हेम्नः कार्य हुतवहगतं हेममेवेति यद्वत् ।
क्षीरे क्षीरं समरसगतं तोयमेवांबुमध्ये ।
एवं सर्व समरसतया त्वंपदं तत्पदार्थे ।
निस्त्रैगुण्ये पथि विचारतां को विधिः को निषेधः ॥३॥
एवं सर्व भूतव्यक्ती । आत्मपदी ऐक्या येती । तेंचि दृढ श्लोकार्थी । बोलेल शुक ॥५६॥
हेमअळंकारठसा । घातलिया हुताशा । नामरुप मोडुनी जैसा । हेमचि हेम ॥५७॥
तरी अळंकाररुपें असतां । काय हारपेली होती हेमता । की अग्निसंगें असतां । गोचर जाली ॥५८॥
तरी आटावें हें आटाटी । संकल्प सन्निपात उठी । एर्‍हवीं आटितां नाटितां दिठी । सोनेंचि असे ॥५९॥
तैसे अवेव आकारीं । आत्मेन परणीत चराचरी । तें नामरुपावरी । चोरिलें ह्नणती ॥१६०॥
जैसें हेम अळंकारकृती । तैसीं भूतें अद्वैतीं । येउनी आत्मस्थिती । एकरसें होतीं ॥६१॥
नातरी श्वेत कृष्ण गाई । दोहोनी क्षीर मेळवितां एके ठायीं । केलें तेथें भेदू नाही । वर्णावर्णाचा ॥६२॥
तैसे अद्वितीयेचा गांवीं । वर्णावर्ण पदवी । नसोनियां अनुभवी । सुखवस्ती वासु ॥६३॥
जैशा जळबळें सरितां । उदधी आलिया ठाकितां । ठाकिलियां समरसता । होउनी वसती ॥६४॥
त्या अंबुनिधी परुता । ठाकिलियां मार्गु नाहीं सरिता । तैसी पावोनी पूर्ण ऐक्यता । उपरमु नाहीं ॥६५॥
ऐसे सर्वही समरसें । आत्मपदींच असे । हें त्वंपद तत्पद सौरसें । बोलिलें निगमीं ॥६६॥
किंबहुना आपणासी । परिच्छिन्न एकदेशी । कर्ता भोक्ता मानसीं । सुखदुःख बहू ॥६७॥
नाना विषय चित्ता । अखंड वाहे चिंता । विदेही परी सर्वथा । ‘ देह मी ’ ह्नणे ॥६८॥
त्या त्वंपदाचा सोहळा । येऊन पडिला गळा । आणि उत्तम तो वेगळा । ह्नणती तत्त्वातीतु ॥६९॥
जो निर्गुण निःसंगु । निर्मळ निर्व्यंगु । निंदारहित अभंगु । निरुपाधिकु ॥१७०॥
जो सनातन शुद्ध । संत प्रबोध बुध । शाश्वत सिद्ध । सिद्धिरहितु ॥७१॥
जो आद्य अव्ययो । अलक्ष अद्वितीयो । अरुप अभिभवो । भावविहीनु ॥७२॥
जो अगम्य वेदवाचे । अगोचर सत्य साचें । ऐसें त्या तत्पदाचें । रुप ह्नणती ॥७३॥
तोचि तूं आलासी । त्वंपदी पाहे त्यासी । तरी तत्पदाचिये रासी । वरील सीग ॥७४॥
त्या त्वंपदाचा गोळा । सांग कोठें जाला वेगळा । चुकोनी व्यापका सकळा । याची खाणी के आहे ॥७५॥
अनादिप्रवाहयोगें । तन्मात्रविषयसंगें । मनाचेनि संकल्प वेगें । वेगळें मानिलें ॥७६॥
तरी विषयांचिये रसवृत्ती । रसस्वाद तोचि संभूती । भोग स्वादाचिये संभूती । निश्चित जाणता तोचि ॥७७॥
तोचि दृष्टीचा विवेकी । विषयरसातें पारखी । जो बुद्धीचा पूर्व कीं । पूर्वजू असे ॥७८॥
आणि पार्थिवांचा उभारा । जाला पंचभूतविकारा । तो विचारितां विचारा । परिवसान आत्मा ॥७९॥
तरी जीवन हे बोली । प्रतिबिंबाचिये भुली । बिंबवितया विसरली । ह्नणोनियां ॥१८०॥
प्रतिबिंबा मळिवट । चंदन लावणें चोखट । तरी दर्पणासी बरवंट । केलिया काय प्रतिबिंब चर्चे ॥८१॥
प्रतिबिंबा जेणें बिंबविजे । त्यासी सौरभ्यें जें चर्चिजें । तैं भोगिलें देखिजे । स्वभोग प्रतिमीं ॥८२॥
तैसे सर्व भोग आत्मा भोगी । अविद्या बिंबे जीवाचे आंगीं । ह्नणोनिया जगीं । भोक्ता मी ह्नणे ॥८३॥
तेथें आशंका उठी झणी । जें सुखदुःख भोग दोन्ही । भोगावया लागुनी । काय आत्मा जाला ॥८४॥
तरी उपाधीचेनि बिंबें । तेथ महदादि हें प्रतिबिंबे । तेथ उपाधी द्वंद्वभांवे । काय बिंबविता भोगी ॥८५॥
आदर्शा आंगीं अडळे मळ । निबिड बैसले सबळ । ते प्रतिबिंबाआंगीं केवळ । क्षेपले दिसती ॥८६॥
तो मळ जैं फेडावा । तैं आरिसा साहाणें जोडावा । परी बिंबला तो धरावा । काये लागेल साहाणे ॥८७॥
ह्नणोनी नाना साधनें । तें चित्तशुद्धीसी कारणें । जीवशिव तो ब्रह्मरुपपणें । स्वतः सिद्ध ज्ञाता ॥८८॥
यालागीं सुखदुःख दोन्ही । उपाधीसि लपोनी । गेली ज्या देखोनी । तोचि तूं आहेसी ॥८९॥
ऐक त्वंपदाचें शोधन । तेणें तत्पदीं समाधान । जेणें होय ऐक्यज्ञान । सर्वार्थी दृढ ॥१९०॥
एवं जें तत्पदार्थी । तें ये त्वंपदीं प्रतीति । ह्नणोनी तत्त्वमस्यादि अर्थी । गर्जे वेद ॥९१॥
ऐसे तत्पदप्राप्त श्रेष्ठ । त्यांसी त्रिगुणमाया - पट । जो विधिनिषेधरगट । विचित्र होता ॥९२॥
ज्या रंगाचिया बरवा । ब्रह्मा आणिला रजोगांवा । त्रिगुणाच्या वैभवा । घडमोडीलागी ॥९३॥
त्या त्रिगुणतांथुवाची पल्हे । त्याचेनि तेजें भूमी जळे । आणि विचित्रपटत्व सगळें । भस्म जालें ॥९४॥
तेधवां उघडवाघड ब्रह्म । निस्त्रिगुण उत्तम । त्याचिये दृष्टी सुगम । ठसावले लोक ॥९५॥
तेव्हां वाती लाउनी पाहतां । विधिनिषेध नलगे हाता । त्या राजयोग आत्मवंता । आपुलेपणा वेगळा ॥९६॥
त्यासी विधी कवणे ठाई । निषेध कैंचा काई । जैं आत्मराम स्वदेहीं । विश्वेंसी जाला ॥९७॥