श्रीगणेशाय नमः ॥
हे वसुदेव -देवकी -नंदना । आजानुबाहो कमलनयना । राहीरुक्मिणीच्या रमणा । पुंडलीकवरदा कृपानिधे ॥१॥
तुम्ही कृपा करुन भलें । संतचरित्र वदविलें । हे पांडुरंगे मम माउले । भीमातटविहारिया ॥२॥
देवा तुझ्या बळावरी । माझ्या उड्या सर्वतोंपरी । दासगणूचया ठेवा शिरीं । वरदकर आपुला ॥३॥
श्रोते तिलूकचंद नांवाचा । एक मारवाडी नागझरीचा । रहाणार होता साचा । डाका पडला तयाच्या घरीं ॥४॥
मध्यरात्रीचे सुमारास । चोरटे आले नागझरीस । तिलूकचंदाच्या गृहास । गराडा त्यांनी घातला ॥५॥
दहापांच चोर रस्त्यावर । उभे राहून भराभर । गोफणीचा वरचेवर । मारा करुं लागले ॥६॥
कांही चोर घरावरी । चढते झाले सत्वरी । टेहळणी ती करण्या खरी । दूरदृष्टी ठेवून ॥७॥
कांही चोर शिरले आंत । चोरावयासी चीजवस्त । कांहीं ते बसले सत्य । तिलूकचंदाचे उरावरी ॥८॥
दरोड्याच्या भयानीं । नौकर चाकर पळोनी । गेले घरा सोडूनी । तिलूकचंदाच्या विबुधहो ॥९॥
संदूक जें कां होतें बडे । तें फोडून पाहिलें रोकडें । चंद्रहार माळा दंडकडे । आंगठ्या पौंच्या बहुसाल ॥१०॥
सोनें -चांदीचा माल नेला । धुंडाळूनी पेट्यांला । बहुमोल होता तोही नेला । माल कपड्यांचा विबुधहो ॥११॥
या डाक्याचे तपासासी । फौजदार आला दुसरे दिवशीं । या फौजदार हुद्यासी । वर्‍हाडी म्हणती चीफसाहेब ॥१२॥
चोरीच्या तपासाचें । काम सुरुं झालें साचें । वहिमी आणविले आसपासचे । शिपाई धाडून चिफानें ॥१३॥
अस्तमानचे समयाला । चीफसाहेब येतां झाला । सहज समाधिदर्शनाला । गोमाजीच्या माळावरी ॥१४॥
दर्शन घेऊन केला नवस । श्रीगोमाजीच्या समाधीस । हा डाका सांपडल्यास । या महिन्यांत मजलागीं ॥१५॥
तरी शंभर रुपयांचा । भंडारा मी घालीन साचा । शिरा तूपसाखरेचा । ये ठायीं करुन ॥१६॥
तुम्ही पावतां नवसाप्रती । ऐसें लोक बोलती । त्याची दावा प्रचिती । मजलागीं ये वेळा ॥१७॥
मी नुकताच फौजदार । झालों खामगांवावर । हा गुन्हा सांपडेल जर । तरी कायम होईन मी ॥१८॥
त्यांतून पोराबाळांचा । बाप मी आहे साचा । तूं कृपासमुद्र करुणेचा । कृपा करा मजवरी ॥१९॥
तों रात्रीच्या समयासी । स्वप्न पडलें चिफासी । तूं न बसे नागझरीसी । जाई गव्हानाकारणें ॥२०॥
चोरीचा तपास लागेल । तूंही कायम होशील । फार काय सर्कल । पुढचे वर्षी होशील तूं ॥२१॥
गव्हानीं चोरी सांपडली । मालमत्ता मिळाली । तिलूकचंदाची सगळी । जेवढी गेली होती हो ॥२२॥
चीफसाहेब कायम झाला । खामगांव तालुक्याला । हा येत होता दर्शनाला । नागझरीस हमेशा ॥२३॥
असो कुकाजी पाटील स्वर्गवासी । झाले पंढरीक्षेत्रासी । आषाढ शुद्ध पक्षासी । संवतएकुणीसशें बेचाळीसीमधें ॥२४॥
या कुकाजी पाटलाचा । बंधु कडताजी होय साचा । हाही भक्त गोमाजीचा । होता कुकाजीचे परी ॥२५॥
या कडताजीकारण । पुत्र झाले सहाजण । खंडू गणपती नारायण । हरी मारुती कृष्णाजी ॥२६॥
परी कुकाजीनें त्याची खंती । वाहिली नाहीं तिळरती । बंधूच्याच मुलांप्रती । तो आपुलीं समजतसे ॥२७॥
कडताजीच्या मागें जाण । या साही मुलांचें संगोपन । पुत्रवत समजून । केलें होतें कुकाजीनें ॥२८॥
मरणसमयीं पंढरींत । त्या कुकाजी पाटलाप्रत । आषाढी एकादशीस सत्य । ऐशापरी स्वप्न पडलें ॥२९॥
