अस्यामेव चैत्रशुद्धल्कतृतीयायां गणगौरीव्रतम् ॥ तदुक्तं देवीपुराणे ॥
चैत्रशुल्कतृतीयायां गौरीमीश्वरसंयुताम् ॥ संपूज्य दोलोत्सवकं कुर्यान्नारी शुभेप्सुका ॥१॥
निर्णयामृते च । तृतीयायां यजेद्देवीं शंकरेण समन्विताम् ॥ कुंकु मागुरुकर्पूरमणिवस्त्रासुगंधकैः ॥२॥
स्त्रग्गंधधूपदीपैश्व दमनेन विशेषतः ॥ तत आंदोल येद्वत्स शिवोमातुष्टये सदा ॥३॥
रात्रौ जागरणं कुर्यात्प्रातर्देया तु दक्षिणा ॥ सौभाग्याय सदा स्त्रीभिः कार्या पुत्रसुखेप्सुभिः ॥४॥
इयं च पराग्राह्या ॥ अथास्मद्देशीयसदा चारप्राप्तं गणगौरीव्रतविधानम् ॥
तच्च होलिकाद्वितीयदिनादाभ्य चैत्रशुल्कतृतीयापर्य्यतं सौभाग्यकामनया सौभाग्यवतीभिः कन्यकाभिश्व
पूजात्मकं व्रतं कार्यम् ॥ तद्यथा ॥ उषस्यु थाय कन्याभिः सह नानोत्सवतीतैर्युता अरण्ये गत्वा
यथादेशकालोद्धवपुष्पाणि दूर्वाकुरांश्व गृहीत्वा स्वगृहमागत्य कुंभकारमृत्तिकया तीर्थमृत्तिकया च गौरीश्वप्रतिमाद्वयं
निर्माय मणिव स्त्रमाल्यभूषणादिभिः सुशोभितं कृत्वा प्रतिदिनं प्रातर्नानागीतोत्सवपूर्वकमौद्धुतकूपतडागनदीजलेन
कुंकुमाक्षतपुष्पदूर्वाकुरादिभिश्व संपूजयेत् । ततश्वैत्रशुल्कतृतीयायां राजकीयबृहद्रौरीश्वरप्रतिमाद्व येन युतां कृत्वा
वाद्यादिभिः सह ग्रामं प्रदक्षिणीकृत्य स्वपूजितप्रतिमाद्वयं यथालाभजलाशये निक्षिपेत् । इदं पूजात्मकं व्रतं युवतीभिः
कन्याभिश्व विवाहात्प्रथमवर्षपर्य्यतं कृत्वा । तृतीयायां सर्वाभिः सौभाग्यवतीभिर्महोत्सवं पूजां च कुर्यात् ।
एवं वरणपर्य्यतं व्रतं कृत्वा यदाकदा तस्यो द्यापनं कार्य्यम् । उद्यापने तु षोडशसौभाग्यवत्यो भोजनीयाः ।
ताभ्यो वस्त्राणि सौभाग्यद्रव्याणि च दद्यात् । इदं पूजनं मलमासेपि कार्यम् । इति गणगौरीव्रतविधानम् ॥
अथ चैत्रशुल्कतृतीयायामरुंधतीं व्रतोद्यापनम् । स्कांदे पूर्व त्रिरात्रोपवासं कृत्वा चैत्रशुल्कतृतीयायां प्रातरुत्थाय नित्यकर्म समाप्य ।
देशकालौस्मृत्वा । ममात्मनः इह जन्मनि जन्मांतरे च बालवैधव्यनाशार्थमनेकसौभाग्यपुत्रपौत्रा वाप्तिकामनया
पूर्वाचरितारुंधतीव्रतस्योद्यापनं करिष्ये । इति संकल्प्य । गणेश पूजनं पुण्याहवाचनं च कृत्वा आचार्यादीन् वृत्वा
सर्वतोभद्रमंडले ब्रह्मदिदेवान् संपूजयेत् । ततो जीरकपुंजे लवणान्विते वस्त्रयुग्मवेष्टिते ताम्रकलशं संस्थाप्य तत्र
सुवर्णमयीमरुंधतीं गौरीवसिष्ठध्रुवाणां सुवर्नप्रतिमाच्यतुष्टयं संस्थाप्य ततन्नाममंत्रेण षोडशोपचारैः पूजयेत् । अथावरणपूजा ।
