२१६
अखंड हरि वाचेसी ।
जरी सुकॄताची राशी ।
तरीच हरि ये मुखासी ।
धन्य जन्मासी तो आला ॥१॥
देखता ज्याचे चरण ।
यम जातसे शरण ।
ऐसें सुकृताचें वर्णन ।
कवणे करावें तयाचें ॥२॥
तोचि एक साधु देखा ।
नित्य पुसावें त्या विवेका ।
तो कांहीं न धरी शंका ।
हरिनाम म्हणतसे ॥३॥
ज्ञानदेवी निजसूत्र ।
तोचि धन्य शुध्द पवित्र ।
हरिवांचूनि त्याचें वक्र ।
नेणें आणिक दुसरें ॥४॥
२१७
आनंदलें वैष्णव गर्जती नामें ।
चौदाही भुवनें भरलीं परब्रह्में ॥१॥
नरोहरि हरि हरि नारायणा ।
सनकसनंदनमुनिजनवंदन ॥२॥
गातां गातां नाचतां । प्रेमें उल्हासें ।
चराचरींचे दोष नाशियलें अनायासें ॥३॥
हरि मनीं हरि चित्तीं हरि अंकु शरीरी ।
तयातें देखोनि हरि चार्‍ही बाह्या पसरी ॥४॥
अंघ्रिरुणु ज्याचा उध्दरितो पतिता ।
प्राकृत वाणी केविं वानूं हरिभक्ता ॥५॥
तीर्थे पावन जिहीं धर्म लेला घडौती ।
कैवल्यकल्पद्रुम ते त्रिजगतीं ॥६॥
मत्स्यकूर्मादिक ज्याचे महिमेसी आले ।
धन्य वैष्णव तेज रविशशिसीं पाहालें ॥७॥
बापरखुमादेविवरा पढियंती जीया तनु ।
तया संताचरणीं स्थिर हो कां मनु ॥८॥
२१८
श्रवणें कीर्तनें जाले ते पावन ।
सनकादिक जाण परम भक्त ॥१॥
जाली ते विश्रांति याचकां सकळां ।
जीवीं जीवनकळा श्रीमूर्तिरया ॥२॥
पादसेवनें आक्रूर जाला ब्रम्हरुप ।
प्रत्यक्ष स्वरुप गोविंदाचें ॥३॥
सख्यपणें अर्जुन नरनारायणीं ।
सृष्टि जनार्दनीं एकरुप ॥४॥
दास्यत्त्व निकट हनुमंते केलें ।
म्हणोनि देखिले रामचरण ॥५॥
बळि आणि भीष्म प्रल्हाद नारद ।
बिभीषणावरद चंद्रार्क ॥६॥
व्यास आणि वसिष्ठ वाल्मिकादिक ।
आणिक पुंडलिकादि शिरोमणी ॥७॥
शुकादिक योगी रंगले श्रीरंगी ।
परिक्षितीचा अंगीं ठसावलें ॥८॥
उध्दव यादव आणि ते गोपाळ ।
गोपिकांचा मेळ ब्रम्हरुप ॥९॥
अनंत भक्त राशी तरले ते वानर ।
ज्ञानदेवा घर चिदानंदीं ॥१०
२१९
संत भेटती आजि मज ।
तेणें जाला चतुर्भुज ।
दोन्ही भुजा स्थुळीं सहज ।
दोन्ही सूक्ष्मीं वाढल्या ॥१॥
आलिंगनीं सुख वाटे ।
प्रेम चिदानंदीं घोटे ।
हर्षे ब्रह्मांड उतटे ।
समुळ उठे मीपण ॥२॥
या संतासी भेटतां ।
हरे संसाराची व्यथा ।
पुढता पुढती माथां ।
अखंडित ठेवीन ॥३॥
या संतांचे देणें । कल्पतरुहूनि दुणें ।
परिसा परीस अगाध देणें ।
चिंतामणि ठेंगणा ॥४॥