हे कुकाजी भक्तवरा । तुझा मृत्यु पंढरपुरा । आहे चतुर्दशीसी खरा । आतां तो टळणें नसे ॥३०॥
म्हणून मृत्युपत्र करावें । त्यांत लिहून ठेवावें । माझ्या वंशजानें चालवावें । व्रत पंढरीच्या वारीचें ॥३१॥
शेतें संपत्ती वांटून द्यावी । अवघ्या मुलांकारणें बरवी । थोडी राखून ठेवावी । सार्वजनिक हितास्तव ॥३२॥
ऐसें स्वप्न पाहिलें । कुकाजीचें मन आनंदलें । मृत्युपत्र त्यानें केलें । पंढरीक्षेत्रामाजीं पहा ॥३३॥
त्या मृत्यूपत्रावरुन । नागझरीचें संस्थान । झालें असें स्थापन । सुकदेवाच्या हातानें ॥३४॥
हा सुकदेव नातू कुकाजीचा । दत्तक नारायण पाटलाचा । जन्मदाता बाप याचा । गणपती पाटील असें की ॥३५॥
यानें " कुकाजी महादाजी ट्रस्ट केला " । त्या नागझरी ग्रामीं भला । तो उत्तम प्रकारें चालविला । हें खरोखर भुषण तया ॥३६॥
या सुकदेव पाटलाला । विषमज्वर होता झाला । बुधहो पहा शेगांवाला । पन्नाशी ती उलटल्यावर ॥३७॥
वैद्य डॉक्टरांचे उपचार । जो जो करावे वरच्यावर । तो तो वाढूं लागला जोर । व्याधीचा कीं तया काळीं ॥३८॥
सुकदेव म्हणे आप्तांसी । तुम्ही न्या मला नागझरीसी । गोमाजींचे पायापाशी । तेथें बरा होईन मी ॥३९॥
तो डॉक्टरांचाही डाक्टर । वैद्यांचाही वैद्य थोर । गोमाजींचा अधिकार । आगळा आहे सर्वांहुनी ॥४०॥
जिवलग मित्र सुकदेवाचा । लाडूशेट नांवाचा । मुदलीआर जातीचा । मद्रासी गृहस्थ एक ॥४१॥
तो पुसे डॉक्टरास । न्यावे का हो नागझरीस । आम्ही सुकदेव पाटलास । त्यांचा हट्ट विशेष असे ॥४२॥
डॉक्टर म्हणे ऐका ऐका । नागझरीस नेऊं नका । सुकदेव पाटलाप्रती देखा । अहो लाडूशेट तुम्ही ॥४३॥
हालचाल बिछान्यावरची । तीही त्या न सोसवे साची । या टायफाईड रोगाची । तर्‍हा आहे विचित्र ॥४४॥
मलोत्सर्ग बिछान्यांत । करविणें या रोग्याप्रत । तोच तुम्ही नागझरीप्रत । नेता म्हणता काय हें ? ॥४५॥
ऐसें डॉक्टरांचे पडे मत । तें न पटे यत्किंचित । सुखदेवाकारणें सत्य । सचिंत झाले लोक सारे ॥४६॥
खामगांव अकोला उमरावती । येथून डॉक्टर आणविले अती । आयुर्वेद जाणते सन्मती । वैद्य तेही आणविले ॥४७॥
परी न झाला उपयोग कांहीं । रोग हटेना अंशेंही । समाचारास जो जो येई । मनुष्य सुकदेव पाटलाच्या ॥४८॥
त्याला त्यांनी म्हणावें । मला नागझरीस न्यावें । एवढे वचन ऐकावें । माझे तुम्ही बाप हो ॥४९॥
एक दिवस निकराचें । बोलणें त्यांनीं केलें साचें । श्रीगोमाजीं पदाचें । दर्शन म्हणे घडवा मला ॥५०॥
डॉक्टरांचें ऐकूं नका । मला शेगांवी ठेवूं नका । उगीच सबबी सांगूं नका । त्या न मी ऐकणार ॥५१॥
ऐसें सांगून अवघ्यांला । सुकदेव पाटील उठून बसला । म्याना आप्तांनीं तयार केला । नागझरीसी नेण्याते ॥५२॥
सुकदेव बसला म्यानांत । आला नागझरीप्रत । गोमाजीसी दंडवत । साष्टांग त्यांनी घातिले ॥५३॥
समर्था तुझी चाकरी । होऊं दे या माझ्या करीं । उपयुक्त कामाची हौस भारी । आहे माझ्या मनांतून ॥५४॥
वैद्यशाळा शास्त्रशाळा । चालविणें आहे या स्थळा । अनाथाच्या लेंकराला । उपयुक्त शिक्षण देणें असे ॥५५॥
नागझरीस आल्यावर । पडूं लागला उतार । पाटलासी वरचेवर । व्याधी सर्व झाली बरी ॥५६॥
साधूचिया पायापुढें । औषध काय सांगा रडे । साधूचरण रोकडे । अमृत भाविका निःसंशय ॥५७॥