ॐ देववंद्ये नमः पादौ पूजयामि १ लोकवंद्यै नमः जानुनी पू०२३ सर्वसंपत्तिदायिन्यै नमःकटी०३ गंभीरनाम्यै० नाभिं०
४ लोकधात्र्यै० स्तनौ०५ जगद्धात्र्यै० स्कंधौ०६ शांत्यै नमः बाहू०७ वरदायै० हस्तौ० ८ धृत्यै० मुखं० ९ अरुधत्यै नमः
शिरः पूजयामि १० सकलप्रियायै० सर्वागं पूजयामि ११ एवं संपूज्य । अर्घ्यं दद्यात् । अरुंधति महाभागे वसिष्ठप्रियवादिनि ॥
सौभाग्यं देहि मे देवि धनपुत्रांश्व सर्वदा ॥१॥
पुत्रान्देहि धनं देहि सौभाग्यं देहि सुव्रते ॥ अन्यांश्च सर्वकामांश्च देहि देवि नमोस्तु ते ॥२॥
इति प्रार्थ्य सुवासिनीः संपूज्य प्रातः होमं कुर्यात् । अत्र प्रधानम् । अरुंधत्यै समित्तिलाहुतिभिरष्टोत्तरशतं प्रार्थनामंत्रेण ।
ततःगौरीवसिष्ठध्रुवेभ्यः नाममंत्रेण प्रत्येकमष्टाविंशतिसंख्याकाहुतीः ब्रह्मादिसर्वतोभद्रदेवताभ्य एकैकाज्याहुतिं च हुत्वा होमशेषं समाप्य ।
आचार्य संपूज्य सवत्सां धेनुं घृतपूरितकांस्यपात्रं सदीपकं शय्यावस्त्राण्याभरणानि च दद्यात् ।
ततश्चतुर्विशतिर्द्वादश यथाशक्ति वा मिथुनानि संभोज्य तेभ्यो मोदकपोलिकापूरिकावटकघृतपूपपक्तान्नपूरितं
सवस्त्रं सशूर्पं वायनं प्रत्येकं दद्यात् । ततः दीनानाथांश्च संपूज्य बांधवैः सह स्वयमपि भोजनं कुर्यात् ॥
इति अरुंधती व्रतोद्यापनप्रयोगः ॥ अथ परशुरामजयंतीव्रतोद्यापनप्रयोगः ॥ तच्च वैशाखशुक्लतृतीयायां
निशाघ्रयाम व्यापिन्यां कार्यम् । देशकालौ संकीर्त्य ममखिलपापक्षयपूर्वकं चतुर्विधपुरुषार्थसिद्धिद्वारा
श्रीपरमेश्वर प्रीत्यर्थम् आचरितपरशुरामजयंतीव्रतोद्यापनं करिष्ये इति संकल्प्य । गणेशपूजाद्याचार्यवरणांतं कर्मकृत्वा ।
सर्वतोभद्रमंडलमध्ये ताम्रकलशोपरि हैमं परशुरामम् । ॐ विष्णोर्नुकं० इति मंत्रेणावाह्य षोडशोपचारैः संपूज्य रात्रौ
जागरणं कृत्वा प्रातरग्निं प्रतिष्ठाप्य परशुरामाय पूर्वोक्तमंत्रेण घृताक्तपा यसद्रव्येण अष्टोत्तरसंख्यया ब्रह्मादिसर्वतोभद्रदेवताभ्यश्व
एकैकयाज्याहुत्या होमं कृत्वा पीठं गांचाचार्याय दत्त्वा ब्राह्मणान् भोजयेत् । इति परशुरामजयंतीव्रतोद्यापनम् ॥
अथ श्रावणशुल्कतृतीय यां स्वर्णगौरीव्रतोद्यापनप्रयोगः ॥ गोचर्ममात्रां पृथ्वीं गोमयेन विलिप्य तत्र नानावर्ण
सुशोभनं मंडपं कृत्वा ऐशान्यां ग्रहवेदीं तत्पार्श्वे प्रधानवेदीं च निर्माय तत्र पंचवर्णकैरष्टदलं कमलं विलिखेत् ।
श्रावणशुल्कतृतीयायां प्रातः शुल्कतिलैः स्नात्वा नित्यकर्म्म समाप्य । देशकालौ संकीर्त्य ।
ममात्मनः सौभाग्यदिपुत्रसपत्तिकामनया आचरितस्वर्णगौरीव्रतोद्यापनं करिष्ये । इति संकल्प्य ।