या संतापरीस उदार ।
त्रिभुवनीं नाहीं थोर । मायबाप सहोदर ।
इष्टमित्र सोईरे ॥५॥
कृपाकटाक्षें न्याहाळिलें ।
आपुल्यापदीं बैसविलें ।
बापरखमादेविवरे विठ्ठलें ।
भक्तां दिधलें वरदान ॥६॥
२२०
भाग्याचा उदयो किं दैवाचि गति ।
मज जोडली संगती संताची ॥१॥
माझें मीच भांडवल घेउनिया निगुती ।
लाभाची गति श्री विठ्ठलु ॥२॥
देशदेशाउरा न लगेची जाणें ।
ठाईच जोडणें एक्या भावें ॥३॥
खेपखेपांतर अनेक सोशिलें ।
मुदल उरलें लेखा चारी ॥४॥
मुदल देउनि वाणेरा फ़ेडिला ।
उत्तीर्ण जाला दोही पक्षी ॥५॥
चौघे साक्ष देवउनि अंतरीं ।
वेव्हारा ज्ञानेश्वरी खंडियला ॥६॥
२११
आकार उकार मकार करिती हा विचार ।
परिविठ्ठलु अपरंपर न कळे रया ॥१॥
संताचे संगति प्रेमाच्या कल्लोळा ।
आनंदें गोपाळामाजिं खेळे ॥२॥
बाळे भोळे भक्त गाताती साबडें ।
त्यांचें प्रेम आवडे विठोबासी ॥३॥
बापरखुमादेविवरु परब्रह्मपुतळा ।
तेथिल हे कळा निवृत्ति जाणे ॥४॥
२२२
शर्करेची गोडी निवडावया भले ।
साधु निवडिले सत्संगती ॥१॥
सत्संगे प्रमाण जाणावया हरी ।
येर ते निर्धारी प्रपंचजात ॥२॥
भानुबिंब पाहा निर्मळ निराळा ।
अलिप्त सकळ तैसे साधु ॥३॥
ज्ञानदेव हरि जपोनि निर्मळ ।
सदा असे सोज्वळ निवृत्तिसंगें ॥४॥
२२३
सोळा कळि चंद्र पूर्णिमे पूर्ण बोधु ।
संतजना उद्वोधु सागरन्यायें ॥१॥
नित्यता पूर्णिमा ह्रदयीं चंद्रमा ।
आलिंगन मेघश्यामा देतु आहे ॥२॥
ज्ञानदेवा मोहो नि:शेष निर्वाहो ।
रुपीं रुप सोहं एका तेजें ॥३॥
२२४
खळें दान देसी भोक्तया सांपडे ।
ऐसें तुवां चौखडें रुप केलें ॥१॥
ज्ञान तेंचि धन ज्ञान तेंचि धान्य ।
जालेरें कारण ज्ञानदेवा ॥२॥
तळवटीं पाहे तंव रचिलें दान अपार ।
वेदवक्ते साचार बुझावले ॥३॥
सा चार आठरे भासासी ।
उपरति भूसि निवडली ॥४॥
मोक्ष मुक्ति फ़ुका लाविली
तुंवा दिठि ।
तुझा तूं शेवटीं निवडलासी ॥५॥
निवृत्ति केलें तुवां ज्ञाना ।
ब्रह्मीब्रह्म अगम्या रातलासी ॥६॥
२२५
आवेगे ज्ञानजननी ज्ञाना आईगे ।
ज्ञाननाथेगे ज्ञानें कामधेनु तूं माझीयेगे ॥१॥
ज्ञानई तूं माय माझीगे ।
ज्ञानाई तूं बाप माझागे ॥२॥
ज्ञानाई गुरुदेव ज्ञान ध्यान ।
साधन परत्रपावन ॥३॥
इह तुजवांचून आन मज कोणगे ।
बाई नुपेक्षीगे ज्ञानबहिणी ॥४॥
राउळीचे कर्‍हे हारपले हाटीं ।