सुकदेव पूर्ण बरा झाला । आश्चर्य वाटलें लोकांला । वैद्य आणि डॉक्टरला । हें निराळें सांगणें नको ॥५८॥
श्रोते अवघ्या श्रीमंतांनी । नागझरीस येवोनी । या संस्थेस पाहूनी । ऐसेंच काहीं करावें ॥५९॥
तरीच उपयोग श्रीमंतीचा । योग्य आहे व्हावयाचा । ख्यालीखुशालींत पैशाचा । खर्च न करा येतुलाही ॥६०॥
ऐसें सर्वांनीं केल्यास । राष्ट्र येईल उदयास । होत चालला जो कार्‍हास । तोही थांबेल धर्माचा ॥६१॥
ऐसें हें स्थान जागृत । गोमाजीचें वर्‍हाडांत । सुखी झाले असंख्यात । लोक यांच्या कृपेनीं ॥६२॥
अजूनही अनुष्ठाना । लोक येती तेथे जाणा । कुंडामाजीं करुन स्नाना । प्रदक्षिणा घालिती ॥६३॥
गुरुचरित्र वाचती कोणी । निराहारी राहती कोणी । कोणी उभे राहोनी । करिती हरीचा नामगजर ॥६४॥
ज्ञानेश्वरीचें पारायण । कोणी करिती येथें येऊन । कोणी जावळें काढिती जन । येथें येऊन मुलांचें ॥६५॥
कोणी गोर्‍हे सोडिती । कोणी गाई अर्पिती । कोणी रुपये खेळवती । समर्थांच्या द्वारावरी ॥६६॥
ऐसें गोमाजीचरित्र थोर । करील पापांचा संहार । मनींची चिंता होईल दूर । दर्शन घेतां समाधीचें ॥६७॥
आधी सभ्दाव ठेवावा । पुढे त्याचा अनुभव घ्यावा । पोकळ कधीं न करावा । वादविवाद येविषयीं ॥६८॥
श्रीगोमाजी साधूवर । कुबेराचाही कुबेर । वैद्याचाही वैद्य थोर । येविषयीं शंका नसे ॥६९॥
जो या पंचाध्यायासी । स्नान करुन कुंडासी । वाचित जाईल प्रतिदिवशीं । त्याच्या कामना पुरतील ॥७०॥
रोगी होतील निरोगी । जे जे असतील अभागी । ते ते होतील याच जागीं । भाग्यवान निःसंशय ॥७१॥
या ग्रंथाची अनुक्रमणिका । सांगतो मी आतां ऐका । अभक्तिलेश ठेवूं नका । चित्तीं श्रोते प्रथमतां ॥७२॥
प्रथम अध्यायीं मंगलाचरण । स्वामी नरसिंहसरस्वतीचें आगमन । झालें नागझरी माळाकारण । आपुल्या सप्त शिष्यांसह ॥७३॥
त्यांनी नागझरी माळावरी । प्रगटविली गोदावरी । विभांडक झाला अधिकारी । मननदीच्या स्नानानें ॥७४॥
द्वितीय अध्यायाचे ठायीं । निंबाजीची कथा पाही । मोकळें केलें लवलाही । तिर्थ श्रोते बुजलेलें ॥७५॥
कुकाजीला उपदेश । केला तृतीय अध्यायास । घागर सांपडली कुकाजीस । निजसदनीं रुपयांची ॥७६॥
चतुर्थामाजीं अभिनव कथा । वांझ गाईची तत्त्वतां । गोमाजी बैसले दोहण्याकरिता । वांझ गाईकारणें ॥७७॥
दूध निघाले चार शेर । आश्चर्य झालें जनां फार । काय न करी सांगा कर । खर्‍या साधुपुरुषाचा ॥७८॥
कळसाध्याय पांचवा । समाधीचा असे बरवा । उदेगिरास करण्या सेवा । जमीन इनाम मिळाली ॥७९॥
हें नागझरी महात्म्याचें सार । कथियलें मीं साचार । याचा पोक्त करा विचार । विनवीतसे दासगणू ॥८०॥
दासगणू जोडून कर । म्हणे हे गोमाजी गुरुवरा । कृपेची ती पाखर करा । मजवरी दयानिधे ॥८१॥
संतकृपा झाल्यावर । मग कशाचा राहील दर । तो सुखी राहील निरंतर । सत्य सत्य त्रिवाचा ॥८२॥
शके अठराशे अडुसष्टासी । फाल्गुन शुद्ध द्वादशीसी । नागझरीचें कुंडापाशी । नागेश्वरासन्निध ॥८३॥
मंगळवार दिवस खरा । प्रहर पहा होता तिसरा । त्यावेळीं ग्रंथ पुरा । केला दासगणूनें ॥८४॥
ही दासगणू वर्णित कथा । नाहीं गप्पेचा खचित गाथा । विश्वास ठेंवूनिया वरता । अनुभवाची वाट पहाणें ॥८५॥
॥ श्रीहरिहरार्पणमस्तु ॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