व्यष्टशरेन्दवः ।
भोदया भगणैः स्वैः स्वैर् ऊनाः स्वस्वोदया युगे ॥३४॥
भवन्ति शशिनो मासाः सूर्येन्दुभगणान्तरम् ।
रविमासोनितास् ते तु शेषाः स्युर् अधिमासकाः ॥३५॥
सावहाहानि चान्द्रेभ्यो द्युभ्यः प्रोज्झ्य तिथिक्षयाः ।
उदयाद् उदयम् भानोर् भूमिसावनवासरः ॥३६॥
वसुद्व्यष्टाद्रिरूपाङ्कसप्ताद्रितिथयो युगे ।
चान्द्राः खाष्टखखव्योमखाग्निखर्तुनिशाकराः ॥३७॥
षड्वह्नित्रिहुताशाङ्कतिथयश् चाधिमासकाः ।
तिथिक्षया यमार्थाश्विद्व्यष्टव्योमशराश्विनः ॥३८॥
खचतुष्कसमुद्राष्टकुपञ्च रविमासकाः ।
भवन्ति भोदया भानुभगणैर् ऊनिताः क्वहाः ॥३९॥
अधिमासोनरात्र्यार्क्षचान्द्रसावनवासराः ।
एते सहस्रगुणिताः कल्पे स्युर् भगणादयः ॥४०॥
प्राग्गतेः सूर्यमन्दस्य कल्पे सप्ताष्टवह्नयः ।
कौजस्य वेदखयमा बौधस्याष्टर्तुवह्नयः ॥४१॥
खखरन्ध्राणि जैवस्य शौक्रस्यार्थगुणेषवः ।
गो अग्नयः शनिमन्दस्य पातानाम् अथ वामतः ॥४२॥
मनुदस्रास् तु कौजस्य बौधस्याष्टाष्टसागराः ।
कृताद्रिचन्द्रा जैवस्य त्रिखाङ्काश् च तथा भृगोस् ॥४३॥
शनिपातस्य भगणाः कल्पे यमरसर्तवः ।
भगणाः पूर्वम् एवात्र प्रोक्ताश् चन्द्रोच्चपातयोः ॥४४॥
षण्मनूनाम् तु सम्पीड्य कालम् तत्सन्धिभिः सह ।
कल्पादिसन्धिना सार्धम् वैवस्वतमनोस् तथा ॥४५॥
युगानाम् त्रिघनम् यातम् तथा कृतयुगम् त्व् इदम् ।
प्रोज्झ्य सृष्टेस् ततः कालम् पूर्वोक्तम् दिव्यसम्ख्यया ॥४६॥
सूर्याब्दसम्ख्यया ज्ञेयाः कृतस्यान्ते गता अमी ।
खचतुष्कयमाद्र्यग्निशररन्ध्रनिशाकराः ॥४७॥
अत ऊर्ध्वम् अमी युक्ता गतकालाब्दसम्ख्यया ।
मासीकृता युता मासैर् मधुशुक्लादिभिर् गतैः ॥४८॥
पृथक्स्थास् ते अधिमासघ्नाः सूर्यमासविभाजिताः ।
लब्धाधिमासकैर् युक्ता दिनीकृत्य दिनान्विताः ॥४९॥
द्विष्ठास् तिथिक्षयाभ्यस्ताश् चान्द्रवासरभाजिताः ।
लब्धोनरात्रिरहिता लङ्कायाम् आर्धरात्रिकः ॥५०॥
सावनो द्युगणः सूर्याद् दिनमासाब्दपास् ततः ।
सप्तभिः क्षयितः शेषः सूर्याद्यो वासरेश्वरः ॥५१॥
मासाब्ददिनसम्ख्याप्तम् द्वित्रिघ्नम् रूपसम्युतम् ।
सप्तोद्धृतावशेषौ तु विज्ञेयौ मासवर्षौ ॥५२॥
यथा स्वभगनाभ्यस्तो दिनराशिः कुवासरैः ।
विभाजितो मध्यगत्या भगणादिर् ग्रहो भवेत् ॥५३॥
एवम् स्वशीघ्रमन्दोच्चा ये प्रोक्ताः पूर्वयायिनः ।
विलोमगतयः पातास् तद्वच् चक्राद् विशोधिताः ॥५४॥
द्वादशघ्ना गुरोर् याता भगणा वर्तमानकैः ।
राशिभिः सहिताः शुद्धाः षष्ट्या स्युर् विजयादयः ॥५५॥
विस्तरेणैतद् उदितम् सम्क्षेपाद् व्यावहारिकम् ।
मध्यमानयनम् कार्यम् ग्रहाणाम् इष्टतो युगात् ॥५६॥
अस्मिन् कृतयुगस्यान्ते सर्वे मध्यगता ग्रहाः ।
विना तु पातमन्दोच्चान् मेषादौ तुल्यताम् इताः ॥५७॥
मकरादौ शशाङ्कोच्चम् तत्पातस् तु तुलादिगः ।
निरम्शत्वम् गताश् चान्ये नोक्तास् ते मन्दचारिणः ॥५८॥
योजनानि शतान्य् अष्टौ भूकर्णो द्विगुणानि तु ।
तद्वर्गतो दशगुणात् पदम् भूपरिधिर् भवेत् ॥५९॥
लम्बज्याघ्नस् त्रिजीवाप्तः स्फुटो भूपरिधिः स्वकः ।
तेन देशान्तराभ्यस्ता ग्रहभुक्तिर् विभाजिता ॥६०॥
कलादि तत् फलम् प्राच्याम् ग्रहेभ्यः परिशोधयेत् ।
रेखाप्रतीचीसम्स्थाने प्रक्षिपेत् स्युः स्वदेशजा ॥६१॥
राक्षसालयदेवौकःशैलयोर् मध्यसूत्रगाः ।
रोहीतकम् अवन्ती च यथा सन्निहितम् सरः ॥६२॥
अतीत्योन्मीलनाद् इन्दोः पश्चात् तद्गणितागतात् ।
यदा भवेत् तदा प्राच्याम् स्वस्थानम् मध्यतो भवेत् ॥६३॥
अप्राप्य च भवेत् पश्चाद् एवम् वापि निमीलनात् ।
तयोर् अन्तरनाडीभिर् हन्याद् भूपरिधिम् स्फुटम् ॥६४॥
षष्ट्या विभज्य लब्धैस् तु योजनैः प्राग् अथापरैः ।
स्वदेशः परिधौ ज्ञेयः कुर्याद् देशान्तरम् हि तैः ॥६५॥
वारप्रवृत्तिः प्राग्देशे क्षपार्धे अभ्यधिके भवेत् ।
तद्देशान्तरनाडीभिः पश्चाद् ऊने विनिर्दिशेत् ॥६६॥
इष्टनाडीगुणा भुक्तिः षष्ट्या भक्ता कलादिकम् ।
गते शोध्यम् युतम् गम्ये कृत्वा तात्कालिको भवेत् ॥६७॥
भचक्रलिप्ताशीत्यम्शम् परमम् दक्षिणोत्तरम् ।
विक्षिप्यते स्वपातेन स्वक्रान्त्यन्ताद् अनुष्णगुः ॥६८॥
तन्नवाम्शम् द्विगुणितम् जीवस् त्रिगुणितम् कुजः ।
बुधशुक्रार्कजाः पातैर् विक्षिप्यन्ते चतुर्गुणम् ॥६९॥
एवम् त्रिघनरन्ध्रार्करसार्कार्का दशाहताः ।
चन्द्रादीनाम् क्रमाद् उक्ता मध्यविकेषेपलिप्तिकाः ॥७०॥