माणुसप्रति झाडा घेताती वोठी ॥५॥
नवल विपरीत देखिलें सृष्टीं ।
माणुसप्रति झाडा येतातिवोटी ॥६॥
२२६
उंच पताका झळकती ।टाळ मृदंग वाजती ।
आनंदें प्रेमें गर्जती । भद्रजाती विठ्ठलाचें ॥१॥
आले हरीचे विनट । वीर विठ्ठलाचे सुभट ।
भेणें जाहले दिप्पट । पळति थाट दोषांचे ॥२॥
तुळसीमाळा कंठी । गोपीचंदनाच्या उटी ।
सहस्त्र विघ्नें लक्ष कोटी । बारा वाटा पळताती ॥३॥
सतत कृष्णमूर्ति सांवळी । खेळे ह्रदयकमळीं ।
शांति क्षमा तया जवळी । जीवेंभावें अनुसरल्या ॥४॥
सहस्त्र नामाचे हातियेर । शंख चक्राचे श्रृंगार ।
अतिबळ वैराग्याचे थोर ।
केला मार षड्रवर्गां ॥५॥
ऐसें एकांग वीर । विठ्ठल रायाचें डिंगर ।
बाप रखुमादेवीवर ।
तींही निर्धारी जोडिला ॥६॥
२२७
कुंचे पताकाचे भार । आले वैष्णव डिंगर ।
भेणें पळती यमकिंकर । नामें अंबर गर्जतसे ॥१॥
आले हरिदासांचे थाट । कळिकाळा नाहीं वाट ।
विठ्ठलनामें करिती बोभाट । भक्तां वाट सांपडली ॥२॥
टाळ घोळ चिपळिया नाद । दिंडि पताका मकरंद ।
नाना बागडियाचे छंद । कवच अभेद नामाचें ॥३॥
वैष्णव चालिले गर्जत । महावीर ते अद्रुत ।
पुढें यमदूत पळत । पुरला अंत महादोषा ॥४॥
निवृत्ति संत हा सोपान । महा वैष्णव कठीण ।
मुक्ताबाई तेथें आपण । नारायण जपतसे ॥५॥
ज्ञानदेव वैष्णव मोठा । विठ्ठल नामें मुक्तपेठा ।
स्त्रान दान घडे श्रेष्ठा । वैकुंठ वाटा संत गेले ॥६॥
२२८
पूर्वजन्मीं सुकृतें थोर केलीं ।
तें मज आजि फ़ळासि आलीं ॥१॥
परमानंदु आजि मानसीं ।
भेटी जाली या संतासी ॥२॥
मायबाप बंधु सखे सोयरें ।
यांते भेटावया मन न धरे ॥३॥
एक एका तीर्थाहूनि आगळे ।
तयामाजि परब्रह्म सांवळे ॥४॥
निर्धनासि धनलाभु जाला ।
जैसा अचेतनीं प्राण प्रगटला ॥५॥
वत्स विघडलिया धेनु भेटली ।
जैसी कुरंगिणी पाडसा मीनली ॥६॥
हें पियुष्या परतें गोड वाटत ।
पंढरिरायाचे भक्त भेटत ॥७॥
बापरखुमादेविवर विठ्ठलें ।
संत भेटतां भवदु:ख फ़ीटलें ॥८॥
२२९
आजी सोनियाचा दिनु ।
वर्षे अमृताचा घनु ॥१॥
हरी पाहिलारे हरी पाहिलारे
सबाह्यभ्यंतरीं अवघा व्यापक मुरारी ॥२॥
दृढ विटे मन मुळीं । विराजीत वनमाळी ॥३॥
बरवा संत समागमु प्रगटला आत्मरामु ॥४॥
कृपासिंधु करुणा कर ।
बापरखुमादेविवर ॥५॥
सदगुरु निवृत्तीनाथाचे प्रसादानें प्राप्त
झालेल्या स्थितीचा विचार