गणेशपूजनपुण्याहवाचनाद्याचार्यवरणांतं कर्म कुर्यात् । ततो लिंगतोभद्रमंडले ताम्रकलशं यथाविधि
संस्थाप्य तत्र तिलपूरितताम्रपात्रं निधाय तदुपरि कर्षमात्रसुवर्णेन निर्मितहरगौरीप्रतिमा द्वयं वेदमंत्रैः
प्रतिष्ठाप्य पंचामृतेन संस्नाप्य षोडशोपचारैः संपूजयेत् । ततः गीतनृत्यपुराणपृठना दिना रात्रिं निनाय प्रातरग्रिं
प्रतिष्ठाप्य ग्रहहोमं कृत्वा । ॐ त्र्यंबकंयजामहे० १ इति मंत्रेण शिवाय । ॐ गौरीर्मिमायेति गौर्य्यै च
तिलवाज्यादिभिः प्रत्येकमष्टोत्तरशतमष्टाविंशतिंवा हुत्वा लिंगतोभद्र्देवताभ्य एकैकामाज्याहुतिं च हुत्वा होमं समापयेत् ।
ततः आचार्याय सवत्सां पय स्विनीं सोपस्कारां धेनुं दत्त्वा षोडश दंपतीः षोडशप्रकारैः पक्कानैः संपूज्य वंशपात्रे पक्कान्नं
षोडशप्रकारं कृत्वा वायनं दत्त्व तेभ्यो दक्षिणां दत्त्वापरेहनि बंधुभिः सह भुंजीत । इति स्कांदोक्तस्वर्गगौरीव्र तोद्यापनप्रयोगः ॥
अथ सुकृतफलतृतीयाव्रतम् ॥ तच्च अखिलपापक्षयपूर्वकपुत्रपौत्रधनसौभाग्याद्यभिवृद्धि द्वारा लक्ष्मीनारायणप्रीतये वर्षत्रयाचरितस्य
सुतकृफव्रतस्य संपूर्णतासिद्धये तदुद्यापनाख्यं कर्म करिष्ये । इतिसंकल्प्य गणेशपूजनाद्याचार्यवरणांतं कर्म कुर्य्यात् । ततः आचार्यः
सर्वतोभद्रस्थ कलशोपरि हैमं विष्णुं तद्वामे लक्ष्मीं च । ॐ विष्णोर्नुकं० १ श्रीश्चते लक्ष्मीश्च० २ इति मंत्रद्वयेन षोडशोपचारैः संपूज्य
सुवर्णफलयुतं वंशपात्रस्थवाणकं पुरतः स्थाप्य जागरणादिना रात्रिं निनयेत् । ततः प्रातरग्रिं प्रतिष्ठाप्य आज्यभागांते ग्रहहोमं कृत्वा ।
प्रधानदेवविष्णुलक्ष्मीभ्यां पूर्वोक्तमंत्रद्वयेन तिलसर्पिर्भ्यामष्टोत्तरशतद्वयं होमं सर्वतोभद्रमंडलदेवताभ्यश्च एकैकाज्याहुतिं जु हुयात् ।
तत आचार्य संपूज्य प्रतिमायुतं कलशं कपिलां सोपस्करां गां च दद्यात् वायनं च दद्यात् ।
तत पंचामृतशर्करामिश्रितगोंधूमचूर्णेन उदुंबरवृक्षस्य फलसदृशानि षष्टयधि कशतत्रयपरिमितानि
सुकृतफलानि कृत्वा तावंति च ससौवर्णानि वस्त्रानी दक्षीनासौभाग्यद्रव्यतं बूलयुतानि पायसपूर्णकांस्यपात्रसहितानि परिकल्प्य दद्यात् ।
तत्र मंत्रः । लक्ष्मीनारायणो देवो ह्रस्मात्संसारसागरात् ॥ रक्षेद्वै सकलात्पापादिह सर्व ददातु मे ॥१॥ paan 51
अन्युतः प्रतिगृह्याति अच्युतो वै ददाति च ॥ अच्युल्तस्तारकोभाभ्यामच्युताय नमोनमः ॥२॥
ततश्वतुर्विशतिं ब्राह्मणान् सदन्नेनसंतर्प्य आशिषो गृहीत्वा स्वयं भुंजीत् ।
इति भविष्योक्तसुकृतफलव्रतोद्यापनप्रयोगः ॥